نظام تولید و انباشت موشک بالستیک در حقوق بین الملل و بررسی پرونده ایران

عنوان	نظام تولید و انباشت موشک بالستیک در حقوق بین الملل و بررسی پرونده ایران
رشته	حقوق بین الملل عمومی
دانشجو	بهمن بدخش
استاد راهنما	عبدالرضا فرجی راد1
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه عدالت

نظام تولید و انباشت موشک بالستیک در حقوق بین الملل و بررسی پرونده ایران عنوان رساله ای است که توسط بهمن بدخش، با راهنمایی عبدالرضا فرجی راد 1 در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.

چکیده

از زمانی که بشر با پیشرفت تکنولوژی به قدرت تولید سلاح های کشتارجمعی به ویژه بمب اتم دست یافت، در این اندیشه بود که چگونه می تواند از اشاعه این نوع از سلاح ها جلوگیری کند. متعاقبا موشک بالستیک به عنوان اصلی ترین وسیله حمل کننده بمب اتم و همزادِ آن شناخته شد. زیرا مهار گسترش تسلیحات هسته ای، ارتباط اجتناب ناپذیری با کنترل وسایل پرتابی آنها به ویژه با موشک های بالستیک دارد. بر این مبنا، موشک بالستیک همواره از موضوعات مهم مطروحه در مذاکرات و معاهدات کنترل تسلیحات قدرت های جهانی بوده است. امروزه ایجاد رژیم های جهانی از مهم ترین ابعاد جهانی شدن و برای تقویت فعالیت های قاعده مند کشورها و از ابزارهای کنترل کشورها در نظام بین الملل بوده و بعضا مبنای شکل گیری حقوق بین الملل می شوند.لذا چند کشور قدرتمند، در توافقی غیررسمیِ سیاسی، رژیم کنترل تکنولوژی موشکی را تاسیس کردند. جامعه جهانی تاکنون موفق به تنظیم معاهده ای جهانی در حوزه تولید و تکثیر و استفاده از موشک بالستیک نشده و رژیم کنترل انتقال تکنولوژی موشکی نیز، علیرغم افزایش اعضای آن، نتوانست هنجاری جهان شمول و قابل قبول که طرفین یعنی هم کشورهای تقاضاکننده و هم عرضه کننده موشک را شامل گردد، ایجاد نماید. کشورهای قدرتمند، هدف از ایجاد این رژیم ها را حفظ صلح و ثبات و امنیت جهانی اعلام کرده اند، اما کشورهای در حال توسعه، اصلی ترین انگیزه آنها را، ایجاد محدودیت در دستیابی به تکنولوژی موشکی می دانند که موجب تضعیف بنیه دفاعی و بازدارندگی و حق دفاع مشروع آنان به عنوان یک قاعده آمره حقوق بین الملل عام می باشد. دغدغه مهم این است که چگونه می توان فاصله این دو نگرانی را کاهش داد و موجب پیوند آنها شد؟ چنانچه جامعه جهانی بخواهد بر اختلافات کشورها برای تدوین معاهده ای در مورد جنبه های مختلف موشک بالستیک فایق آید، می بایست دغدغه های امنیتی هر دو طرف را مورد توجه قرار دهد، و در رابطه با فعالیت های صلح آمیز و تحقیقاتی کشورها، رفع تبعیض و مانع شود، و پارامترهای استفاده شده در معاهدات کنترل تسلیحات که میان آمریکا و شوروی منعقد گردیده و در مبحث دوم نتیجه گیری رساله ارایه شده، مورد لحاظ قرار گیرد. سیاست های مستقل ایران در منطقه خاورمیانه و حمایت از محور مقاومت و مقابله با اسراییل باعث نگرانی آمریکا و متحدینش گردیده است. برنامه موشک بالستیک به همراه مسایل سیاست های منطقه ای، حقوق بشری و تروریسم به عنوان عامل فشار بر ایران مطرح بوده و آمریکا و متحدینش تلاش کرده اند با تحریم های تسلیحاتی و فشارهای سیاسی– اقتصادی، ایران را به عقب نشینی و کنارگذاشتن برنامه موشک بالستیک، وادار نمایند. در حالیکه فعالیت های موشک بالستیک ایران در راستای تقویت بنیه دفاعی و بازدارندگی است که مبتنی بر حق دفاع مشروع و به منظور صیانت از حاکمیت و تمامیت سرزمینی خود بوده و منطبق با قواعد حقوق بین الملل محسوب می شود. اما آمریکا و اروپا آن را تهدیدی امنیتی جلوه داده و خواستار مقابله و مهار آن شده اند. همواره آمریکا و کشورهای اروپایی خواستار برگزاری مذاکرات با ایران برای محدودسازی فعالیت های موشکی آن شده اند، اما چگونه و با چه شرایطی، انجام چنین مذاکراتی در چارچوب امنیت و منافع ملی ایران می باشد؟ جزییات فوق الاشاره در مورد معاهده بین المللی موشکی، همچنین می تواند در باره مذاکرات و پیمان احتمالی آمریکا و اروپا با ایران در زمینه موشک بالستیک،مرعی و مورد توجه قرار گیرد.

ساختار فهرست رساله

فهرست مطالب صفحه عنوان

فصل اول:کلیات، مبانی و مفاهیم پژوهش

۱–۱. بیان مساله

۱–۲. ضرورت و اهمیت پژوهش

۱–۳. اهداف پژوهش

۱–۴. سوال های اصلی و فرعی

۱–۵.فرضیه پژوهش

۷ ۱–۶. روش تحقیق ۱–۷. ساختار پژوهش

۱–۸. متغیرهای پژوهش

۱–۹. مفاهیم

۱–۹–۱. تعریف موشک بالستیک

۱–۹–۲. معیارهای طبقه بندی موشک ها

۱–۹–۳. ویژگی های عملیاتی موشک ها

۱–۹–۴. تفاوت های موشک های بالستیک و کروز

۱–۱۰. پیشینه موشک بالستیک

۱–۱۰–۱. پیشینه موشکی آلمان

۱–۱۰–۲. پیشینه موشکی ایالات متحده آمریکا

۱–۱۰–۳. پیشینه موشکیروسیه (اتحاد جماهیر شوروی)

۱–۱۰–۴. پیشینه موشکی رژیم اسراییل

۱–۱۰–۵. پیشینه موشکی کشورهای منطقه خلیج فارس

۱–۱۰–۶. پیشینه موشک بالستیک ایران و نقش آن در جنگ تحمیلی عراق

فصل دوم:نقش موشک بالستیک در تدوین معاهدات کنترل تسلیحات و توسعه حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه

۴۶

۲–۱. جنگ در حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه ۲–۱–۱. مستثنیات جنگ و منابع حقوقی آن ۲–۱–۲. نقش تکنولوژی در جنگ

۲–۱–۳. مسابقه قدرت ها در تولید انبوه موشک بالستیک

۲–۲. رقابت استراتژیک قدرت ها در دوران جنگ سرد

۲–۲–۱. مسابقه تسلیحاتی ابرقدرت ها

۲–۳. مبحث نظری کنترل تسلیحات و خلع سلاح

۲–۳–۱. خلع سلاح

۲–۳–۲. کنترل تسلیحات

۲–۴. پیشینهمعاهدات کنترل تسلیحات

۲–۵. عوامل مشارکت دولتها در مذاکرات معاهدات کنترل تسلیحات

۷۰

۷۲ ۲–۶. بررسی لغو یک جانبه معاهده موشک های ضد بالستیک از منظر حقوق بین الملل ۲–۶–۱. اشکال اختتام یا خروج از معاهدات ۲–۶–۲. شرایط پذیرش قاعده ربوس در اختتام معاهدات ۲–۶–۳. استنادات آمریکا در توجیه اختتام معاهده

فصل سوم: توسعه حقوق بین الملل بشردوستانه با تدوین رژیم های بین المللی کنترل تکنولوژی موشکی

۷۶

۷۹

۸۷ ۳–۱. چارچوب حقوق بین الملل بشردوستانه ۳–۱–۱. منابع و اصول حقوق بین الملل بشردوستانه ۳–۱–۲. قواعد حاکم بر وسایل نبردهای مسلحانه در حقوق بین الملل بشردوستانه ۳–۱–۳. دسته بندی وسایل و سلاح های جنگی ۳–۱–۴. وضعیت موشک بالستیک در حقوق بین الملل بشردوستانه ۳–۲. مقدمه ای بر رژیم های بین المللی

۳–۳. مبحث نظری رژیم های بین المللی

۳–۴. رژیم کنترل تکنولوژی موشکی

۳–۴–۱. پیشینه شکل گیری رژیم

۳–۴–۲. ساختار رژیم

۳–۴–۳. شیوه فعالیترژیم

۳–۴–۴. تحولات رژیم

۳–۴–۴–۱ سال ۱۹۹۲ نقطه عطفی در فعالیت رژیم

۳–۴–۴–۲ تحولات رژیم در قرن بیست و یکم

۳–۵. بررسی متن سند و ضمیمه های رژیم

۳–۵–۱. مقدمه (دستنامه) پیوست رژیم

۳–۵–۲. ضمایم سند رژیم

۳–۵–۲–۱. ضمیمه نخست: اصول راهنمای رژیم برایجلوگیری از انتقال اقلام حساس موشکی

۳–۵–۲–۲. ضمیمه دوم سند: واحدها، ثابت ها، سر واژه ها و اختصارها

۳–۵–۲–۳. ضمیمه سوم سند: جدول تبدیل ها

۳–۶. موقعیت ایران در بخش های فنی و جداول سند رژیم

۳–۷. آیین نامه رفتار بین المللی علیه اشاعه موشک های بالستیک (کردارنامه لاهه)

۳–۷–۱. پیشینه کردارنامه

۳–۷–۲. ماهیت و ساختار کردارنامه

فصل چهارم: اصل دفاع مشروع در حقوق بین الملل بشردوستانه و تقویت بنیهدفاعی و بازدارندگی ایران

۱۳۷

۱۴۳

۱۴۵ ۴–۱. اصل دفاع مشروع در حقوق بین الملل بشردوستانه ۴–۱–۱. مبحث تجاوز ۴–۱–۲. مبحث دفاع مشروع ۴–۱–۳. ارتباط دفاع مشروع با بنیه دفاعی کشور ۴–۱–۴. تقویت بنیه دفاعی و موشکی ایران مبتنی بر حق دفاع مشروع ۴–۲. نظریه بازدارندگی

۴–۳. بازدارندگی منطقه ای به مثابه راهبرد دفاعی– امنیتی ایران

۴–۳–۱. مفهوم جنگ نامتقارن

۱۵۵ ۴–۳–۲. جایگاه موشک بالستیک در راهبرد دفاعی– امنیتی ایران ۴–۳–۳. انگیزه های تولید و توسعه موشک بالستیک

۴–۴. نظریه واقع گرایی تهاجمی و تدافعی بازدارندگی

۴–۵. طرح و اهداف سپر دفاع موشکی آمریکا

۴–۶. رهیافت ایران هراسی و اجماع جهانی علیه ایران

۴–۷. تولید معمای امنیتی از توان موشک بالستیک ایران

۴–۸. ارایه اطلاعات مبالغه آمیز در مورد فعالیت های موشک بالستیکو هسته ای ایران

۱۷۳ ۴–۸–۱. مبالغه گویی در مورد فعالیت های موشک بالستیک ۴–۸–۲. بزرگ نمایی برنامه صلح آمیز هسته ای

۴–۹. عملیات های فرامرزی مبتنی بر دفاع مشروع ایران با موشک بالستیک

۴–۹–۱. عملیات دیرالزور علیه گروه تروریستی داعش

۴–۹–۲. عملیات علیه مقر حزب تروریستی دموکرات ایران در اقلیم کردستان عراق

۴–۹–۳. حمله به منطقه بوکمال در شرق رودخانه فرات در سوریه

۱۸۰

۴–۹–۴. عملیات شهید سلیمانی و حمله به پایگاه نظامی آمریکا در عین الاسد عراق فصل پنجم: برنامه موشک بالستیک ایران در اسناد بین المللی ۵–۱. مدل تصمیم گیری در سیاست خارجی ایران

۵–۲. مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای اروپایی

۵–۳. مداخله شورای امنیت سازمان مللو صدور قطعنامه های تحریمی علیه ایران

۵–۳–۱. بازخوانیقطعنامه های تحریمی شورای امنیت علیه موشک بالستیک ایران

۵–۴. توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)

۵–۵. بررسی وضعیت حقوقی برجام

۵–۶. نگاهی اجمالی به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت

۵–۷. ویژگی های جداگانه و مکمل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱

۵–۸. لغو تحریم تسلیحاتی و موشکی ایران در قطعنامه ۲۲۳۱

۵–۹. بررسی تجارت و آزمایش موشک بالستیک در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱

۵–۱۰. اختلاف نظر طرفین برجام در مورد آزمایش موشک بالستیک از سوی ایران

۵–۱۱. جدول مقایسه ای تحریم های شورای امنیت درحوزه تسلیحاتی وموشک بالستیک ایران

۵–۱۲. بررسی ساز و کار حل اختلاف طرفین در برجام و مکانیسم موسوم به ماشه

۵–۱۳. تلاش های ناکام آمریکا در تجدید تحریم تسلیحاتی ایران

نتیجه گیری

مبحث اول

مبحث دوم

مبحث سوم

فهرست منابع

کلیدواژه ها

• موشک بالستیک
• حقوق بین الملل