نظریه امر الهی نواشعری به مثابه بنیاد قانون
 | |
| عنوان | نظریه امر الهی نواشعری به مثابه بنیاد قانون |
|---|---|
| رشته | حقوق عمومی |
| دانشجو | علی مختاری |
| استاد راهنما | محمد راسخ |
| استاد مشاور | محمد قاری سیدفاطمی، سعیدرضا ابدی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
نظریه امر الهی نواشعری به مثابه بنیاد قانون عنوان پایان نامه ای است که توسط علی مختاری، با راهنمایی محمد راسخ و با مشاوره محمد قاری سیدفاطمی و سعیدرضا ابدی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
در فلسفه معاصر دفاعِ اصلاح آمیز از نظریه امر الاهی رونق گرفته است. از جمله، به دلیل ناکارآمدیِ تبیین های مبتنی بر سکولاریزاسیون جوامع؛ که موجب طرح و بسط پست سکولاریسم توسط هابرماس، تیلور و دیگران شده است. در همین راستا، عمر فرحات تز نویی از نظریه امر الاهی بر پایه بازخوانی نزاع اشعری–معتزلی در قرن پنجم هجری ارایه داده است. این خوانشِ نو با سه رهیافتِ شکاکیت هنجاری در معرفت شناسی اخلاقی، پساساختارگرایی ِگفتگویی در زبان شناسی و برساخت گرایی اجتماعی ؛ صورت بندیِ نوینی را از عناصر نظریه امر الاهی مانند کلام الهی، وحی الهی، فرمان الهی، اصول فقه و هنجار فقهی سامان داده است؛ که در نهایت منجر می شود به توجیه ضرورتِ ابتناء هنجار جهان شمول و قطعی ، از جمله در حقوق، بر وحی ؛ از طریق نوعی مشارکت اجتماعی برساخت گرایانه در بستر زبان برای ایجاد معنای هنجاریِ فرمان الهی؛ به گونه ای که خروجیِ آن (هنجار فقهی) لزوما منافاتی با خودآیینی اخلاقی ندارد؛ بلکه نوعی خودآیینی جمعی (مشورت جمعی) با تعهد به هدفی اخلاقی(امر الهی) است. در این میان به برخی مهم ترین اعترضات از جمله ایراد مشهور اتیفرون و ایراد نص/سنت گرایی به نظریه امر الاهی نیز پاسخ داده شده است. این خوانش از دو جنبه واکاوی و نقد شده است: (۱) اعتبار و انسجام درونی.(۲) الزامات نظری ابتناء قانون بر آن. از جنبه نخست؛ پیش فرض ها و فرضیه اصلی شکاکیت هنجاری و الزام وحی بنیاد تقریر و نقد شده است. به علاوه، تبیین برساخت گرایانه اجتماعی از اصول فقه و هنجار فقهی بر پایه رووس زیر نقد شده است: ناضروری انگاری در برساخت گرایی اجتماعی، استقلال معناشناختی هنجارمندی از معرفت و زبان به عنوان برساخته اجتماعی، تقریر انسان مدارانه از هنجارمندی بر اساس برساخت گرایی کانتی(نظریه حاکمیت تامل)، فقدان نظریه توجیه کننده –از جمله نمایندگی– اقتدار هنجاری فقیهان و ناسازگاری آن با خودآیینی و خداآیینی هنجاری. از جنبه دوم؛ بررسیده شد: آیا اگر و تنها اگر نظریه امر الهی نواشعری موجه باشد؛ بنیاد قانون قرار گرفتن آن موجه است؟ به این منظور؛ صورت بندی های موثر بر توجیه بنیاد قانون قرارگرفتنِ هنجار فقهی در خوانش نواشعری یعنی مطلق یا برتر بودنِ معرفت شناختی و خودآیینی جمعی مبتنی بر برساخت اجتماعیِ زبان و اصول فقه ، ارزیابی شد؛ در نتیجه هنجار فقهی به مثابه هنجار برتر به دلیل امتناعِ بازتولید هنجارمندی الهی اساسا غیرممکن دانسته شد؛ ازاین رو هنجار فقهیِ مطلق به مثابه گزاره رد شد و صورت بندی ِ جایگزین یعنی هنجار فقهیِ مطلق به مثابه الگو طرح گردید. صورت بندیِ برساخت گرایانه از اصول فقه به مثابه قواعد مرتبه دومیِ جامعه ساخت که حلقه میانیِ امر الهی و هنجار فقهی است؛ بر پایه استلزامِ فرمالیسم هنجاری و فروکاست هنجارمندی به اقتدار فقیهانه رد شد. سپس نسبتِ هنجار فقهی نواشعری و قانون، با تمرکز بر قانون چون نهادی اجتماعی که تحصل تاریخیِ دولت مدرن، سویه ابزاری–کارکردی اصیلی به آن بخشیده مفهوما و مصداقا کاویده شد؛ حاصل آن که علاوه بر تضاد مفهومیِ وجه کارکردی قانون با هنجار فقهی، تطبیق مجموعه ای از ویژگی های کارکردی و حداقلی قانون بر هنجار فقهی با اشکال مواجه است.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه
بیان مسیله
ب) اهمیت و ضرورت پژوهش
ج) سوالات پژوهش
د) فرضیههای پژوهش
ه) پیشینه پژوهش
و) روش پژوهش
ز) ساختار پژوهش
فصل نخست: قرایت نواشعری از نظریه امر الهی؛ خوانش و گزارش
مبحث نخست: زمینه تاریخی
گفتار نخست: سیر تاریخی در مغرب زمین
مبحث دوم: زمینه نظری
بند نخست: اقسام نظریه امر الهی از لحاظ نوع وابستگی اراده الهی و امر هنجاری
بند دوم: اقسام نظریات امر الهی از لحاظ مبنای الهیاتی
مبحث سوم: عناصر نظری
مبحث چهارم: نوآوری ها
گفتار نخست: مواجهه گفتگویی با متن
گفتار دوم: بازتعریف محل نزاع؛ زمین بازیِ معرفت شناسی
گفتار سوم: برساختنِ اجتماعی وحی
مبحث پنجم: آثار هنجاری در میراث مسلمانی
فصل دوم: قرایت نواشعری از نظریه امر الهی؛ واکاوی و وارسی
مبحث نخست: رهیافت معرفت شناسی اخلاقی
گفتار نخست: پیش فرض های معرفت شناختی قرایت نواشعری
بند نخست: ارزش معرفتی هنجار، جستاری در نسبت قرایت نواشعری با شناخت گرایی اخلاقی
بند دوم: جستاری در نسبت قرایت نواشعری با واقع گرایی اخلاقی
بند سوم: صورت بندی نظریه های خرد بنیاد در قرایت نواشعری
بند چهارم: شکاکیت هنجاری نواشعری
گفتار دوم: معرفت شناسی الزام وحی بنیاد
بند نخست: الزام اخلاقی چه می تواند باشد؟
بند دوم: الزام اخلاقی به مثابه الزام ارزشی
بند سوم: صورت بندی نسبت وحی با الزام اخلاقی در قرایت نواشعری
بند چهارم: صورت بندی نسبت وحی با الزام اخلاقی در نظریه های خردگرا
مبحث دوم: رهیافت برساخت گرایی اجتماعی
گفتار نخست: برساخت گرایی اجتماعی چیست؟
بند نخست: منظور از برساخته اجتماعی بودن چیست؟
گفتار دوم: برساخت اجتماعی هنجار فقهی
بند نخست: هنجارمندی به مثابه مدلول زبانی :
بند دوم: هنجارمندی به مثابه انتساب به خداوند:
بند سوم: هنجارمندی به مثابه برساختهی اجتماعی
گفتار سوم: نقد صورت بندی اصول فقه در خوانش نواشعری
گفتار چهارم: نقد صورت بندی هنجارمندی در خوانش نواشعری
بند نخست: الزام نخستین و تباین بنیادین است و باید
بند دوم: خودآیینی جمعی و مشکل تعمیم پذیری امر الهی: نظریه حاکمیت تامِل
بند سوم: خودآیینی و مشکل اقتدارِ هنجاریِ فقیهان
فصل سوم: ابتناءحقوق بر خوانش نواشعری از نظریه امر الهی؛ نقد و تحلیل
مبحث نخست: قانون چیست و بنیاد قانون به چه معناست؟
گفتار نخست: قانون، مفهومی تفسیر بردار
گفتار دوم: قانون؛ مفهومی غایت مدار و دولت بنیاد
گفتار سوم: بنیاد قانون
مبحث دوم: الزامات نظری بنیاد قانون قرارگرفتن نظریه فرمان الهی نواشعری
گفتارنخست: نظریه امر الهی نواشعری به مثابه بنیاد فقه
بند نخست: هنجار فقهی به مثابه هنجار کامل/مطلق یا برتر
بند دوم: هنجار فقهی؛ میان خودآیینیِ هنجاری جمعی و فرمالیسم هنجاری
گفتار دوم: نسبت هنجار فقهی با قانون موضوعه
بند نخست: نسبت هنجار فقهی با قانونِ دولت محور
بند دوم: نسبت هنجار فقهی با ویژگی های حداقلی و کارکردیِ قانون
نتیجه گیری
منابع و مآخذ:
الف) منابع فارسی
کتب:
مقالات:
پایان نامه ها:
ب) منابع انگلیسی
Books:
Articles:
ج) منابع عربی
کلیدواژه ها
- معرفت شناسی اخلاقی
- هنجارمندی
- برساخت گرایی اجتماعی
- نظریه امر الهی