نظریه شماره 7/1401/119 مورخ 1401/06/15 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه	۷/۱۴۰۱/۱۱۹
شماره پرونده	۱۴۰۱-۱۲۷-۱۱۹ ح
تاریخ نظریه	۱۴۰۱/۰۶/۱۵

استعلام: با توجه به حکم ماده ۴ قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب ۱۳۹۵ که مقرر می دارد: ... زیان دیده ... دعوا را علیه بیمه گر و مسبب حادثه مطرح می کند ... ، خواهشمند است به پرسش های زیر پاسخ دهید: الف) چنانچه زیان دیده فقط خواهان مطالبه خسارت از بیمه گر باشد و قصد مطالبه خسارت از مسبب حادثه را نداشته باشد:

۱-چنانچه زیان دیده دعوای مطالبه خسارت را صرفا به طرفیت بیمه گر مطرح کند، آیا چنین دعوایی قابل استماع است؟

۲- اگر دعوای مطالبه خسارت را بدوا به طرفیت بیمه گر مطرح کند و سپس با طرح دعوای جلب ثالث، اقدام به جلب مسبب حادثه کند، آیا دعوای مطالبه زیان، قابل استماع است؟

۳- چنانچه زیان دیده دعوای مطالبه خسارت را به طرفیت مسبب حادثه و بیمه گر (هر دو) مطرح کند، دادگاه در مورد مسبب حادثه چه نوع حکم یا قراری باید صادر کند؟

۴- اگر خسارت مورد مطالبه، خسارت بدنی (دیه) باشد و دادگاه جزایی سابقا در خصوص خسارت (دیه) حکم بر محکومیت مسبب حادثه صادر کرده باشد، آیا دعوای مطالبه خسارت به طرفیت زیان دیده و بیمه گر (هر دو) دعوا به طرفیت بیمه گر، قابل استماع است؟

ب- اگر زیان دیده خسارت را از مسبب حادثه و بیمه گر مطالبه و دعوا را به طرفیت هر دو مطرح کند، آیا دادگاه باید حکم بر محکومیت تضامنی مسبب حادثه و بیمه گر صادر کند؟ ویا آن که به سبب وجود قرارداد بیمه، مسبب حادثه مبرا از مسؤولیت است و منحصرا بیمه گر مسؤول جبران خسارت خواهد بود و صرفا باید حکم بر محکومیت بیمه گر صادر شود؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

الف- ۱- با توجه به بند الف ماده ۴ قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب ۱۳۹۵، چنانچه زیان دیده بخواهد حسب مورد علیه شرکت بیمه یا صندوق تأمین خسارت های بدنی طرح دعوا کند، لزوما باید مسبب حادثه را نیز طرف دعوا قرار دهد؛ زیرا احراز وقوع حادثه و تحقق مسؤولیت برای شرکت بیمه فرع بر آن است که مسبب حادثه طرف دعوا قرار گرفته و دفاعیات وی استماع شود؛ بنابر مراتب فوق، در صورتی که دعوای مطالبه خسارت فقط به طرفیت شرکت بیمه مطرح شود، قابلیت استماع ندارد.

۲- با توجه به این که طرح دعوای جلب ثالث به منظور تقویت موضع جالب ثالث یا ادعای حقی مستقل است، چنانچه مجلوب ثالث شخصی باشد که دعوای اصلی متوجه او است، تقدیم دادخواست جلب ثالث امکان پذیر نیست و خواهان می تواند مجددا دادخواست با درج مشخصات صحیح خوانده اقامه کند.

۳- همان گونه که آورده شد، طرف دعوا بودن مسبب حادثه به عنوان خوانده به جهت احراز ورود خسارت و استناد آن به وی و وجود رابطه قراردادی بین مسبب حادثه و شرکت بیمه است؛ بر این اساس، رسیدگی دادگاه محدود به احراز موارد مذکور بوده و با توجه به حکم مقرر در ماده ۴ قانون صدرالذکر، شرکت بیمه به جبران خسارات وارده در حدود مسؤولیت مندرج در قرارداد بیمه محکوم می شود؛ مگر آن که طرف دعوا بودن مسبب حادثه همچنین بابت خساراتی باشد که مشمول قرارداد بیمه نمی باشد؛ در این صورت مرجع قضایی نسبت به مسبب حادثه اتخاذ تصمیم می کند.

۴- از آن جا که در پرونده کیفری محکومیت شرکت بیمه علی الاصول منتفی است (مواد ۸ و۹ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و مواد ۱۴۳ و ۱۴۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲)، در فرض سؤال که زیان دیده بدوا با طرح شکایت کیفری، حکم قطعی بر محکومیت مسبب حادثه به پرداخت دیه تحصیل کرده است، با توجه به این که وقوع حادثه و استناد آن به مسبب حادثه و مسؤولیت وی به موجب رأی مرجع قضایی به اثبات رسیده است، به نظر می رسد این فرض از شمول بندهای الف و ب ماده ۴ قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب ۱۳۹۵ خارج باشد و نیازی به طرح دعوای مطالبه خسارت به طرفیت مسبب حادثه و شرکت بیمه یا صندوق تأمین خسارت بدنی نباشد و صرف طرح دعوا به طرفیت شرکت یا صندوق یاد شده کفایت کند.

ب- در فرضی که خواهان، دعوا را به طرفیت مسبب ورود زیان و شرکت بیمه مطرح کرده است، محکومیت مسبب حادثه و شرکت بیمه به پرداخت خسارت به صورت تضامنی با توجه به اصل عدم تضامن، علی الاصول فاقد وجاهت قانونی است و اگر مقصود خواهان محکومیت تضامنی آن ها باشد، چنین دعوایی مردود است؛ اما اگر مقصود محکومیت تضامنی نباشد، طرف دعوا بودن مسبب حادثه به عنوان خوانده از جهت احراز ورود خسارت و استناد آن به وی و همچنین تا حدودی که خسارت وارده مشمول قرارداد بیمه نمی باشد قابل توجیه است.