نظریه شماره 7/1401/55 مورخ 1401/08/04 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه	۷/۱۴۰۱/۵۵
شماره پرونده	۱۴۰۱-۷۶-۵۵ ح
تاریخ نظریه	۱۴۰۱/۰۸/۰۴

استعلام: آیا شرط انفساخ پس از تحقق شرط فاسخ قابل اسقاط و عدول است؟ مانند آن که، در قراردادی شرط شود در صورت عدم کارسازی چک توسط خریدار، معامله خودبه خود منفسخ می شود؛ اما بعدا فروشنده وجه چک را مطالبه و گواهی عدم پرداخت اخذ و یا طرح دعوا کند و یا آن که فروشنده در خصوص عدم پرداخت وجه چک توسط خریدار تا مدت طولانی مثلا یک یا دو سال پس از وقوع عقد واکنشی نشان ندهد، آیا با جمع دیگر قرائن و امارات دادگاه می تواند آن را عدول ضمنی از شرط فاسخ بداند یا این امر خلاف اصول حقوقی است؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

در این خصوص دو دیدگاه مطرح شد:

دیدگاه نخست:

در شرط فاسخ به سبب ابراز اراده در زمان عقد و به صرف تحقق موضوع شرط و بدون نیاز به ابراز اراده بعدی یکی از طرفین عقد منحل می شود؛ مگر آن که از قرائن و امارات، التزام طرفین عقد به معامله پس از تحقق شرط احراز شود و یا آن که طرفین امکان بازگشت عقد و آثار آن را حتی در صورت تحقق شرط فاسخ برای مدت معین در قرارداد، شرط کرده باشند.

دیدگاه دوم:

در شرط فاسخ با توجه به این که قصد طرفین از درج شرط، استفاده مشروط له از آن است؛ چنانچه مشروط له از استفاده از شرط منصرف شود، بقای عقد قابل پذیرش است؛ هر چند موضوع شرط محقق شود هم چنان که اسقاط آن نیز امکان پذیر است؛ به عبارت دیگر، با توجه به این که ذی نفع شرط، مشروط له است و متعهد نمی تواند از عهدشکنی خود و عدم اجرای تعهدات قراردادی منتفع گردد و مفروض آن است التزام متعهد به تعهدات خود جزو شروط بنایی و مورد قصد طرفین است، بنابراین در فرض سؤال فقط ذینفع می تواند با تحقق موضوع شرط به انحلال قرارداد استناد کند.