نظریه شماره 7/1402/389 مورخ 1402/06/11 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره میزان دیه در جراحت مختلف در یک عضو
چکیده نظریه شماره 7/1402/389 مورخ 1402/06/11 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره میزان دیه در جراحت مختلف در یک عضو: چنانچه در اثر اصابت ساچمه ناشی از شلیک تفنگ ساچمه زن جراحات متعددی ایجاد شود، هر یک از ساچمه ها که در دست یا پا فرو رفته باشد طبق تعریف مذکور در ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی جراحت حاصله جراحت نافذه می باشد و در صورت تعدد جراحت نافذه چنانچه این جراحت ها متصل به هم یا به گونه ای نزدیک به هم باشد که عرفا یک آسیب محسوب شود مطابق ماده ۵۴۳ قانون مجازات اسلامی در صورت وجود مجموع شرایط چهارگانه ذیل این ماده، دیه آسیب های متعدد تداخل می کند و تنها دیه یک آسیب ثابت می شود در غیر این صورت مشمول ذیل ماده ۵۴۱ قانون یادشده بوده و هر جراحت نافذه دیه جداگانه خواهد داشت حتی اگر مجموع میزان دیه تعیین شده برای جراحت های متعدد نافذه بیش از دیه همان عضو باشد؛ بویژه اینکه در ماده ۵۳۸ قانون مزبور به اصل تعدد دیات و عدم تداخل آن در تعدد جنایات اشاره شده است و در قسمت آخر ماده ۵۴۱ این قانون نیز تصریح شده، اگر در اثر یک ضربه یا هر رفتار دیگر آسیب های متعددی در دو یا چند محل جداگانه از یک عضو به وجود آید هر آسیب دیه جداگانه دارد و با توجه به صراحت رأی وحدت رویه شماره ۷۹۰ مورخ ۱۰/۴/۱۳۹۹ در مواردی که مرتکب صدمه عمدی مادون قتل شناسایی نشده باشد، پرداخت دیه به عهده بیت المال است.
 | |
| شماره نظریه | ۷/۱۴۰۲/۳۸۹ |
|---|---|
| شماره پرونده | ۱۴۰۲-۱۸۶/۱-۳۸۹ک |
| تاریخ نظریه | ۱۴۰۲/۰۶/۱۱ |
| موضوع نظریه | قانون مجازات اسلامی |
| محور نظریه | تداخل دیات |
استعلام
وزارت دادگستری به نمایندگی از بیت المال برابر قوانین موضوعه، مسئول پرداخت دیات نفس و مادون نفس است. با توجه به کثرت روزافزون پرونده های مطالبه دیه، بعضا مسائل و مشکلاتی برای وزارت دادگستری در زمینه های ذیل الذکر حادث گردیده که بررسی و مرتفع نمودن آنها مستلزم ارائه نظریات مشورتی و ارشادی آن مرجع محترم خواهد بود:
حسب ماده ۵۴۳ قانون مجازات اسلامی در صورت تجمیع شرایط چهارگانه مندرج در این ماده، تنها دیه یک آسیب ثابت می شود؛ علیرغم صراحت ماده مذکور به کرات شاهد صدور آرایی هستیم که بیت المال به پرداخت دیات متعدد بابت جراحت نافذه یا جائفه در یک عضو محکوم گردیده به نحوی که میزان دیات تعیینی برای صدمات وارده، چندین برابر دیه آن عضو شده است؛ به عنوان مثال می توان به مواردی که ایراد جرح ناشی از اصابت گلوله ساچمه ای در دست، پا، پهلو و شکم بوده و بین محاکم دادگستری به عنوان جرح نافذه و جائفه یا کمتر از آن اختلاف نظر حاصل شده اشاره نمود؛ چرا که اساسا صدمات وارده بر اثر ساچمه با آسیب های ایجاد شده توسط گلوله، متمایز از یکدیگر بوده و ساچمه خارج از تعریف گلوله است. همچنین عمق و میزان جرحی که ساچمه ایجاد می کند سطحی بوده و در اغلب موارد جرح ناشی از آن در اعضاء بدن در حد حارصه، دامیه، متلاحمه و ... می باشد. وفق ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی جراحات وارده به سر و صورت تعیین و تعریف شده و حسب ماده ۷۱۰ قانون مذکور هرگاه یکی از جراحت های مندرج در بند (الف) تا (ث) ماده ۷۰۹ این قانون در غیر سر و صورت واقع شود، در صورتی که آن عضو دارای دیه معین باشد، دیه به حساب نسبت های فوق از دیه آن عضو تعیین می شود و اگر آن عضو دارای دیه معین نباشد ارش ثابت است. با این توضیح اگر هر جرحی که توسط ساچمه، نیزه و یا گلوله که به دست یا پا وارد می شود را نافذه تلقی نماییم، عملا مفاد ماده ۷۰۹ در سایر اعضاء غیر از سر و صورت بلاوجه و بی ثمر بوده و هرگز قابلیت اجرایی و استناد ندارد؛ زیرا در هر صورت جرحی که به اعضا وارد می شود توسط وسایل مذکور یا مانند آن ها است. علاوه بر این سایر اعضاء نیز مع الوصف استدعا دارد ضمن بررسی موضوع دستور فرمایند تا نظریه مشورتی آن مرجع محترم در رابطه با ابهامات و پرسشهای مطروحه ذیل را اعلام فرمایند:
۱- آیا با رعایت ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی در رابطه با تعریف نافذه می توان ساچمه را به عنوان نیزه یا گلوله محسوب نمود؟
۲- آیا ورود ساچمه به دست و پا صرفا نافذه است؟ به عبارتی جرح وارده به دست و پا بوسیله ساچمه در چه مواردی مشمول دیه جرح حارصه، دامیه، متلاحمه، سمحاق و موضحه (موضوع بند الف تا ت ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی) خواهد بود؟ ملاک و معیار تشخیص جراحت نافذه در دست و پا پس از ورود ساچمه چیست؟
۳- آیا هر یک از جرح های مذکور در بندهای الف تا ث ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی حتی اگر با فاصله در دست و پا حادث شود با لحاظ ماده ۵۴۳ قانون مجازات اسلامی باید جداگانه محاسبه شود؟ و در صورت احتساب به صورت مجزا (با رعایت شروط چهارگانه مندرج در ماده ۵۴۳ قانون یاد شده) چنانچه میزان دیه تعیینی چندین برابر دیه همان عضو شود، آیا چنین محاسبه ای صحیح و قابل پرداخت از بیت المال خواهد بود؟
به عنوان مثال می توان به پرونده مطروحه در شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو شهرستان ... مبنی بر شکایت خانم ... علیه افراد ناشناس اشاره نمود که بر اساس گواهی پزشکی قانونی استان ... به شماره ۲۱/ب/۸۱۲ مورخ ۱۳۹۵/۵/۱۸ و به موجب دادنامه شماره ۹۸۰۹۹۷۳۸۱۹۰۰۵۹۵ مورخ ۱۳۹۸/۵/۹، وزارت دادگستری به نمایندگی از بیت المال بابت چهار فقره چراحت نافذه زانوی راست (۴ عدد ساچمه) و هشتاد فقره جراحت نافذه زانوی چپ (هشتاد ساچمه در زانوی چپ) جمعا ۸۴۰ شتر معادل ۴/۸ دیه کامل مرد مسلمان محکوم شده است. مراتب اعتراض و تجدیدنظرخواهی از دادنامه موصوف با تأکید بر این که : به موجب ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی نافذه جراحتی است که با فرو رفتن وسیله ای مانند نیزه یا گلوله در دست یا پا ایجاد می شود و دیه آن در مرد یک دهم دیه کامل و در زن ارش ثابت می شود و آنچه نسبت به خانم ... حادث شده ایراد ۸۴ عدد ساچمه از سلاح ساچمه زنی بوده و نه گلوله زنی که تعریف گلوله داشته باشند. مضافا جرح ناشی از ساچمه سطحی بوده و در بسیاری از موارد جرح در حد حارصه یا دامیه بر عضو وارد می نماید و از طرفی به موجب ماده ۵۴۳ قانون مجازات اسلامی همه ساچمه ها توسط یک نفر و با یک شلیک و در یک عضو وارد شده است؛ لذا مشمول تداخل دیات می گردد و ... اعلام لیکن شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان ... به موجب دادنامه شماره ۹۹۰۹۹۷۳۸۱۴۸۰۰۳۳۶ مورخ ۱۳۹۹/۳/۱۳ ضمن رد تجدیدنظرخواهی دادنامه بدوی را تأیید نموده است.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
۱- به صراحت ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ نافذه جراحتی است که با فرو رفتن وسیله ای مانند نیزه یا گلوله در دست یا پا ایجاد می شود ... . با عنایت به کلمه یا واژه مانند در این ماده نوع وسیله جارحه در تحقق جراحت نافذه موضوعیت ندارد؛ لذا در اثر اصابت ساچمه شلیک شده از تفنگ ساچمه زن هر یک از ساچمه ها که در دست یا پا فرو رود طبق ماده پیش گفته جراحت نافذه را به وجود می آورد؛ به عبارت دیگر ساچمه نیز می تواند یکی از مصادیق وسیله موضوع ماده پیش گفته باشد و این به منزله تلقی کردن ساچمه به عنوان نیزه یا گلوله نیست.
۲- جراحات ناشی از ساچمه در بدن بسته به عمق آن و محل اصابت ممکن است منطبق به یکی از عناوین جائفه، نافذه، حارصه، دامیه، متلاحمه، سمحاق، موضحه، هاشمه، یا منقلبه باشد. تشخیص نوع هر جراحت باید براساس تعریفی باشد که در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ذکر شده است که در هر پرونده تشخیص نوع هر جراحت پس از وصول گزارش پزشکی قانونی که در آن مشخصات کامل صدمات، نوع و تعداد صدمات محل و ابعاد و در صورت لزوم عمق صدمات بایستی ذکر شود، با قاضی رسیدگی کننده به پرونده است و در صدق عنوان نافذه به جراحت حاصله در دست یا پا، نفوذ عرفی بیت المال جارحه در گوشت به مقدار قابل ملاحظه و به میزانی که عرفا نفوذ نامیده شود، کافی است و در موارد شک حکم نافذه جاری نمی شود.
۳- چنانچه در اثر اصابت ساچمه ناشی از شلیک تفنگ ساچمه زن جراحت های متعددی ایجاد شود، هر یک از ساچمه ها که در دست یا پا فرو رفته باشد طبق تعریف مذکور در ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ جراحت حاصله جراحت نافذه می باشد و در صورت تعدد جراحت نافذه چنانچه این جراحت ها متصل به هم یا به گونه ای نزدیک به هم باشد که عرفا یک آسیب محسوب شود مطابق ماده ۵۴۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در صورت وجود مجموع شرایط چهارگانه ذیل این ماده، دیه آسیب های متعدد تداخل می کند و تنها دیه یک آسیب ثابت می شود در غیر این صورت مشمول ذیل ماده ۵۴۱ قانون یادشده بوده و هر جراحت نافذه دیه جداگانه خواهد داشت حتی اگر مجموع میزان دیه تعیین شده برای جراحت های متعدد نافذه بیش از دیه همان عضو (دست یا پا) باشد؛ بویژه اینکه در ماده ۵۳۸ قانون مزبور به اصل تعدد دیات و عدم تداخل آن در تعدد جنایات اشاره شده است و در قسمت آخر ماده ۵۴۱ این قانون نیز تصریح شده، اگر در اثر یک ضربه یا هر رفتار دیگر آسیب های متعددی در دو یا چند محل جداگانه از یک عضو به وجود آید هر آسیب دیه جداگانه دارد و با توجه به صراحت رأی وحدت رویه شماره ۷۹۰ مورخ ۱۰/۴/۱۳۹۹ در مواردی که مرتکب صدمه عمدی مادون قتل شناسایی نشده باشد، پرداخت دیه به عهده بیت المال است.
مواد مرتبط
- ماده ۵۴۳ قانون مجازات اسلامی
- ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی
- ماده ۷۱۰ قانون مجازات اسلامی
- ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی
- ماده ۵۴۱ قانون مجازات اسلامی
- ماده ۵۳۸ قانون مجازات اسلامی