نظریه شماره 7/97/3061 مورخ 1397/11/16 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه	۷/۹۷/۳۰۶۱
شماره پرونده	۹۷-۲۲-۳۰۶۱
تاریخ نظریه	۱۳۹۷/۱۱/۱۶

نظریه شماره ۷/۹۷/۳۰۶۱ مورخ ۱۳۹۷/۱۱/۱۶ اداره کل حقوقی قوه قضاییه: ۱- سرانه ی فضای زندان برای هر زندانی و کیفیت زندان ها، بازداشتگاه ها و تحت نظرگاه ها و امکانات اماکن موصوف و مصادیق مذکور در فرض استعلام، از جمله تابع احکام مقرر در بند ۱۶ جدول شماره ی ۱۶ مذکور در فراز پایانی ماده ی ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۰-۱۳۹۶) که ناظر به بیان شاخص های توسعه حقوقی و قضایی در طول اجرای برنامه و نیز ماده ی ۲ آیین نامه اجرایی قانون انتقال زندان ها و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی موجود به خارج از شهرها مصوب ۱۳۸۰ و اصلاحات بعدی و مواد ۷۰ و ۷۱ آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۱۳۸۴ با اصلاحات و الحاقات بعدی و ماده ی ۱۵ آیین نامه اجرایی نحوه ایجاد، اداره و نظارت بر بازداشتگاه های انتظامی مصوب ۸/۱۲/۱۳۹۶ ریاست قوه قضاییه، و دیگر ضوابط و مقررات اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی است.

۲- قسمت اول، دوم و سوم: به تصریح اصل ۳۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصلاحی ۱۳۶۸، هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده به هر صورت که باشد، ممنوع و موجب مجازات است، بنابراین و با توجه به بند های ۴، ۶ و ۷ ماده واحده قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب ۱۵/۲/۱۳۸۳و ماده ۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و اصلاحات و الحاقات بعدی، مبنی بر ضرورت حفظ حقوق شهروندی و احترام به آزادهای مشروع از سوی مقامات قضایی، ضابطان دادگستری و سایر اشخاصی که در فرآیند دادرسی مداخله دارند و همچنین با عنایت به آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۲۰/۹/۱۳۸۴ رییس قوه قضاییه و اصلاحات بعدی و به ویژه تبصره یک ماده ۲۳۵ آن که رعایت حقوق انسانی و اجتماعی را در مورد زندانیان و به ویژه در اعزام، بدرقه، نقل و انتقال محکومان و متهمان به مراجع قضایی و سایر مراجع و مراکزمربوط را ضروری دانسته و حتی استفاده از دستبند را منوط به وجود ضرورت و تشخیص مقامات خاص (رئیس زندان) و در جرایمی که به موجب دستورالعمل صادره از سوی سازمان زندان ها مجاز دانسته است، بنابراین و با توجه به اینکه استفاده از پابند (غل و زنجیر) که تداعی کننده رفتار خشونت آمیز با زندانیان و به نوعی تحقیرکننده شخصیت آنها در نظر عرف می باشد، منافی با کرامت انسانی و موازین قانونی به نظر می رسد ولذا به واسطه عدم تناسب آن با وضعیت انسانی متهمان و محکومان و امکان اتخاذ تدابیر تأمینی و مراقبتی دیگر (که با کرامت انسانی و اجتماعی زندانیان مغایرت نداشته باشد) به طریق مقتضی وجود دارد، صحیح این است که از اقداماتی نظیر استفاده از پابند (غل و زنجیر) در اعزام و بدرقه زندانیان خودداری گردد، همچنین درخصوص استفاده از دستبند، مطابق تبصره یک ماده ۲۳۵ و یا در موارد مذکور در ماده ۱۷۰ آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۲۰/۹/۱۳۸۴ با اصلاحات بعدی، حسب تشخیص رئیس زندان یا در غیاب وی بالاترین مقام مسوول در موسسه یا زندان ضرورت داشته باشد و یا این که ناظر به جرائمی باشد که به موجب دستورالعمل صادره از سوی زندان ها تعیین شده است.

۲- قسمت چهارم: تخلف از مقررات زندان و امور مربوط به آن نظیر اعزام و نقل و انتقال محکومان و متهمان به مراجع قضایی و سایر مراکز اداری و غیره و از جمله جلوگیری از استفاده از دستبند مطابق ماده ۱۷۲ آیین نامه فوق الذکر، تخلف انضباطی محسوب و موضوع از سوی شورای انضباطی رسیدگی و درصورت احراز تخلف زندانی متخلف به تنبیه های مذکور در ماده ۱۷۵ این آیین نامه محکوم خواهد شد، ولکن هرگاه متهم یا محکوم (زندانی) در قبال اقدامات قانونی مأموران مقاومت نماید، رفتار وی می تواند با عنایت به ماده ۱۷۸ آیین نامه فوق الذکر علاوه بر تخلف انضباطی مشمول عنوان تمرد موضوع ماده ۶۰۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ (تعزیرات) باشد