نظریه شماره 7/98/1212 مورخ 1398/11/23 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه	۷/۹۸/۱۲۱۲
شماره پرونده	ک ۲۱۲۱-۸۶۱-۸۹
تاریخ نظریه	۱۳۹۸/۱۱/۲۳

استعلام: ۱- چنانچه فرد بالغ کمتر از ۱۸ سال مرتکب جرایم متعدد شامل تعزیری و موجب حد یا قصاص شده باشد و در خصوص جرایم حدی و قصاصی مطابق ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ احراز گردد که ماهیت جرم انجام شده یا حرمت آن را درک ننموده و یا در رشد و کمال عقل وی شبهه وجود داشته است و می بایست به مجازات های تعزیری مقرر در ماده ۸۹ قانون مجازات اسلامی محکوم گردد آیا در تعیین مجازات مشارالیه مقررات ماده ۱۳۴ قانون مذکور قاعده تعدد و ماده ۵۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری اعمال می گردد یا خیر؟

۲- مطابق تبصره ۱ ماده ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ تحقیقات مقدماتی تمامی جرایم افراد زیر ۱۵ سال به طور مستقیم در دادگاه اطفال و نوجوانان به عمل می آید لکن مطابق ماده ۳۱۵ قانون مذکور رسیدگی به جرایم مشمول صلاحیت دادگاه کیفری یک جرایم موضوع ماده ۳۰۲ اگر توسط افراد بالغ زیر ۱۸ سال تمام شمسی ارتکاب یابد در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرایم نوجوانان صورت می گیرد الف- تحقیقات مقدماتی این دسته از جرایم باید در دادسرا انجام و در صورت صدور کیفرخواست آیا پرونده امر به دادگاه کیفری یک ویژه نوجوانان ارسال گردد؟

همچنان که مستحضرید صدور قرار بازداشت موقت در خصوص زیر ۱۸ سال با عنوان قرار نگهداری موقت در جرایم مندرج در ماده ۲۳۷ به عنوان مثال قتل عمد با وجود یکی از شرایط موضوع ماده ۲۳۸ قانون مذکور جایز است از طرفی در صدر ماده ۲۸۷ قانون آیین دادرسی کیفری پس از شرح نحوه اخذ تأمین و چگونگی دسترسی به اطفال و نوجوانان اعلام می نماید که اخذ کفیل یا وثیقه تنها از متهمان بالای ۱۵ سال امکان پذیر است لکن در انتهای ماده مذکور اعلام می نماید در مورد جرایم پیش بینی شده در ماده ۲۳۷ این قانون دادسرا یا دادگاه می تواند با رعایت ماده ۲۳۸ این قانون قرار نگهداری موقت آنان را در کانون اصلاح و تربیت صادر نماید.

ب- با این مقدمه آیا از ذکر عبارات دادسرا یا دادگاه و جرایم پیش بینی شده در ماده ۲۳۷ در انتهای ماده ۲۸۷ قانون آیین دادرسی کیفری می توان استنباط نمود که در خصوص دختر بالغ زیر ۱۵ سال که مرتکب جرم قتل عمد شده است و مطابق مقررات قانون مجازات اسلامی دارای مسئولیت کیفری نیز می باشد و آزاد بودن وی موجب از بین رفتن آثار ادله جرم تبانی با متهمان دیگر یا شهود و مطلعان می گردد و بیم فرار یا مخفی شدن مشارالیه وجود دارد می توان قرار نگهداری موقت صادر نمود با این توضیح که آمار قابل توجهی از مرتکبان قتل عمد این ناحیه مربوط به اتباع افغانی فاقد مجوز اقامت و سرپرست قانونی می باشد./ع

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

۱-نظر به این که اعمال مقررات تعدد ناظر به مجازات های تعزیری است و در خصوص افراد نوجوان با عنایت به ماده ۸۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، مجازات تعزیری تعیین می شود، لذا قواعد تعدد جرم در خصوص جرایم تعزیری ارتکابی توسط نوجوان قابل اعمال است و در فرض سؤال که با انتفای مجازات حد یا قصاص، مرتکب نوجوان به مجازات تعزیری محکوم می شود نیز مقررات تعدد جرم اعمال می شود.

۲ الف اولا، به صراحت تبصره ۱ ماده ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، تحقیقات مقدماتی تمام جرایم افراد زیر پانزده سال به طور مستقیم در دادگاه اطفال و نوجوانان به عمل می آید و دادگاه کلیه وظایفی را که طبق قانون بر عهده ضابطان دادگستری و دادسرا است انجام می دهد و اساس ماده ۳۱۵ اصلاحی ۲۴/۳/۱۳۹۴ قانون مذکور، جرایم مشمول صلاحیت دادگاه کیفری یک و همچنین دادگاه انقلاب در مواردی که با تعدد قاضی رسیدگی می شود اگر توسط افراد بالغ زیر هیجده سال تمام شمسی ارتکاب یابد، در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرایم نوجوانان رسیدگی و متهم از کلیه امتیازاتی که در دادگاه اطفال و نوجوانان اعمال می شود بهره مند می گردد. بنابراین، در فرض سؤال جرایم افراد بالغ زیر پانزده سال که در صلاحیت دادگاه کیفری یک است، به طور مستقیم و بدون مداخله دادسرا (بدون انجام تحقیقات مقدماتی در دادسرا) در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرایم نوجوانان رسیدگی می شود و انجام تحقیقات مقدماتی و رسیدگی و صدور حکم به عهده دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرایم نوجوانان است؛ در حقیقت ماده ۳۱۵ مخصص تبصره ۱ ماده ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ است.

ثانیا، با عنایت به ماده ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ تحقیقات مقدماتی جرایم افراد پانزده تا هیجده سال به استثناء جرایم موضوع مواد ۳۰۶ و ۳۴۰ قانون پیش گفته که به طور مستقیم در دادگاه مطرح می شود، در دادسرای ویژه نوجوانان به عمل می آید؛ بنابراین تحقیقات مقدماتی جرایم مشمول صلاحیت دادگاه کیفری یک و همچنین دادگاه انقلاب در مواردی که با تعدد قاضی رسیدگی می شود،اگر توسط نوجوان ارتکاب یابد باید، در دادسرای ویژه نوجوانان انجام و در صورت احراز جرم از ناحیه نوجوان، با صدور کیفرخواست در دادگاه کیفری یک ویژه نوجوانان که طبق ماده ۳۱۵ صالح به رسیدگی است رسیدگی شود.

۲ ب مطابق ماده ۲۸۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، اخذ کفیل یا وثیقه تنها از متهمان بالای پانزده سال امکان پذیر است و در صورت عجز از معرفی کفیل یا ایداع وثیقه یا در مورد جرایم پیش بینی شده در ماده ۲۳۷ این قانون، به ترتیب مقرر در قسمت اخیر ماده مذکور رفتار می شود و برای افراد متهم زیر پانزده سال شمسی (اعم از دختر یا پسر) اخذ کفیل یا وثیقه امکان پذیر نمی باشد و باید مطابق صدر ماده مرقوم رفتار شود.