نظریه شماره 7/98/1752 مورخ 1398/11/06 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه	۷/۹۸/۱۷۵۲
شماره پرونده	ح ۲۵۷۱-۳/۹-۸۹
تاریخ نظریه	۱۳۹۸/۱۱/۰۶

استعلام: طبق فتاوی فقهی خروج طفل از حضانت منوط به بلوغ و رشد است.

با توجه به اختلاف حاصله در خصوص سن رشد

الف: پایان سن حضانت در دختر و پسر با توجه به سن رشد چه تاریخی است؟

ب: پایان سن ملاقات در دختر و پسر چه سنی است./ع

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

الف- به موجب ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی مصوب ۱۳۰۷، تنها اطفال تحت حضانت ابوین می باشند؛ قانون گذار در تبصره یک ماده ۴۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰، طفل را کسی معرفی کرده بود که به حد بلوغ شرعی نرسیده است. با توجه به تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی و ماده ۱۴۷ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ منظور از بلوغ شرعی در مورد فرزند ذکور، پانزده سال تمام قمری و در مورد فرزند اناث، نه سال تمام قمری است. مسأله ۱۸ از جلد ۳ کتاب تحریرالوسیله امام خمینی (ره) قسمت مربوط به احکام ولادت و ملحقات آن نیز در این مورد بیان داشته: تنتهی الحضانه ببلوغ الولد رشیدا، فاذا بلغ رشیدا لیس لاحد حق الحضانه علیه، حتی الابوین، بل هو مالک لنفسه ذکرا أو انثی . از رأی وحدت رویه شماره ۳۰ مورخ ۳/۱۰/۱۳۶۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور مستفاد است که با رسیدن به سن بلوغ شرعی، فرزندان در امور غیرمالی خود (از جمله این که در کنار کدام یک از ابوین خود به سر برند) مختار می باشند. با این اوصاف به عنوان مثال، طرح دعوا و صدور حکم مبنی بر حضانت و تحویل فرزند مشترک نسبت به دختر یازده ساله، سالبه به انتفاء موضوع است.

ب- در مورد ملاقات فرزند بالغ کمتر از ۱۸ سال، با عنایت به منطوق ماده ۴۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، چنان چه مصلحت و غبطه کودک یا نوجوان ایجاب کند، صدور حکم ملاقات چنین فرزندی با هر یک از والدین و تهیه الزامات آن توسط طرف دیگر بلااشکال است و احراز این امر با دادگاه است البته چنان چه فرزند بالغ تمایلی به ملاقات پدر یا مادر نداشته باشد، الزام وی به انجام ملاقات موجه نیست و در این حالت نمی توان به قوای قهریه متوسل شد.