نقد قانونگذاری در حوزه اخلاق از منظر حقوق طبیعی مدرن
نقد قانونگذاری در حوزه اخلاق از منظر حقوق طبیعی مدرن نام مقاله ای از حسن وکیلیان و محمد مقتدر بوده که در شماره چهارم دوره پانزدهم (دی 1402) مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.
چکیده
پرسش از چیستی قانون، مبانی و عرصه اعمال آن همواره یکی از مهمترین محورهای اندیشه ورزی بشر بوده است. با ظهور مسیحیت برای نخستین بار شرایط ایفای نقش الهیات و اخلاق دینی در عرصه قانون فراهم شد. حامیان حقوق طبیعی (کلاسیک) منکر اعتبار قانون وضع‌شده توسط بشر و قائل وجود مجموعه ای از محدودیتهای عینی عقلانی بر صلاحیت قانون‌گذار بودند. بعدها به موازات نیاز به وضع قوانین بشری، نخست برخی اصلاحات در حقوق طبیعی کلاسیک انجام اما بعدها نظریات جدیدی در قالب فلسفه حقوق تحلیلی پدید آمد که تقابل عقل و اخلاق را در محور مباحث مربوط به قانون و قانونگذاری قرار داده و تلاش کردند تا خوانشی عقلمحور از اخلاق ارائه کنند. لذا در راستای پرسش اصلی این مقاله مبنی بر امکان‌سنجی ارائه خوانشی از عقل که قابلیت سازگاری با آموزههای اخلاقی را داشته باشد، ضمن ادعای نابسندگی خوانش حقوق طبیعی کلاسیک و امکان ارائه خوانشی عقلانی از اخلاق قانونی که تاب تحمل در برابر انتقادهای پوزیتویستی را داشته باشد، به این نتیجه خواهیم رسید که حقوق طبیعی مدرن برخلاف الگوی کلاسیک آن، در چارچوب نظری تا حد زیادی به این هدف نائل شده اما در عرصه عملی به عنوان مهمترین بُعد موضوع، با موفقیت چندانی همراه نبود.
کلیدواژه ها
- حقوق طبیعی
- اخلاق
- قانونگذاری
- عقلانیت
- دلایل قطعی