نقد و بررسی مبانی تعزیر مالی در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران

عنوان	نقد و بررسی مبانی تعزیر مالی در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	مژده یاری جان زاده
استاد راهنما	مهدی نقوی
استاد مشاور	راضیه قاسمی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی

نقد و بررسی مبانی تعزیر مالی در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط مژده یاری جان زاده، با راهنمایی مهدی نقوی و با مشاوره راضیه قاسمی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی دفاع گردید.

چکیده

جرایم تعزیری جرایمی هستند که در شرع اسلام ، برای آنها مجازات خاص و معین در نظرگرفته نشده است. تعیین مجازات در این گونه جرایم با توجه به شدت جرم ، شخصیت مجرم و اوضاع و احوال قضیه شرایط زمان و مکان بر عهده قاضی است. مشروعیت جریمه مالی در حکومت اسلامی، یکی از چالش های جدی فقهای امامیه است. فقهای متقدم شیعه به دلیل مواجه نبودن به پرسش های فقهی در حوزه حکومت اسلامی تاملات کمتری نسبت به فقه حکومتی داشته و تعزیرات شرعی را محدود در دایره نصوص شرعی؛ یعنی زدن کمتر از حد ، حبس و توبیخ می دانسته جریمه مالی و محرومیت از حقوق سیاسی و مدنی و ... را مشروع نمی دانند، ولی برخی از فقهای معاصر که بعد از تاسیس نظام جمهوری اسلامی نظریه پردازی نموده و تاملات بیشتری درحوزه فقه حکومتی نموده اند، معتقدند حکومت اسلامی می تواند جریمه مالی را وضع نماید. در این راستا به ضرورت حفظ ، انتظام و مصلحت امت اسلامی استدلال نموده روایات و شواهد تاریخی مستند به معصوم را شاهدی برای اثبات دیدگاه خود می آورند. وقتی معتقد به ولایت فقیه و تشکیل حکومت اسلامی باشیم، حاکم اسلامی برای حفظ نظام اسلامی، برقراری نظم و امنیت و تامین عدالت می تواند با در نظرداشت مصلحت امت، قوانین را وضع نموده به مرحله اجرا بگذارد. بر این اساس، حاکم می تواند جرایم مالی را به عنوان قانون وضع نماید؛ فرق نمی کند به عنوان تعزیرات شرعی باشد یا تعزیرات حکومتی؛ زیرا مبنای وضع قانون، جریمه مالی مصلحت جامعه است و حاکم امین امت، در صدد تامین مصالح آنان است. بنابراین، می تواند قوانین را در جهت تامین مصالح آنان وضع نماید.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب عنوان صفحه مقدمه

۱–بیان مساله

۲–پیشینه تحقیق

۳–ضرورت و نوآوری تحقیق

۴–سوال های تحقیق

۵–فرضیه های تحقیق

۶–هدف ها و کاربردهای تحقیق

۷–روش انجام تحقیق

۸–ساماندهی تحقیق

فصل اول: مفاهیم و مبانی نظری بخش اول– مفاهیم

گفتار اول– تعزیر از دیدگاه لغت شناسان

گفتار دوم– تعزیر در اصطلاح فقهای امامیه

گفتار سوم– تعزیر در اصطلاح حقوقدانان

گفتار چهارم– موجبات تعزیر

۱– اختصاص تعزیر به کبایر

۲– اختصاص تعزیر به مطلق گناه (حرام) فاقد حد

گفتار پنجم– انواع تعزیر

گفتار ششم– تفاوت تعزیر با سایر مجازاتها

گفتار هفتم– تفاوت تعزیر با حد

۱– از جهت موضوع

۲– از جهت نوع عقوبت

۳– از جهت میزان مجازات

گفتار هشتم – تفاوت تعزیر با قصاص

گفتار نهم – تفاوت تعزیر با دیه

بخش دوم– مبانی مشروعیت تعزیر در فقه امامیه و حقوق جزای ایران

گفتار اول – مبانی مشروعیت تعزیر در فقه امامیه

۱– آیات

۲– روایات

۳– دلیل عقلی

۴– سیره ی عقلاء

۵–حکم حکومتی

گفتار دوم – مبانی مشروعیت تعزیر در حقوق جزای ایران

۱–اصل قانونی بودن جرم و مجازات

۲–ماده

قانون مجازات اسلامی

۳–اصل

قانون اساسی

۴–اصل

قانون اساسی

گفتار سوم – مبانی جرم انگاری در قوانین جزایی

۱– مبانی عمومی ۵۰ ۲– اصل ضرر ۵۰ ۳– تعریف و مبانی اصل ضرر

۴– اقسام ضرر

۵– ضرر مادی

۶– ضرر معنوی

۷– نقش مصلحت در نظام جزایی اسلام

فصل دوم: ادله وجوب و قلمرو تعزیر بخش اول– ادله وجوب تعزیر

گفتار اول– روایات دال بر وجوب تعزیر

گفتار دوم– اثبات وجوب تعزیر به وسیله وحدت ملاک

گفتار سوم– امر به معروف و نهی از منکر

گفتارچهارم – مراتب امر به معروف و نهی از منکر

۱– مرحله درونی و انکار باطنی

۲– مرحله برونی و اعتراض گفتاری

۳– مرحله عملی و فعلی

گفتار پنجم– استقرای نصوص خاصه

گفتار ششم – قلمرو تعزیر

۱– مطلق معاصی

۲– معاصی کبیره

گفتار هفتم– تعزیر در موارد منصوص

گفتار هشتم– تعزیرات حکومتی

گفتار نهم– تعزیر در تخلف از احکام حکومتی

گفتار دهم– ادله حکومت و ولایت فقیه(حکومت انتصابی)

گفتار یازدهم – ادله حکومت انتخابی

گفتار دوازدهم – تعزیر در ایجاد مفسده

گفتار سیزدهم – وجوب دفع مفسده

گفتار چهاردهم – تعزیر در انجام امورخلاف مصالح اجتماعی

فصل سوم : کیفیت مجازات های تعزیری و نحوه ی تعیین آن ها و کارکرد تعزیر در حکومت اسلامی بخش اول– کیفیت مجازات های تعزیری

گفتار اول– دیدگاه انحصار تعزیر

گفتار دوم – ادله قایلین به انحصار تعزیر و نقد دلایل آنها

۱– استصحاب و اجرای اصل اولی

۲– دوران امر بین تعیین و تخییر

۳– تمسک به عبارت التعزیر دون الحد

گفتار سوم– نظر نهایی در مورد انحصار تعزیر در تازیانه

۱– دیدگاه تنوع تعزیر

۲– ادله قایلین تنوع تعزیر

گفتار چهارم – ملاک عقوبت های تعزیری

گفتار پنجم– وجوب ایجاد نظم طبق ضوابط شرعی

گفتار ششم– رعایت تناسب بین جرایم و مجازات ها

گفتار هفتم– نظریه انتخابی

گفتار هشتم– نحوه ی تعیین مجازات های تعزیری

گفتار نهم – مجری تعزیر مطلقا حاکم است

گفتار دهم – قاضی در تعیین مجازات های مطلقا مخیر نیست

۱– قاضی و اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها

گفتار یازدهم – بررسی دیدگاه فقیهان درباره ی روایی تعزیرات مالی

گفتار دوازدهم – نقد و بررسی دیدگاه قایلین به جواز اخذ مال به عنوان تعزیر

گفتار سیزدهم – تمسک به عناوین ثانویه

گفتار چهاردهم – از باب مقدمات برقراری نظم و انتظام امور عباد

گفتار پانزدهم – حکم عقل به روایی اخذ تعزیر مالی برای تادیب

گفتار شانزدهم – استناد به مناط و ملاک تشریع تعزیرات

بخش دوم– نقد و بررسی ادله ی دیدگاه

گفتار اول – نقد کلی بر مجموع ادله و نحوه استنباط قایلین به روایی جزایی نقدی

گفتار دوم – غیر قابل فهم و مقایسه بودن تاثیر مجازاتهای تعزیری

گفتار سوم – ممنوعیت نقض قهری سلطنت افراد بر اموال

گفتار چهارم – نقد روایات مورد استناد قایلین به جواز تعزیرات مالی

۱– نقد دلیل سوم

گفتار پنجم – بررسی دیدگاه قایلین به منوعیت اخذ مال به عنوان تعزیر

۱– ادله ی دیدگاه

۲– مقتضای ادله نقلی

۳– مقتضای سیره متشرعه و شارع مقدس

۴– مقتضای اصول عملیه

بخش سوم – تعزیر مالی از دیدگاه فقها و جزا

گفتار اول – مبانی فقهی تعزیرات مالی در فقه امامیه

گفتار دوم – دیدگاه موافقان جریمه مالی

۱–تمسک به اطلاقات‏

۲–اولویت قطعی ولایت بر جان و مال

۳–اعتبار عقلی موجب وثوق

۴–تمسک به روایات

۵–ضرورت حفظ نظام اسلامی

۶–هدف از اجرای مجازات

۷–مویدات روایی و تاریخی

گفتار سوم – مبانی فقهی تعزیر مالی در فقه اهل سنت

گفتار چهارم – عدم مشروعیت جریمه مالی

گفتار پنجم – مشروعیت تعزیرات مالی

گفتار ششم – ملاک اجرای تعزیر در حقوق ایران

گفتار هفتم –صورت استدلالیِ قول قایلین به عدم جواز مجازات مالی

۱–بررسی صغرای قیاس

۲–اخذ مال از مجرم و مصادره ی آن به نفع بیت المال

۳–تخریب اموال مجرم

۴–جریمه مالی مجرم به نفع شخص بزه دیده

گفتار هشتم – مجازات مالی به عنوان حکم حکومتی

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع

کلیدواژه ها

• تعزیر
• تعزیر مالی
• مجازات
• فقه امامیه
• حقوق ایران