نقش هشدار در رفع مسوولیت در حقوق ایران و افغانستان از منظر فقه اهل بیت ع و فقه حنفی
 | |
| عنوان | نقش هشدار در رفع مسوولیت در حقوق ایران و افغانستان از منظر فقه اهل بیت ع و فقه حنفی |
|---|---|
| رشته | حقوق |
| دانشجو | قادرداد محبی |
| استاد راهنما | محمد مهدی مقدادی |
| استاد مشاور | اسماعیل آقابابایی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | جامعه المصطفی العالمیه |
نقش هشدار در رفع مسوولیت در حقوق ایران و افغانستان از منظر فقه اهل بیت ع و فقه حنفی عنوان رساله ای است که توسط قادرداد محبی، با راهنمایی محمد مهدی مقدادی و با مشاوره اسماعیل آقابابایی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.
چکیده
این رساله، به هدف پاسخگویی به این سوال اساسی که نقش هشدار در رفع مسوولیت مدنی و کیفری در حقوق موضوعه ایران و افغانستان از منظر فقه اهل بیت(ع) و فقه حنفی چیست؛ به روش توصیفی– تحلیلی و تطبیقی تدوین گردیده است و پرسمان های مطرح پیرامون موضوع فوق، به صورت ذیل، در این رساله پاسخ داده شد: ۱. اصطلاح هشدار به معنی خبردادن، ابلاغ و اعلام خطر استعمال شده است. ۲. تقصیر از ناحیه هریک از دو طرف هشدار، به هر درصد و درجه ای که باشد، به همان اندازه، برای آن طرف، تعیین مسوولیت مدنی و کیفری می کند و در اجتماع سبب و مباشر در اتلاف، مسوولیت، به عهده همانی است که اقوا باشد و در صورت تساوی، مسوولیت مدنی و کیفری هردو، هم سان است. هشدار گیرنده واجد شرایطی که به هشدار، توجه نکرده باشد، بار مسوولیت خسارت و کیفر به لحاظ قاعده اقدام به عهده خودش می باشد. کتاب و سنت، بنای عقلا، عرف، عقل و شهرت، فی الجمله، از جمله ادله و موید اعبتار هشدار می باشند. ۳. شرایط هشدار، با موثریت وصول هشدار، قانونی و مشروع بودن فعل هشداردهنده، تقدم هشدار بر فعل خطرآفرین، امکان ترک محل خطر برای هشدارگیرنده و سوء استفاده نکردن از حق؛ محقق می شوند. رفع مسوولیت مدنی و کیفری از مسوول اصلی و تبعی و پیشگیری آموزشی و حمایتی، از جمله آثار واجد شرایط هشدار می باشند. ۴. مصادیق هشدار، هرچند به صورت موردی در برخی مصادیق، از منظر حقوق موضوعه با فقه منطبق نیستند، ولی در نگرش اهداف کلی با هم منطبق می باشند، زیرا که مراد هردو دیدگاه از هشدار، همانا جلوگیری و پیشگیری از وقوع خسارت و جرم است. سرانجام، بررسی تطبیقی نقش هشدار در رفع مسوولیت مدنی و کیفری از منظر حقوق بین الملل با فقه اسلامی پیشنهاد گردید.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه:
۱ بیان مساله
۲ اهمیت و ضرورت تحقیق
۳ اهداف تحقیق
۴ پرسش های تحقیق
۵ فرضیه تحقیق
۶ پیشینه تحقیق
۱ در فقه
۲ در حقوق
۷ شیوه و روش تحقیق
۸ ترتیب مباحث
فصل اول: مفاهیم و کلیات
مبحث اول: مفاهیم
گفتار اول: مفاهیم هشدار، تحذیر و اخطار
بند اول: هشدار
بند دوم: تحذیر
بند سوم: اخطار
گفتار دوم: مفهوم مسوولیت مدنی
بند اول: مفهوم لغوی
بند دوم: مفهوم اصطلاحی
گفتار سوم: مفهوم مسوولیت کیفری
بند اول: مفهوم لغوی
بند دوم: مفهوم اصطلاحی
گفتار چهارم: تفاوت های مسوولیت مدنی و کیفری
بند اول: تفاوت از لحاظ هدف
بند دوم: تفاوت از لحاظ مبنا
بند سوم: تفاوت در گستره و دامنه شمول
بند چهارم: تفاوت از لحاظ ماهیت
بند پنجم: تفاوت از لحاظ طرف زیان
بند هشتم: تفاوت از لحاظ آمره بودن
بند ششم: تفاوت از لحاظ تشریفات رسیدگی
بند هفتم: تفاوت از لحاظ اجرا
مبحث دوم: کلیات
گفتار اول: انواع و مصادیق هشدار
بند اول: هشدار شنیداری
بند دوم: هشدار دیداری
۱ ریموت اندیکاتور(Remote Indicator)
۲ چراغ چشمک زن
۳ رله خط (line Relay)
بند سوم: هشدار فعلی یا عملی
بند چهارم: هشدار شخصی یا نوعی
گفتار دوم: گیرندگان هشدار
بند اول: گیرندگان نوعی
بند دوم: گیرندگان شخصی
گفتار سوم: قلمرو هشدار
بند اول: قلمرو هشدار در زمینه های مسوولیتی
۱ قلمرو مسوولیت اخلاقی
۲ قلمرو مسوولیت قراردادی
۳ قلمرو مسوولیت غیرقراردادی
بند دوم: قلمرو هشدار در زمینه های عملیاتی
۱ عملیات ورزشی
۱/۱ عملیات ورزشی منصوص
۱/۱/۱ منصوص مشروع
۱/۱/۲ منصوص نامشروع
۱/۲ عملیات ورزشی غیرمنصوص
۲/۲/۱ همراه با شرط بندی
۲/۲/۱/۱ دیدگاه عدم جواز
۲/۲/۱/۲ دیدگاه جواز
۲/۲/۲ بدون شرط بندی
۲/۲/۲/۱ دیدگاه عدم جواز
۲/۲/۲/۲ دیدگاه جواز
۲ عملیات غیرورزشی
گفتار چهارم: جایگاه هشدار در حقوق
بند اول: در حقوق اسلامی
۱ در حوزه مسوولیت کیفری
۲ در حوزه مسوولیت مدنی
۳ در حوزه مسوولیت های دیگر
بند دوم: در حقوق غربی
بند سوم: در حقوق بین الملل
گفتار پنجم جایگاه هشدار درفقه
بند اول: در فقه اهل بیت(ع)
بند دوم: فقه حنفی
فصل دوم:
مبانی و ادله اعتبار هشدار در رفع مسوولیت
مبحث اول: مبانی اعتبار هشدار در رفع مسوولیت
گفتار اول: تقصیر
بند اول: تبیین مفهوم تقصیر
بند دوم: دیدگاه های حقوقی و فقهی در مساله تقصیر
۱ از منظر حقوق
۲ از منظر فقه
گفتار دوم: اتلاف
بند اول: اتلاف مباشر و سبب
۱ اتلاف به مباشرت
۲ اتلاف به تسبیب
۳ ادله ضمان اتلاف مباشر و سبب
۳/۱ اجماع
۳/۲ روایات
۳/۲/۱ روایت ابی الصباح کنانی
۳/۲/۲ صحیحه زراره
۳/۲/۳ روایت سکونی
بند دوم: اتلاف اجتماع مباشر و سبب
۱ تساوی مباشر و سبب در اتلاف
۲ اقوا بودن مباشر از سبب در اتلاف
۳ اقوا بودن سبب از مباشر در اتلاف
گفتار سوم: قاعده اقدام
بند اول: تبیین مفاد قاعده اقدام
بند دوم: مستندات قاعده اقدام
۱ روایات
۱/۱ روایت سماعه بن مهران
۱/۲ روایت زراره
۲ بنای عقلا
۳ اجماع
بند سوم: ارزیابی مستندات قاعده اقدام
گفتار چهارم: حکم عقل و بنای عقلا
بند اول: حکم عقل
بند دوم: بنای عقلا
مبحث دوم: ادله اعتبار هشدار در رفع مسوولیت
گفتار اول: دلیل اعتبار هشدار از کتاب و سنت
بند اول: دلیل اعتبار هشدار از کتاب
۱ آیه
سوره مایده
۲ آیه
سوره مایده
۳ آیه
سوره منافقون
۴ آیه
سوره بقره
۵ آیه
سوره بقره
بند دوم: دلیل اعتبار هشدار از سنت
گفتار دوم: دلیلیت بنای عقلا، عرف و حکم عقل بر اعتبار هشدار
بند اول: دلیلیت بنای عقلا و عرف
۱ دلیلیت بنای عقلا بر اعتبار هشدار
۱/۱ تبیین بنای عقلا
۱/۲ میزان اعتبار بنای عقلا
۲ دلیلیت عرف بر اعتبار هشدار
۲/۱ تبیین عرف
۲/۲ اعتبار عرف
بند دوم: دلیلیت حکم عقل بر اعتبار هشدار
گفتار سوم: جایگاه شهرت بر اعتبار هشدار
بند اول: اصطلاحات شهرت
۱ شهرت روایی
۲ شهرت فتوایی
۳ شهرت عملی
بند دوم: تطبیق حکم مساله
فصل سوم:
شرایط تحقق هشدار و آثار آن از منظر فقه و حقوق
مبحث اول: شرایط تحقق هشدار
گفتار اول: موثر بودن وصول هشدار به مخاطبین آن
بند اول: از منظر فقه
بند دوم: از منظر حقوق
۱ حقوق اسلامی
۲ حقوق غربی
گفتار دوم: قانونی و مشروع بودن فعل هشدار دهنده
بند اول: قانونی بون عمل هشداردهنده
بند دوم: مشروعیت عمل هشداردهنده
گفتار سوم: تقدم هشدار بر فعل خطر آفرین
بند اول: نظریه حقوق دانان
بند دوم: نظریه فقها
۱ دیدگاه فقیهان اهل بیت(ع)
۲ دیدگاه فقهای حنفی
گفتار چهارم: امکان ترک محل خطر برای هشدارگیرنده
بند اول: انظار فقها
۱ دیدگاه فقیهان اهل بیت(ع)
۲ دیدگاه فقهای حنفی
بند دوم: ادله شرط امکان ترک محل خطر
۱ روایت امام صادق(ع)
۲ دلیل عقل
گفتار پنجم: سوء استفاده نکردن از حق
بند اول: از منظر حقوق
بند دوم: از منظر فقه
گفتار ششم: متناسب بودن وسایل هشداردهنده
بند اول: از منظر حقوق
۱ حقوق ایران
۲ حقوق افغانستان
بند دوم: از منظر فقه
مبحث دوم: آثار هشدار واجد شرایط در رفع مسوولیت مدنی و کیفری
گفتار اول: آثار هشدار نسبت به مسوولین اصلی و تبعی
بند اول: نسبت به مسوولین اصلی
۱ هشداردهنده
۱/۱ از منظر حقوق
۱/۲ از منظر فقه
۱/۲/۱ نظریه فقها
۱/۲/۱/۱ نظریه فقهای اهل بیت(ع)
۱/۲/۱/۲ نظریه فقهای حنفی
۱/۲/۲ بار اثبات دلیل
۱/۲/۳ اثر عدم رعایت هشدارکامل
۱/۲/۴ اثر رعایت هشدارکامل
۲ اثر هشدار نسبت به هشدارگیرنده
۳ اثر هشدار نسبت به طرفین
بند دوم: اثر هشدار نسبت به مسوولین تبعی
۱ اثر هشدار در مسوولیت عاقله
۲ اثر هشدار در مسوولیت بیمه گر
گفتار دوم: آثار پیشگیرانه هشدار
بند اول: اثر پیشگیری آموزشی
بند دوم: اثر پیشگیری حمایتی
۱ در فقه و حقوق اسلامی
۲ در حقوق غربی
فصل چهارم:
تطبیق مصادیق هشدار
در حقوق موضوعه ایران و افغانستان با فقه
مبحث اول: مصادیق پزشکی هشدار
گفتار اول: هشدار در امر درمان
بند اول: از منظر حقوق موضوعه
۱ قوانین ایران
ماده
قانون فوق الذکر،
۲ قوانین افغانستان
۲/۱ اهمال و غفلت از درمان
۲/۲ تخلف از وظایف طبی
۲/۳ تخلف از وظایف شرعی
بند دوم: از منظر فقه
۱ فقه اهل بیت(ع)
۲ فقه حنفی
بند سوم: جمع بندی و نتیجه گیری
گفتار دوم: هشدارهای ایمنی در تولید و عرضه دارو
بند اول: از منظر حقوق موضوعه
۱ در قانون ایران
ماده
قانون فوق الذکر
۲ در قانون افغانستان
بند دوم: از منظر فقه
۱ فقه اهل بیت(ع)
۲ فقه حنفی
گفتار سوم: هشدارهای ایمنی در مورد امراض مسری
بند اول: از منظر حقوق موضوعه
۱ در حقوق ایران
۲ در حقوق افغانستان
بند دوم: از منظر فقه اسلامی
۱ فقه اهل بیت(ع)
۱/۱ تبیین حکم مساله
۱/۲ ادله حکم مساله
۱/۲/۱ قاعده لاضرر
۱/۲/۲ قاعده وجوب دفع ضرر محتمل
۲ در فقه حنفی
بند سوم: جمع بندی و نتیجه گیری
مبحث دوم: مصادیق نظامی هشدار
گفتار اول: اخطار به نظامیان
بند اول: از منظر حقوق موضوعه
۱ حقوق ایران
۲ حقوق افغانستان
بند دوم: از منظر فقه
۱ فقه اهل بیت(ع)
۲ فقه اهل سنت
بند سوم: جمع بندی و نتیجه گیری
گفتار دوم: اخطارهای نظامی به عموم مردم
بند اول: از منظر حقوق موضوعه
۱ در قانون ایران
۲ در قانون افغانستان
بند دوم: از منظر فقه
۱ ضرورت هوشیاری و احتیاط
۲ ضرورت آمادگی رزمی
۳ وجوب مقابله با دشمن
۴ لزوم ایجاد تشکیلات نظامی
۵ لزوم آمادگی
۶ ضرورت اتخاذ تاکتیک
مبحث سوم: مصادیق اجتماعی هشدار
گفتار اول: مصادیق اجتماعی هشدار از منظر حقوق ایران
بند اول: فعالیت های کارگری
۱ هشدارهای قانون سازمان نظام مهندسی
۲ هشدارهای قانون کار
۳ هشدارهای مقررات ملی ساختمان
۱ اعلان ساخت وساز ساختمانی
۲ ایمنی کارگاه
۳ ایمنی عابران و مجاوران کارگاه ساختمانی
۴ هشدارهای قانون مسوولیت مدنی
بند دوم: فعالیت های ورزشی
۱ هشدارقانون مجازات اسلامی
۲ هشدار قانون اساسی
۳ هشدار قانون مسوولیت مدنی
بند سوم: معابر و اماکن عمومی
۱ قانون مجازات
۲ قانون ایمنی راه ها و راه آهن ایران
بند چهارم: تولید کالاهای صنعتی
۱ مبنای تکلیف به هشدار در عرضه کالاهای صنعتی
۲ طریق انتساب ضرر به سازندگان کالاهای صنعتی
گفتار دوم: مصادیق اجتماعی هشدار از منظر حقوق افغانستان
بند اول: تخلفات کاری
بند دوم: ایمنی کاری
گفتار سوم: مصادیق اجتماعی هشدار از منظر فقه
بند اول: فقه اهل بیت (ع)
۱ عمران و آبادسازی
۲ محکم کاری و مقاوم سازی
۳ افزایش توانمندی دفاعی
بند دوم: فقه حنفی
۱ ضررهای مادی
۲ ضررهای معنوی
نتایج تحقیق
فهرست منابع و مآخذ
کلیدواژه ها
- هشدار
- مسوولیت مدنی
- مسوولیت کیفری
- حقوق موضوعه
- فقه اهل بیت(ع)
- فقه حنفی