نقش کمیته حقوق بشر سازمان ملل در توسعه و ارتقاء حقوق بشر با تمرکز بر نظرات تفسیری
 | |
| عنوان | نقش کمیته حقوق بشر سازمان ملل در توسعه و ارتقاء حقوق بشر با تمرکز بر نظرات تفسیری |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل عمومی |
| دانشجو | امیرحسین محبعلی |
| استاد راهنما | سید قاسم زمانی |
| استاد مشاور | حسین شریفی طرازکوهی، پوریا عسکری |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
نقش کمیته حقوق بشر سازمان ملل در توسعه و ارتقاء حقوق بشر با تمرکز بر نظرات تفسیری عنوان رساله ای است که توسط امیرحسین محبعلی، با راهنمایی سید قاسم زمانی و با مشاوره حسین شریفی طرازکوهی و پوریا عسکری در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
چکیده
حمایت و ارتقاء حقوق بشر، ماموریت مشترک تمامی سازکارهای ملی، منطقه ای و بین المللی حقوق بشری محسوب می شود. در این میان، نقش کمیته حقوق بشر سازمان ملل به عنوان نهاد ناظر بر اجرای میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، ویژه و حایز اهمیت است. یکی از علل اهمیت ویژه کمیته حقوق بشر در توسعه حقوق بشر، به ماموریت این نهاد مبنی بر تصویب نظرات تفسیری بر می گردد. یافته های کمیته حقوق بشر که نشات گرفته از ماموریت های سه گانه این نهاد مبنی بر بررسی گزارش های ادواری دولت ها ، بررسی شکایات فردی و همچنین تصویب نظرات تفسیری است، کم و بیش مورد تبعیت و ارجاع بازیگران عرصه بین المللی اعم از دولت ها و غیر دولت ها قرار گرفته و این تبعیت، موجبات توسعه افقی (ترویج) حقوق شناسایی شده را فراهم آورده است. البته کمیته هیچگاه محدود به این نوع از توسعه نبوده و همواره از دریچه ماموریت های خود، در راستای توسعه عمودی (اعتلای جایگاه حق) تلاش کرده است. نظرات تفسیری کمیته حقوق بشر که عصاره تمامی دانش ها، یافته ها و تجارب کمیته در خلال بررسی گزارش دولت ها و شکایات فردی هستند، اگرچه قانونا الزام آور نبوده و در زمره منابع اصلی حقوق بین الملل به حساب نمی آیند، اما به دو علت مورد تبعیت قرار می گیرند. علت اول، دارا بودن جایگاه حقوقی در منابع غیرحصری حقوق بین الملل (دکترین و قواعد حقوقی نرم) است و علت دوم، مقبولیت و پذیرش آنها نزد بازیگران عرصه بین الملل به دلیل محتوای حقوق بشری آنهاست. اگرچه اطلاق عنوان کلی مشروعیت بر نظرات تفسیری و تبعیت از آنها به این دلیل، چالش برانگیز است، اما مشروعیت فرآیند تصویب این نظرات، سهم قابل توجهی در تبعیت از آنها و متعاقبا توسعه حقوق بشر از دریچه تصویب و صدور آنها ایفاء می نماید.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مطالب تفصیلی عنوان شماره صفحه مقدمه
اهداف و اهمیت پژوهش
اهمیت تحقیق
سوالات پژوهش
فرضیه های پژوهش
پیشینه و ادبیات پژوهش
چارچوب نظری پژوهش
روش تجزیه و تحلیل
روش گردآوری اطلاعات
ساماندهی پژوهش
بخش اول: تعریف توسعه در حقوق بین الملل بشر و بررسی جایگاه یافته های کمیته حقوق بشر در منابع حقوق بین الملل
فصل اول: مفهوم توسعه مترقیانه حقوق در نظام حقوق بین الملل بشر و معیارهای ارزیابی آن
مبحث اول: مفهوم شناسیِ تدوین و توسعه مترقیانه حقوق در نظام حقوق بین الملل عمومی
گفتار اول: نهادهای متولی تدوین و توسعه مترقیانه حقوق بین الملل
گفتار دوم: مشارکت دیگر بازیگران روابط بینالملل در فرآیند تدوین و توسعه حقوق بین الملل
مبحث دوم: ماهیت و ویژگی های متفاوت حقوق بین الملل بشر نسبت به سایر حوزه های حقوق بین الملل عام
مبحث سوم: دگردیسی مفهومی توسعه مترقیانه حقوق در نظام حقوق بین الملل بشر
گفتار اول: حمایت از حقوق بشر در معنای تدوین حقوق بشر
گفتار دوم: ارتقاء، ترویج یا اعتلاءِ مقام و جایگاه حقوق بشر در معنای توسعه مترقیانه حقوق بشر
بند اول: نهادهای حل اختلاف قضایی
بند دوم: نهادهای معاهده ای حقوق بشری
مبحث چهارم: معیارهای ارزیابی توسعه حقوق بشر
جمع بندی
فصل دوم: بررسی جایگاه یافته های کمیته حقوق بشر در سلسله منابع حقوق بین الملل
مبحث اول: تعریف منابع حقوق بین الملل
مبحث دوم: جایگاه یافته های کمیته حقوق بشر در میان منابع اصلی حقوق بین الملل
گفتار اول: معاهدات و تفسیر آنها در گذر زمان؛ یافته های کمیته به عنوان رویه بعدی
بند اول: مجمع عمومی
بند دوم: سازکار بررسی دوره ای جهانی
گفتار دوم: اصول کلی حقوق بین الملل
گفتار سوم: عرف
بند اول: یافته های کمیته به عنوان احیاء کننده یا شناسایی کننده حقوق بین الملل عرفی
بند دوم: یافته های کمیته به عنوان عرف آنی
مبحث سوم: جایگاه یافته های کمیته حقوق بشر در میان منابع فرعی حقوق بین الملل
گفتار اول: رویه قضایی
گفتار دوم: دکترین
گفتار سوم: حقوق نرم
مبحث چهارم: استناد به یافته های کمیته حقوق بشر توسط سازکارهای بین المللی و منطقه ای
گفتار اول: مراجع حقوقی– قضایی بین المللی
بند اول: دیوان بین المللی دادگستری
بند دوم: دادگاه های ویژه کیفری بین المللی
بند سوم: کمیسیون حقوق بین الملل
گفتار سوم: مراجع سیاسی بین المللی
بند اول: مجمع عمومی سازمان ملل متحد
بند دوم: کمیساریای عالی حقوق بشر ملل متحد
بند سوم: دبیرکل سازمان ملل متحد
بند چهارم: گزارشگران ویژه شورای حقوق بشر
گفتار سوم: مراجع منطقه ای
بند اول: دیوان اروپایی حقوق بشر
بند دوم: کمیسیون آفریقایی حقوق بشر
بند سوم: دیوان آمریکایی حقوق بشر
جمع بندی
بخش دوم: ارزیابی توسعه و ارتقاء حقوق بشر از دریچه ماموریت های کمیته حقوق بشر
فصل اول: ارزیابی توسعه حقوق بشر از دریچه دو ماموریت بررسی گزارش های ادواری و بررسی شکایات فردی
مبحث اول: ارزیابی توسعه حقوق بشر از دریچه ماموریت بررسی گزارش های ادواری
گفتار اول: تفسیر کمیته از منع اعدام افراد زیر
سال در بررسی گزارش ادواری ایران
گفتار دوم: تفسیر کمیته از حق حیات در بررسی گزارش ادواری ایران
گفتار سوم: تفسیر کمیته از حق آزادی تجمعات مسالمت آمیز و انجمن ها در بررسی گزارش ادواری ایران
مبحث دوم: ارزیابی توسعه حقوق بشر از دریچه ماموریت بررسی شکایات شخصی یا فردی
گفتار اول: تفسیر کمیته از حق منع شکنجه
گفتار دوم: تفسیر حق حیات
گفتار سوم: تفسیر کمیته از حق آزادی بیان
جمع بندی
فصل دوم: ارزیابی توسعه حقوق بشر از دریچه ماموریت تصویب نظرات تفسیری
مبحث اول: آشنایی با نظرات تفسیری و دلیل تاکید پژوهش حاضر بر این ماموریت
گفتار اول: تاریخچه نظرات تفسیری
گفتار دوم: ماهیت، هدف و اهمیت نظرات تفسیری
گفتار سوم: صلاحیت کمیته برای صدور نظرات تفسیری
گفتار چهارم: نظرات تفسیری در روش کاری نهادهای معاهده ای
گفتار پنجم: دیدگاه های صاحبنظران در رابطه با جایگاه نظرات تفسیری در حقوق بین الملل
بند اول: مخالفان ماهیت تقنینی و تفسیری نظرات تفسیری
بند دوم: موافقان ماهیت تقنینی و تفسیری نظرات تفسیری
گفتار پنجم: رویکرد کشورهای مختلف در رابطه با نظرات تفسیری
بند اول: استرالیا
بند دوم: انگلستان
بند سوم: ایالات متحده آمریکا
بند چهارم: آلمان
بند پنجم: لهستان
بند ششم: ایران
مبحث دوم: مراحل تصویب و انتشار نظرات تفسیری
گفتار اول: انتخاب تدوین کنندگان
گفتار دوم: تدوین
گفتار سوم: تصویب
مبحث سوم: پذیرش و تبعیت از نظرات تفسیری به دلیل قانونی بودن آنها
مبحث چهارم: پذیرش و تبعیت از نظرات تفسیری با وجود عدم الزام قانونی
گفتار اول: تعریف مشروعیت در نظام حقوق بین الملل
بند اول: تعریف مشروعیت از منظر مکتب حقوق وضعی
بند دوم: اختلاف نظر درخصوص جوامع ارزیابی کننده مشروعیت
بند سوم: معیارهای سنجش مشروعیت
گفتار دوم: تبعیت از نظرات تفسیری کمیته حقوق بشر به دلیل محتوای حقوق بشری آنها (مدل پیشنهادی)
مبحث پنجم: نقد و بررسی نظریه تبعیت از نظرات تفسیری به دلیل مشروعیت آنها
گفتار اول: قاطعیت
بند اول: هدف و مخاطب
بند دوم: الزامات (بایسته ها)
گفتار دوم: اعتبار نمادین
گفتار سوم: انسجام
بند اول: میثاق و رویه های تفسیری قبلی
بند دوم: قوانین دیگر همان نظام
گفتار چهارم: تبعیت
بند اول: منابع حقوق بین الملل
بند دوم: تفسیر حقوق بین الملل
بند سوم: فرآیند تدوین پیش نویس نظرات تفسیری
گفتار پنجم: تصمیم گیری دموکراتیک
بند اول: پاسخگویی
بند دوم: شفافیت
بند سوم: مشارکت عمومی
جمع بندی
فصل سوم: ارزیابی موردی مشروعیت فرآیندی نظرات تفسیری شماره
و
کمیته حقوق بشر
مبحث اول: نگاهی کوتاه به نظرات تفسیری کمیته حقوق بشر
مبحث دوم: نظر تفسیری شماره
با موضوع حق حیات
گفتار اول: چیستی و مفهوم شناسی حق حیات
گفتار دوم: ارزیابی شاخص قاطعیت نظر تفسیری
۲۱۴ بند اول: شفافیت هدف و مخاطب نظر تفسیری
۲۱۴ بند دوم: الزامات (بایسته ها) نظر تفسیری
۲۱۷ گفتار سوم: ارزیابی شاخص اعتبار نمادین نظر تفسیری
۲۲۱ بند اول: تشریفات
بند دوم: تایید تجربی (ریشه شناسی)
گفتار چهارم: ارزیابی شاخص انسجام نظر تفسیری
۲۲۵ بند اول: متن میثاق و رویه های قبلی کمیته
بند دوم: ارتباط با سایر حقوق نظام میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی
گفتار پنجم: ارزیابی شاخص تبعیت نظر تفسیری
۲۳۰ بند اول: منابع حقوق بین الملل
بند دوم: تفسیر حقوق بین الملل
بند سوم: فرایند تدوین نظرات تفسیری
گفتار ششم: ارزیابی شاخص تصمیم گیری دموکراتیک نظر تفسیری
۲۳۴ بند اول: پاسخگویی
بند دوم: شفافیت
بند سوم: مشارکت عمومی
گفتار هفتم: ارزیابی شاخص محتوای حمایتی و ارتقایی نظر تفسیری
۲۳۷ گفتار هشتم: ارزیابی نهایی مشروعیت فرآیندی و شاخص محتوای حمایتی و ارتقایی نظر تفسیری
۲۳۷ مبحث سوم: نظر تفسیری شماره
با موضوع حق آزادی نظر و بیان
گفتار اول: چیستی و مفهوم شناسی حق آزادی نظر و بیان
گفتار دوم: ارزیابی شاخص قاطعیت نظر تفسیری
۲۴۲ بند اول: شفافیت هدف و مخاطب نظر تفسیری
۲۴۲ بند دوم: الزامات (بایسته ها) نظر تفسیری
۲۴۳ گفتار سوم: ارزیابی شاخص اعتبار نمادین نظر تفسیری
۲۴۵ بند اول: تشریفات
بند دوم: تایید تجربی (ریشه شناسی)
گفتار چهارم: ارزیابی شاخص انسجام نظر تفسیری
۲۴۷ بند اول: متن میثاق و رویه های قبلی کمیته
بند دوم: ارتباط با دیگر حقوق نظام میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی
گفتار پنجم: ارزیابی شاخص تبعیت نظر تفسیری
۲۴۹ بند اول: منابع حقوق بین الملل
بند دوم: تفسیر حقوق بین الملل
بند سوم: فرایند تدوین نظرات تفسیری
گفتار ششم: ارزیابی شاخص تصمیم گیری دموکراتیک نظر تفسیری
۲۵۱ بند اول: شفافیت
بند دوم: مشارکت عمومی
گفتار هفتم: ارزیابی شاخص محتوای حمایتی و ارتقایی نظر تفسیری
۲۵۳ گفتار هشتم: ارزیابی نهایی مشروعیت فرآیندی و شاخص محتوای حمایتی و ارتقایی نظر تفسیری
۲۵۳ نتیجه گیری و تحلیل نهایی
ضمایم
جدول شماره ۱: فهرست اسامی اعضای فعلی کمیته حقوق بشر
جدول شماره ۲: شاخص های ارزیابی مشروعیت فرآیندی نظرات تفسیری کمیته حقوق بشر
جدول شماره ۳: تفاوت متون پیش نویس و نسخه نهایی نظر تفسیری شماره
۲۷۱ جدول شماره ۴: مقایسه نظرات تفسیری ۶،
و
۲۷۳ جدول شماره ۵: مقایسه نظرات تفسیری
و
۲۸۷ فهرست منابع و مآخذ
کلیدواژه ها
- حقوق بشر
- توسعه و ارتقاء
- کمیته حقوق بشر
- نظرات تفسیری
- قانونی بودن
- مشروعیت