هرزه نگاری در فضای مجازی در نظام عدالت کیفری ایران

عنوان	هرزه نگاری در فضای مجازی در نظام عدالت کیفری ایران
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	صالح غفاری چراتی
استاد راهنما	اسماعیل هادی تبار
استاد مشاور	سیدابراهیم قدسی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه مازندران

هرزه نگاری در فضای مجازی در نظام عدالت کیفری ایران عنوان رساله ای است که توسط صالح غفاری چراتی، با راهنمایی اسماعیل هادی تبار و با مشاوره سیدابراهیم قدسی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه مازندران دفاع گردید.

چکیده

هرزه نگاری در فضای مجازی (رایانه ای یا سایبری) به معنای؛ ارتکاب رفتار های سرزنش پذیر قطعی(انتشار، توزیع و معامله) و سرزنش پذیر مشروط (تولید، ذخیره و نگهداری) که به قصد تجارت یا افساد و از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی باشد، تعریف می گردد. هرزه نگاری رایانه ای را می توان از چالش های مشترک حقوقی، اخلاقی، جامعه شناسی، روانشناسی، پزشکی و جرم شناسی محسوب کرد و از این جهت، نگاه به هرزه نگاری بایستی با توجه به ابعاد مختلف علوم باشد تا نتیجه ای جامع و مانع حادث شود. پرسش اساسی نوشتار حاضر این است که بر چه مبنایی هرزه نگاری رایانه ای جرم انگاری شده و آیا این جرم انگاری فایده گرایانه می باشد و جرم دانستن کلیه اشکال، صور و مصادیق، چه آثاری را به نظام عدالت کیفری ایران وارد نموده است؟ حقوق کیفری داخلی چه رویکردی نسبت به رفتارهای هرزه نگارانه دارد و این رویکرد چه میزان منطبق با اسناد بین المللی و آموزه های مدرن است؟ هرزه نگاری رایانه ای اساسا جرم است یا بیماری و انحراف؟ نوشتار حاضر به روش تحلیلی _ توصیفی با تکیه بر نظام عدالت کیفری ایران به بررسی حقوقی و جرم شناختی هرزه نگاری رایانه ای می پردازد. در نهایت، رویکرد پیشگیرانه به عنوان رویکرد کارآمد و مطلوب به متولیان سیاست جنایی پیشنهاد می گردد. در نتیجه با توجه به آثار ناکارآمد پاسخ های دولتی از قبیل؛ اقتدارگرایی، امنیت گرایی، تورم کیفری، برچسب زنی و... ورود نهادهای مدنی و پاسخ های جامعوی نسبت به پدیده ای که اساسا جزء رفتار های غیر اجتماعی و بیمارگونه است، ضروری به نظر می رسد.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه........................................................................................................................................................................................۱بیان مساله...............................................................................................................................................................................۴ سوال های پژوهش..............................................................................................................................................................۱۳پیشینه پژوهش....................................................................................................................................................................۱۳فرضیه های پژوهش............................................................................................................................................................۲۰حدود پژوهش.......................................................................................................................................................................۲۱ اهداف پژوهش...................................................................................................................................................................۲۲مبانی نظری پژوهش...........................................................................................................................................................۲۳روش شناسی پژوهش.........................................................................................................................................................۲۵سازماندهی پژوهش.............................................................................................................................................................۲۵بخش اول : مفهوم شناسی و تحلیل ساختاری هرزه نگاری در نظام عدالت کیفری ایران..................................۲۶فصل اول : مفهوم شناسی لغوی و اصطلاحی هرزه نگاری.........................................................................................۲۶مبحث اول : تعریف، تاریخچه و نحوه شکل گیری هرزه نگاری............................................................................... ۲۷گفتار اول: تبیین لغوی و اصطلاحی هرزه نگاری.........................................................................................................۲۷۱. تعریف لغوی هرزه نگاری..................................................................................................................................۲۷۲. تعریف اصطلاحی هرزه نگاری...........................................................................................................................۲۷۳. تعریف هرزه نگاری از نگاه جرم شناسی..........................................................................................................۲۸۴. تعریف هرزه نگاری از دیدگاه سازمان های بین المللی...............................................................................۳۱گفتار دوم: بررسی هرزه نگاری در دوره کهن................................................................................................................۳۳۱. تولد هرزه نگاری...................................................................................................................................................۳۵۲. هرزه نگاری در عصر ایران باستان....................................................................................................................۳۵۳. هرزه نگاری در ایران با حاکمیت اسلام...........................................................................................................۳۷۴. هرزه نگاری از دیدگاه سیاحان غربی...............................................................................................................۳۸۵. هرزه نگاری در دودمان قاجار............................................................................................................................۳۹گفتار سوم: بررسی هرزه نگاری در دوران جدید...........................................................................................................۳۹۱. وضعیت هرزه نگاری در عصر حاضر.................................................................................................................۳۹۲. هرزه نگاری در نگاه آمار.....................................................................................................................................۴۲۳. هرزه نگاری در فضای مجازی............................................................................................................................۴۳گفتار چهارم: بررسی تحولات مفهومی هرزه نگاری.....................................................................................................۴۶مبحث دوم: گونه شناسی هرزه نگاری در فضای مجازی............................................................................................۴۸گفتار اول: صور مختلف هرزه نگاری بر پایه ابزارهای مورد استفاده.........................................................................۴۸۱. نقاشی، متن و صوت..........................................................................................................................................۴۸۲. رایانه و دستگاه های رایانه ای.........................................................................................................................۵۰۳. گوشی های تلفن همراه (موبایل)...................................................................................................................۵۲گفتار دوم: صور هرزه نگاری بر پایه سن بزه دیده خاص جرم...................................................................................۵۳۱. هرزه نگاری کودکان............................................................................................................................................۵۳۲. هرزه نگاری بزرگسالان.......................................................................................................................................۵۶گفتار سوم: صور هرزه نگاری بر پایه بزهکار جرم.........................................................................................................۵۷۱. هرزه نگاران بچه باز (پدوفیل)...........................................................................................................................۵۷۲. هرزه نگاران دیگر آزار (سادیسمی)..................................................................................................................۵۸۳. هرزه نگاران خود آزار (مازوشیسم)..................................................................................................................۵۸۴. هرزه نگارن جنون مراقبت(هایپرسکسو آلیتی).............................................................................................۵۹۵. هرزه نگاران چشم چران (ویوریسم)................................................................................................................۵۹گفتار چهارم: صور هرزه نگاری بر پایه نوع روابط بین افراد........................................................................................۶۱۱. هرزه نگاری خشونت آمیز..................................................................................................................................۶۱۲. هرزه نگاری تحقیر آمیز......................................................................................................................................۶۲۳. هرزه نگاری معمولی............................................................................................................................................۶۲فصل دوم : تحلیل ساختاری هرزه نگاری در نظام عدالت کیفری ایران..................................................................۶۲مبحث اول: عنصر قانونی هرزه نگاری در اسناد ملی و فراملی...................................................................................۶۳گفتار اول: تحولات عنصر قانونی در اسناد ملی.............................................................................................................۶۳۱. قانون مطبوعات مصوب ۱۳۶۴..........................................................................................................................۶۳۲. قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵...............................................................................................................۶۴۳. مقررات و ضوابط شبکه های اطلاع رسانی مصوب۱۳۸۰............................................................................۶۶۴. قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۱۳۸۱ و لایحه اصلاحی ۱۳۸۳ و ۱۳۹۶.........................۶۷۵. قانون نحوه فعالیت اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیر مجاز می نمایند مصوب ۱۳۸۶.....................................................................................................................................................................۷۱۶. قانون جرایم رایانه ای مصوب ۱۳۸۸...............................................................................................................۷۵گفتار دوم: تحولات هرزه نگاری بر مبنای اسناد بین المللی......................................................................................۷۹۱. کنوانسیون بین المللی پیشگیری از انتشار و خرید و فروش نشریه های مخالف اخلاق مصوب ۱۹۳۳.....................................................................................................................................................................۷۹۲. کنوانسیون حقوق کودک مصوب ۱۹۸۹.........................................................................................................۸۱۳. کنوانسیون محو بدترین اشکال کار کودک و توصیه نامه مکمل آن مصوب ۱۹۹۹ ...........................۸۲ ۴. کنفرانس بین المللی وین، مبارزه با هرزه نگاری کودکان در اینترنت مصوب ۱۹۹۹...........................۸۳۵. اجلاس یونسکو در زمینه سوء استفاده جنسی از کودکان و کودک دوستی در اینترنت مصوب ۱۹۹۹.....................................................................................................................................................................۸۴۶. پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک راجع به فروش، فحشا و هرزه نگاری کودکان مصوب ۲۰۰۰.....................................................................................................................................................................۸۵گفتار سوم: تحولات هرزه نگاری بر مبنای اسناد منطقه ای......................................................................................۸۷۱. منشور آفریقایی حقوق و رفاه کودکان مصوب ۱۹۹۰..................................................................................۸۷۲. کنوانسیون جرایم سایبر مصوب ۲۰۰۱...........................................................................................................۸۸۳. میثاق حقوق کودک در اسلام مصوب ۲۰۰۵................................................................................................۹۱۴. کنوانسیون حمایت از کودکان در برابر سوء استفاده جنسی مصوب ۲۰۰۷...........................................۹۲گفتار چهارم: هرزه نگاری در رویه قضایی......................................................................................................................۹۴۱. رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور........................................................................................۹۴۲. نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه.........................................................................................................................۹۶مبحث دوم : عناصر مادی و معنوی تشکیل دهنده هرزه نگاری...............................................................................۹۹گفتار اول: رفتارهای خاص هرزه نگاری..........................................................................................................................۹۹۱. رفتارهای سرزنش پذیر مشروط........................................................................................................................۹۹۲. رفتارهای سرزنش پذیر قطعی........................................................................................................................۱۰۲۳. شروع به رفتارهای سرزنش پذیر.................................................................................................................. ۱۰۴گفتار دوم: شرایط و اوضاع احوال خاص هرزه نگاری................................................................................................۱۰۶۱. مستهجن یا مبتذل بودن.................................................................................................................................۱۰۶۲. ابزار جرم.............................................................................................................................................................۱۰۸۳. بزهکار..................................................................................................................................................................۱۱۰۴. بزه دیده..............................................................................................................................................................۱۱۱۵. نتیجه مجرمانه...................................................................................................................................................۱۱۳گفتار سوم: مجازات هرزه نگاری رایانه ای...................................................................................................................۱۱۶۱. مجازات هرزه نگاران عادی..............................................................................................................................۱۱۶۲. مجازات هرزه نگاران حرفه ای........................................................................................................................۱۱۶۳. مجازات هرزه نگاران سازمان یافته................................................................................................................۱۱۷۴. مجازات هرزه نگاران مفسد فی الارض.........................................................................................................۱۲۰۵. تحلیل کیفر گذاری هرزه نگاری رایانه ای...................................................................................................۱۲۳گفتار چهارم: رکن روانی هرزه نگاری...........................................................................................................................۱۲۶۱. سوء نیت عام..................................................................................................................................................... ۱۲۶۲. سوء نیت خاص..................................................................................................................................................۱۲۷۳. انگیزه مجرمانه...................................................................................................................................................۱۳۰۴. هرزه نگاری عمدی...........................................................................................................................................۱۳۱۵. هرزه نگاری غیر عمدی....................................................................................................................................۱۳۳بخش دوم: تحلیل هرزه نگاری بر مبنای گفتمان سیاست جنایی و آموزه های مدرن جرم شناسی.............۱۳۵فصل اول: سیاست گذاری جنایی ایران حاکم بر هرزه نگاری.............................................................................. ۱۳۵مبحث اول: مبانی نظری هرزه نگاری در سیاست جنایی ایران..............................................................................۱۳۶گفتار اول: نظریه جرم انگاری هرزه نگاری..................................................................................................................۱۳۶۱. تبیین مفهوم جرم انگاری...............................................................................................................................۱۳۶۲. تبعات مخرب هرزه نگاری...............................................................................................................................۱۳۷۳. ملاحظات شرعی..............................................................................................................................................۱۳۹۴. آسیب های اقتصادی.......................................................................................................................................۱۴۰۵. توجیه جرم شناختی........................................................................................................................................۱۴۱۶. مغایرت با کرامت انسانی..................................................................................................................................۱۴۲گفتار دوم: نظریه جرم زدایی هرزه نگاری...................................................................................................................۱۴۳۱. تبیین مفهوم جرم زدایی.................................................................................................................................۱۴۳۲. ضرورت احترام به آزادی..................................................................................................................................۱۴۴۳. سوپاپ اطمینان و تخلیه جنسی...................................................................................................................۱۴۵۴. اصل آزادی اشتغال...........................................................................................................................................۱۴۶۵. عدم ضرر و زیان هرزه نگاری..........................................................................................................................۱۴۷۶. ایراد جرم شناختی............................................................................................................................................۱۴۸گفتار سوم: نظریه قانون مند سازی هرزه نگاری........................................................................................................۱۵۰ ۱. تبیین مفهوم قانون مند سازی.......................................................................................................................۱۵۰۲. رویکرد فمنیستی موافق (افراطی).................................................................................................................۱۵۱۳. رویکرد فمنیستی مخالف (تفریطی)..............................................................................................................۱۵۲۴. تحلیل نظریه هدف مند (تعادلی)..................................................................................................................۱۵۳گفتار چهارم: رویکرد حقوق کیفری ایران...................................................................................................................۱۵۶۱. تحلیل مفهومی قوانین مرتبط با هرزه نگاری..............................................................................................۱۵۶۲. مصداقی از سرگردانی مبانی نظری هرزه نگاری.........................................................................................۱۶۱مبحث دوم: تحلیل رویکرد سیاست جنایی ایران نسبت به هرزه نگاری..............................................................۱۶۳گفتار اول: هرزه نگاری در معنای انحراف و بیماری و معیارهای آن.....................................................................۱۶۳۱. تبیین مفهوم انحراف (کجروی).....................................................................................................................۱۶۳۲. هرزه نگاری بر اساس معیارهای سیاسی......................................................................................................۱۶۵۳. هرزه نگاری بر اساس معیارهای اجتماعی...................................................................................................۱۶۷۴. هرزه نگاری بر اساس معیارهای شرعی........................................................................................................۱۶۹۵. هرزه نگاری بر اساس معیارهای پزشکی......................................................................................................۱۷۲گفتار دوم: دلایل جرم انگاری هرزه نگاری در سیاست جنایی ایران.....................................................................۱۷۵۱. حمایت از ارزش های سیاسی.......................................................................................................................۱۷۵۲. حمایت از ارزش های مذهبی.........................................................................................................................۱۷۷۳. حمایت از آرامش شهروندان...........................................................................................................................۱۸۰۴. اصل ضرر، مزاحمت و پدرسالاری..................................................................................................................۱۸۲گفتار سوم: تحلیل پاسخ های سیاست جنایی ایران پیرامون هرزه نگاری...........................................................۱۸۵۱. پاسخ های دولتی به هرزه نگاری...................................................................................................................۱۸۵۲. پاسخ های جامعوی به هرزه نگاری...............................................................................................................۱۸۷۳. در حاشیه ماندن پاسخ های جامعوی...........................................................................................................۱۹۰۴. بی ارزشی کیفر گذاری ها...............................................................................................................................۱۹۱گفتار چهارم: عملکرد سیاست جنایی ایران از حیث آثار پاسخ دهی....................................................................۱۹۳۱. اقتدارگرایی نظام عدالت کیفری ایران..........................................................................................................۱۹۳۲. امنیت گرایی سیاست جنایی ایران...............................................................................................................۱۹۳۳. تورم کیفری در قانون گذاری.........................................................................................................................۱۹۵۴. برچسب زنی به افراد منحرف........................................................................................................................ ۱۹۶فصل دوم : تحلیل علت شناختی و پیشگیرانه هرزه نگاری بر مبنای آموزه های جرم شناسی.......................۱۹۷مبحث اول : تبیین علل گرایش به هرزه نگاری رایانه ای........................................................................................۱۹۸گفتار اول: بررسی علل روانی و شخصی گرایش به هرزه نگاری............................................................................ ۱۹۸۱. عوامل ژنتیکی...................................................................................................................................................۱۹۸۲. اختلالات روانی..................................................................................................................................................۱۹۹۳. جذابیت هرزه نگاری.........................................................................................................................................۲۰۰۴. کنجکاوی جنسی..............................................................................................................................................۲۰۱گفتار دوم: بررسی علل اجتماعی و بیرونی گرایش به هرزه نگاری.......................................................................۲۰۲۱. عوامل خانودگی................................................................................................................................................۲۰۲۲. عوامل اقتصادی..................................................................................................................................................۲۰۳۳. عوامل سیاسی...................................................................................................................................................۲۰۴۴. عوامل فرهنگی...................................................................................................................................................۲۰۵گفتار سوم: بررسی علل بزه دیده شناختی گرایش به هرزه نگاری........................................................................۲۰۶۱. سبک زندگی زنان هرزه نگار..........................................................................................................................۲۰۶۲. نیازهای جنسی بزه دیده................................................................................................................................۲۰۷۳. نیازهای عاطفی بزه دیده.................................................................................................................................۲۰۸۴. نیازهای مالی بزه دیده.....................................................................................................................................۲۰۹گفتار چهارم: بررسی علل بزهکار شناختی گرایش به هرزه نگاری........................................................................۲۱۰۱. اعتیاد به هرزه نگاری.......................................................................................................................................۲۱۰۲. مردان متقاضی..................................................................................................................................................۲۱۲۳. داغ برچسب زنی...............................................................................................................................................۲۱۲۴. تنوع طلبی هرزه نگاران...................................................................................................................................۲۱۳مبحث دوم : روش های پیشگیری از ارتکاب هرزه نگاریرایانه ای..........................................................................۲۱۴گفتار اول: پیشگیری از هرزه نگاری از منظر روش های پیشگیری رشد مدار....................................................۲۱۴۱. تدابیر خانواده محور..........................................................................................................................................۲۱۴۲. تدابیر مدرسه محور..........................................................................................................................................۲۱۶۳. تدابیر همسالان محور......................................................................................................................................۲۱۷۴. تدابیر مراقبت محور..........................................................................................................................................۲۱۸گفتار دوم: پیشگیری از هرزه نگاری از منظر روش های پیشگیری جامعه مدار................................................۲۱۹۱. اصلاح شرایط اقتصادی....................................................................................................................................۲۱۹۲. اصلاح سبک زندگی سایبری..........................................................................................................................۲۲۰۳. فرهنگ سازی سایبری....................................................................................................................................۲۲۱۴. ایمن سازی سایبری.........................................................................................................................................۲۲۲گفتار سوم: پیشگیری از هرزه نگاری از منظر روش های پیشگیری موقعیت مدار............................................۲۲۳۱. پلیس امنیت سایبری.......................................................................................................................................۲۲۳۲. پنهان سازی سایبری........................................................................................................................................۲۲۴۳. صافی سازی سایبری........................................................................................................................................۲۲۶۴. فرصت زدایی سایبری......................................................................................................................................۲۲۷گفتار چهارم: پیشگیری از هرزه نگاری از منظر روش های پیشگیری واکنشی..................................................۲۲۸۱. پیشگیری تقنینی..............................................................................................................................................۲۲۸۲. پیشگیری قضایی...............................................................................................................................................۲۳۰۳. پیشگیری اجرایی..............................................................................................................................................۲۳۲۴. پیشگیری مشارکتی..........................................................................................................................................۲۳۳نتیجه گیری و پیشنهادات..............................................................................................................................................۲۳۴منابع...................................................................................................................................................................................

کلیدواژه ها

• هرزه نگاری
• جرم رایانه ای
• عدالت کیفری
• نظام حقوقی
• حقوق ایران
• جرم شناسی
• پیشگیری از بزهکاری
• قانون و قانون گذاری
• حقوق کیفری
• انحراف (روان شناسی)
• فضای مجازی
• هرزه نگاری
• حقوق کیفری