همسان سازی حقوق جزای اسلامی شیعی با حقوق جزای عرفی

همسان سازی حقوق جزای اسلامی شیعی با حقوق جزای عرفی عنوان رساله ای است که توسط محمود درویش ترابی، با راهنمایی کیومرث کلانتری و با مشاوره سیدابراهیم قدسی و ابوالحسن شاکری در سال ۱۳۹۷ و در مقطع دکتری دانشگاه مازندران دفاع گردید.

عنوان	همسان سازی حقوق جزای اسلامی شیعی با حقوق جزای عرفی
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	محمود درویش ترابی
استاد راهنما	کیومرث کلانتری
استاد مشاور	سیدابراهیم قدسی، ابوالحسن شاکری
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۷
دانشگاه	دانشگاه مازندران

چکیده

ضرورت همسان سازی حقوق جزای اسلامی با حقوق جزای عرفی در جهان رو به عرفی شدن و سکولاریزاسیون، رخدادی است که پس از ظهور مدرنیته، غلبه عقلانیت تجربی، حاکمیت و گسترش شبکه های اطلاع رسانی، تقارب جوامع و ممالک و دگرگونی وسیع در نگرش انسان مدرن، پدید آمده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور عزیزمان ایران نیز از این تقابل مصون نبوده و ترس آن می رود اعتقادات دینی مغلوب این فرایند گردد. بنابراین در جهت حل بخشی از معضل چالش برانگیز در عرصه تعارض بین حقوق جزای اسلامی با حقوق جزای عرفی، پژوهشگر طرح همسان سازی را به اثبات رسانده تا بتواند گامی کوتاه برای آینده بلند نظام اسلامی بردارد. مقصود از همسان سازی، تطابق و مقایسه عناوین شرعی با مقتضیات زمان و مکان، مطالبات عرف عامه و عقلا است، به طوری که به جای حرکت بنیادگرایانه شرعی سازی عرف، عرفی سازی شرع به معنای تحقق نظام عرف شرعی یا شرع عرفی صورت پذیرد. به این ترتیب همسان سازی شرع با عرف در عمل به عقلانی شدن دین حداقلی می انجامد. عقلانیت شرعی، سازوکار عقلی شدن شریعت را دنبال کرده، منزلت عقل را در نزد شرع به اثبات رسانده، درباره ماهیت حکم، موضوع شناسی، تلازم عقل و شرع، استقلال عقل در فهم شریعت، سخن رانده، ملازمه عقل و شرع در گذر تاریخ که محل بحث حامیان عقل و طالبان شرع به ویژه اصولیون و اخباریون بوده را، تبیین می نماید. در عصر حاضر، که عصر حاکمیت مطلق مدرنیته و عقلانیت علمی و تجربی به ویژه در جوامع باز و فراسنتی است، جهت کاربردی کردن این نوع احکام به سمت و سوی سازگاری با عرف زمانه پیش می رود. این مهم به وسیله همسان سازی شرع با عرف زمانه و عقلانیت عرفی محقق می گردد. همسان سازی با تکیه بر جایگاه راستین اجتهاد صورت می پذیرد. ماهیت اجتهاد چیزی جز تطابق احکام فقهی با موضوعات مستحدثه مربوط به زندگی مسلمین نیست. اجتهاد فرایند سازگاری فقه با مقتضیات زمان و مکان است. به عبارت دیگر دو پایه اجتهاد، تطابق عقلانیت دینی و شرعی با عرف زمانه است. فهم دین، کشف و استنباط احکام شرعی، بدون درک اوضاع زمانه و مطالبات عصری، ناقص و ابتر می ماند. این رساله با نگرش مدارا جویانه، تساهل گرایانه، لحاظ کردن اوضاع زمانه و عقلانیت عرفی به دنبال طرح و ارایه تلقی جدید از احکام جزایی بر اساس همسان سازی شرع با عرف می باشد.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان صفحه مقدمه

الف) طرح مساله

ب) پیشینه تحقیق

پ) ضرورت انجام تحقیق

ت) اهداف تحقیق

ث) سوال های تحقیق

ج) فرضیات تحقیق

چ) روش شناسی تحقیق

ح) محدودیت های تحقیق

خ) ساختار تحقیق

بخش اول: کلیات

۱–۱–تعریف همسان سازی

۱–۲– ضرورت همسان سازی

۱–۳– منابع همسان سازی

۱–۳–۱– قرآن

۱–۳–۲– سنت

۱–۴– تاریخچه همسان سازی

۱–۵– نظریات همسان سازی شدن دین در جامعه

۱–۶– عرفی شدن دین حداقلی

۱–۷– نسبت سیاست عرفی و سیاست شرعی

بخش دوم: عقلانیت دینی و شرعی (عرفی شدن فقه)

۲–۱– عقلانیت دینی

۲–۱–۱– ظهور حدیث گری

۲–۱–۱–۱– نقد اصالت حدیث

۲–۱–۱–۲– عدول از اصالت قرآن به اصالت حدیث

۲–۱–۱–۳– پدیده جعل حدیث علت بی اعتمادی به احادیث

۲–۱–۱–۴– عدالت صحابه مناط پذیرش حدیث

۲–۱–۱–۵– انگیزه های جعل حدیث

۲–۱–۱–۵–۱– مشروعیت بخشی به گرایش های قومی و حزبی

۲–۱–۱–۵–۲– نفی و اثبات حقانیت مذاهب

۲–۱–۱–۵–۳– اصلاح و ارشاد خلق

۲–۱–۱–۶–جعل سند صحیح برای ایجاد حدیث جعلی

۲–۱–۱–۷–عرضه حدیث بر قرآن

۲–۱–۲–عقلانیت دینی در اسلام

۲–۲–عقلانیت شرعی (عرفی شدن فقه)

۲–۲–۱– شرع و شریعت

۲–۲–۱–۱– انشا فعلیت حکم شرعی

۲–۲–۱–۲– موضوع و متعلق حکم شرعی

۲–۲–۱–۳– موضوع شناسی در شرع

۲–۲–۱–۴– احکام ظاهری در شرع

۲–۲–۲– منزلت عقل در شرع

۲–۲–۲–۱– عقل در کتاب، سنت

۲–۲–۲–۲– حکومت عقل و حسن و قبح افعال

۲–۲–۲–۳– استقلال عقل در فهم شرع

۲–۲–۲–۴– ملازمه حکم عقل و شرع

۲–۲–۲–۵– ادله اثبات ملازمه حکم عقل و شرع

بخش سوم – موارد همسان سازی شرع با عرف

۳–۱– زمان و مکان و نقش آن در تغییر احکام شرعی

۳–۲– مصادیق همسان سازی حقوق جزای اسلامی با حقوق جزای عرفی

۳–۲–۱– همسان سازی در حدود

۳–۲–۱–۱– حد قذف

۳–۲–۱–۲– حد سرقت

۳–۲–۱–۳– حد محاربه

۳–۲–۱–۴– جرایم در حکم محاربه

۳–۲–۱–۵– حد زنا

۳–۲–۱–۶– حد لواط و مساحقه

۳–۲–۱–۷– حد شرب خمر

۳–۲–۱–۸– حد ارتداد

۳–۲–۱–۹– حد قوادی

۳–۲–۱–۱۰– حد سب نبی

۳–۲–۱–۱۱– بغی و افساد فی الارض

۳–۲–۲– همسان سازی در قصاص

۳–۲–۲–۱– قتل در فراش

۳–۲–۲–۲– قتل مهدورالدم

۳–۲–۳– همسان سازی در دیات

۳–۲–۳–۱– دیه زن و مرد

۳–۲–۳–۲– دیه مسلمان و غیرمسلمان

۳–۲–۳–۳– مسیولیت عاقله

۳–۲–۴– همسان سازی در موارد متفرقه امورکیفری

۳–۲–۴–۱– ادله اثبات دعوی

۳–۲–۴–۱–۱– قسامه

۳–۲–۴–۱–۲– شهادت زنان

۳–۲–۴–۲– سن مسیولیت کیفری

۳–۲–۴–۳– قاعده منع محاکمه مجدد

۳–۲–۴–۴– قاعده منع مجرمیت مضاعف

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع و ماخذ

۱)منابع فارسی

الف) کتاب ها

ب) مقاله ها

ج) رساله و پایان نامه ها

د) متفرقه

۲) منابع عربی

الف) کتاب ها

Abstract

کلیدواژه ها

• اجتهاد
• عقلانیت عرفی
• عقلانیت شرعی
• حقوق جزای عرفی
• احکام ثانویه