واکاوی نظام جبران خسارت بزه دیدگان در پرتو رویه دیوان کیفری بین المللی
 | |
| عنوان | واکاوی نظام جبران خسارت بزه دیدگان در پرتو رویه دیوان کیفری بین المللی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | نیما جهانگیری |
| استاد راهنما | محمد هادی ذاکرحسین |
| استاد مشاور | فیروز محمودی جانکی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
واکاوی نظام جبران خسارت بزه دیدگان در پرتو رویه دیوان کیفری بین المللی عنوان پایان نامه ای است که توسط نیما جهانگیری، با راهنمایی محمد هادی ذاکرحسین و با مشاوره فیروز محمودی جانکی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران دفاع گردید.
چکیده
حق جبران خسارت، به عنوان یکی از جلوه های عدالت ترمیمی، مهم ترین حق و فرجام نهایی عدالت کیفری در رابطه با بزه–دیدگان بشمار می رود که پذیرش این حق به عنوان محصول رویکرد بزه دیده محور دیوان کیفری بین المللی (دیوان)، مورد توجه این محکمه نیز قرار گرفته است. اهمیت بالای چگونگی تحقق این حق به سبب آن است که به تصریح خود دیوان، هم بهبود و ارتقا ی حقوق بزه دیدگان و هم موفقیت این محکمه در رسیدن به اهداف خود، وابسته به موفق بودن نظام جبران خسارت در عمل است. از این رو، اهمیت بالای این موضوع، این پرسش را اقامه می نماید که حق بر جبران خسارت در پرونده–های دیوان چگونه تحقق می یابد و در مقام تعریف و تحقق چه تفاوت هایی میان این دو وجود دارد؟ مطالعه این موضوع، هدف پژوهش حاضر قرار گرفته است تا بتوان ضمن آسیب سنجی و شناسایی نقاط قوت و ضعف نظام جبران خسارت موجود، راهکارهایی برای تقویت نظام جبران خسارت این دیوان و همچنین ارایه الگوی مطلوبی برای نظام جبران خسارت کنونی در عدالت کیفری ایران معرفی نمود. جهت رسیدن بدین مقصود، از روش توصیفی– تحلیلی و از ابزار مطالعه کتابخانه ای بهره گرفته شده است. همچنین جهت غنای پژوهش، نگارنده مبادرت به انجام مجموعه مصاحبه هایی با متخصصینی در زمینه های مربوط به ابعاد مختلف جبران خسارت نموده است. یافته اصلی این پژوهش آن است که نظام جبران خسارت دیوان در حال پیشرفت است و در مسیر رشد قرار دارد. بدین صورت که در موارد بسیاری، دیوان و صندوق تامین برای بزه دیدگان (صندوق تامین) با حسن نیت در اعطای جبران خسارت، عملکرد پیشرفته ای اتخاذ نموده اند و تلاش های زیادی برای تحقق عدالت برای بزه دیدگان و اعطای حمایت های گوناگون به آنها در دستور کار قرار داده اند، اما با توجه به توانایی ها و امکانات دیوان، نظام جبران خسارت کنونی، هنوز با آنچه که باید باشد فاصله دارد. از این رو، برای رسیدن به مقصود خویش می بایست ضمن تقویت نقاط مثبت موجود، رفته رفته اصلاح ساختارها و عملکردهای ناکارآمد در نظام جبران خسارت خود را در دستور کار قرار دهد تا ضمن پیشرفته تر نمودن این نظام، فرایند جبران خسارت برای بزه دیدگان نیز به صورت معنادارتر و موثرتر صورت پذیرد. از این طریق است که می توان شاهد افزایش مشروعیت دیوان نزد بزه دیدگان و افکار عمومی نیز بود.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه
الف) تعریف مساله
ب) ضرورت پژوهش
ج) سوالات پژوهش
د) اهداف پژوهش
س) پیشینه پژوهش
ش) روش پژوهش و شیوهی جمعآوری اطلاعات
ر) سازماندهی پژوهش ۱۳ بخش نخست: بزه دیده و خسارات وارد بر او فصل نخست: بزه دیده و حقوقش
مبحث نخست: تعریف بزهدیده
گفتار نخست: تعریف بزهدیده از منظر بزهدیدهشناسی
گفتار دوم: تعریف بزهدیده در اسناد بینالمللی
گفتار سوم: مفهوم بزهدیده از منظردیوان
مبحث دوم: انواع بزهدیدگان
گفتار نخست: تقسیمبندی بزهدیدگان از دیدگاه صاحبنظران
گفتار دوم: رویکرد اتخاذی دیوان نسبت به پذیرش انواع بزهدیدگان
گفتار سوم: تقسیم بندی پیشنهادی بزه دیدگان
مبحث سوم: حقوق بزهدیدگان در پرتو جبران موثر
گفتار نخست: حق بر پذیرش بزهدیدگی
گفتار دوم: لزوم رعایت کرامت انسانی بزه دیده
گفتار سوم: حق دانستن حقیقت
گفتار چهارم: حق دسترسی به عدالت کیفری
گفتار پنجم: حق شنیده شدن
گفتار ششم: حق جبران خسارت و دریافت کمک و خدمات فوری
فصل دوم: آسیب و شیوه های جبران خسارت
مبحث نخست: مفهوم، انواع و سطوح آسیب
گفتار نخست: مفهوم و انواع آسیب
بند نخست: آسیب مادی
بند دوم: آسیب به سلامت جسمانی
بند سوم: آسیب به سلامت روانی
گفتار دوم: سطوح مختلف آسیب
مبحث دوم: انواع و شیوههای جبران خسارت
گفتار نخست: انواع جبران خسارت
گفتار دوم: شیوههای جبران خسارت
بند نخست: اعاده وضع به حالت سابق
بند دوم: پرداخت غرامت
بند سوم: توانبخشی
بند چهارم: رضایتمندی
بند پنجم: تضمین عدم تکرار جرم
بخش دوم: جبران خسارت در نظام حقوقی دیوان فصل نخست: آیین جبران خسارت
مبحث نخست: جایگاه ممتاز دیوان درخصوص جبران خسارت بزهدیدگان و فرایند آن
گفتار نخست: پیشینه حقوق بزهدیدگان در محاکم کیفری بینالمللی
گفتار دوم: بزهدیدگان در قلب عدالت کیفری دیوان؛ امتیازات و نوآوریها
گفتار سوم: فرایند جبران خسارت
بند نخست: رویههای شروع فرایند جبران خسارت
بند دوم: انتشار فرایند مربوط به جبران خسارت
بند سوم: ارزیابی خسارات
بند چهارم: ضبط اموال متهم
بند پنجم: تجدیدنظرخواهی از احکام توسط بزهدیدگان
مبحث دوم: نهادهای مرتبط با جبران خسارت
گفتار نخست: نقش نهادهای قضایی در تحقق حق جبران خسارت
گفتار دوم: نقش نهادهای غیرقضایی در تحقق حق جبران خسارت
مبحث سوم: اصول جبران خسارت
گفتار نخست: اصول مربوط به بزهدیدگان
بند نخست: اصل پوشش حداکثری انواع بزهدیدگان
بند دوم: اصل توجه به کرامت انسانی، عدم تبعیض و برچسب نزدن به بزهدیدگان
بند سوم: اصل لزوم اتخاذ رویکرد بزهدیده محور و قابلیت دسترسی و مشورت با بزه دیدگان
بند چهارم: اصل عدم اضرار
بند پنجم: اصل رعایت مصالح عالی کودک
بند ششم: اصل لزوم اتخاذ رویکرد جنسیتشمول
بند هفتم: اصل لزوم نگاه ویژه دیوان به بزهدیدگان جرایم جنسی و مبتنی بر جنسیت
گفتار دوم: اصول مربوط به آسیب
بند نخست: اصل پوشش حداکثری تمام آسیبها
بند دوم: لزوم رابطه سببیت
بند سوم: بایستگی اتخاذ رویکردی منعطف نسبت به ادله و بار اثبات
گفتار سوم: اصول مربوط به انواع و شیوههای جبران خسارت و بایستگی های آن
بند نخست: اصل لزوم تنوع انواع جبران خسارت
بند دوم: اصل تطبیقپذیری جبران خسارت با نوع آسیب
بند سوم: اصل اعطای جبران خسارت به صورت متناسب، سریع و کافی
بند چهارم: اولویت بندی بزه دیدگان
بند پنجم: جبران خسارت های تحولآفرین
گفتار چهارم: اصول مربوط به مسیولیت فرد محکوم
بند نخست: اصل پاسخگویی برای شخص مجرم
بند دوم: اصل منع پرداخت غرامت بیش از حد
گفتار پنجم: اصول ناظر به حق دفاع و دادرسی شفاف و علنی
گفتار ششم: اصول مربوط به دولتها
فصل دوم: جبران خسارت در رویه عملی دیوان
مبحث نخست: پروندههای جبران خسارت
گفتار نخست: توماس لوبانگا دایلو
گفتار دوم: ژرمن کاتانگا
گفتار سوم: احمد الفقی المهدی
گفتار چهارم: بوسکو ناتاگاندا
مبحث دوم: عملکرد دیوان و صندوق تامین در فرایند جبران خسارت
گفتار نخست: عملکرد در رابطه با بزهدیده محوری
بند نخست: لزوم توجه به کرامت انسانی و برچسب نزدن به بزهدیدگان
بند دوم: پوشش حداکثری بزهدیدگان
بند سوم: مشارکت و مشورت با بزه دیدگان در فرایند جبران خسارت
بند چهارم: لزوم توجه به بهترین مصالح عالی کودکان
بند پنجم: پوشش حداکثری تمام آسیبها
گفتار دوم: عملکرد در رابطه با آسیب های وارده
بند نخست: لزوم رابطه سببیت
بند دوم: انعطاف در پذیرش ادله و بار اثبات
گفتار سوم: عملکرد در رابطه با انواع و شیوههای جبران خسارت
بند نخست: تنوع انواع جبران خسارت
بند دوم: تطبیق پذیری جبران خسارت با نوع آسیب
بند سوم: اعطای سریع جبران خسارت
بند چهارم: اولویت بندی بزه دیدگان
گفتار چهارم: عملکرد در رابطه با حقوق و مسیولیت شخص محکوم
بند نخست: حق دفاع
بند دوم: پاسخگویی شخص مجرم
ارزیابی و نتیجه گیری ۱ عملکرد نظام جبران خسارت دیوان در پرونده های جبران خسارت
۲ نقاط قوت و ضعف در نظام جبران خسارت دیوان و فرایند آن؛ راهکارها و پیشنهادها
۲ ۱ نقاط قوت
۲ ۲ نقاط ضعف
۲ ۳ راهکارها و الگوی مطلوب برای دیوان
۳ آسیبسنجی نظام جبران خسارت عدالت کیفری ایران؛ ارایه الگوی مطلوب
۴ پیشنهادهایی برای مطالعات پژوهشی آینده
کتابنامه
پیوست
جداول جدول ۱: تقسیم بندی فون هنتیک از بزهدیدگان
جدول ۲: بزه دیدگان خاص
جدول ۳: مدل بزه دیدگان تارکویچ
جدول ۴: تقسیمبندی التشرت و فان امرلان از بزه دیدگان تروریسم
جدول ۵: شرایط بزه دیده مستقیم از منظر دیوان
جدول ۶: طبقهبندی دیوان از بزه دیدگان غیرمستقیم
جدول ۷: تقسیم بندی پیشنهادی بزه دیدگان
جدول ۸: مبانی جبران خسارت
جدول ۹: انواع آسیب
جدول ۱۰: سطوح آسیب
جدول ۱۱: شیوههای جبران خسارت
جدول ۱۲: نوآوری های دیوان در رابطه با بزه دیدگان نسبت به دیگر دادگاههای کیفری بینالمللی
جدول ۱۳: موارد لازم در درخواست جبران خسارت بزه دیدگان
جدول ۱۴:چگونگی پوشش بزه دیدگان در پرونده لوبانگا
جدول ۱: دسته بندی بزه دیدگان در پرونده کاتانگا
جدول ۱۵: دسته بندی انواع بزه دیدگان حملات در پرونده ناتاگاندا
جدول ۱۷: دسته بندی انواع بزه دیدگان کودک سرباز در پرونده ناتاگاندا
جدول ۱۸: آسیبهای متحمل شده توسط بزه دیدگان مستقیم در پرونده ناتاگاندا
جدول ۱۹: آسیبهای متحمل شده توسط بزه دیدگان غیر مستقیم در پرونده ناتاگاندا
جدول ۲۰: آسیب های متحمل شده توسط بزهش دیدگان
جدول ۲۱: چگونگی برآورد مبلغ پولی آسیبهای بزه دیدگان در پرونده کاتانگا توسط دیوان
جدول ۲۲: آسیب های متحمل شده بزه دیدگان
جدول ۲۳: آسیب های متحمل شده توسط بزه دیدگان مستقیم
جدول ۲۴: آسیب های متحمل شده توسط بزه دیدگان غیر مستقیم
جدول ۲۵: چگونگی نگاه دیوان به نظام ادله و بار اثبات در جبران خسارت
جدول ۲۶: آسیبهای متحمل شده توسط بزه دیدگان مستقیم و غیر مستقیم در پرونده لوبانگا
جدول ۲۷: آسیب های متحمل شده در پرونده کاتانگا
جدول ۲۸: برنامه های جبرانی در پرونده کاتانگا
جدول ۲۹: آسیب های متحمل شده بزه دیدگان در پرونده المهدی
جدول ۳۰: برنامههای جبرانی در پرونده المهدی
جدول ۳۱: آسیب های متحمل شده توسط بزه دیدگان مستقیم در پرونده ناتاگاندا
جدول ۳۲: آسیب های متحمل شده توسط بزه دیدگان غیر مستقیم در پرونده ناتاگاندا
جدول ۳۳: برنامه های جبرانی در پرونده ناتاگاندا
جدول ۳۴: عناصر تعیین شده توسط دیوان در رابطه با اولویت بزه دیدگان در برنامه جبران خسارت
جدول ۳۵: عملکرد نظام جبران خسارت دیوان در پرونده های جبران خسارت
جدول ۳۶: نقاط قوت دیوان
جدول ۳۷: نقاط ضعف دیوان
اشکال شکل ۱: برنامه های جبران خسارت صندوق تامین برای کودک سربازان سابق در پرونده لوبانگا
تصاویر تصویر ۱: نمودار کمک های داوطلبانه به صندوق تامین از سال ۲۰۰۴– ۲۰۲۰
فرمها فرم ۱: فرم درخواست مشارکت و جبران خسارت برای اشخاص حقوقی ۲۴۸ فرم۲: فرم درخواست مشارکت و جبران خسارت برای اشخاص حقیقی ۲۵۳
کلیدواژه ها
- حق جبران خسارت
- حقوق بزه دیدگان
- اصول جبران خسارت
- صندوق تامین برای بزه دیدگان
- رویکرد بزه دیده محور