وضعیت حقوقی معاملات مترتب بر معامله منفسخ‌شده؛ نقد رأی وحدت رویه شماره ۸۱۰ دیوان عالی کشور
وضعیت حقوقی معاملات مترتب بر معامله منفسخ‌شده؛ نقد رأی وحدت رویه شماره ۸۱۰ دیوان عالی کشور نام مقاله ای از سحر کریمی که در شماره چهارم (پاییز و زمستان ۱۴۰۲) در نشریه نقد و تحلیل آراء قضایی منتشر شده است.
چکیده
وضعیت حقوقی معاملات مترتب بر معامله فسخ‌شده همواره مورد نزاع بوده است چرا که از طرفی امنیت معاملات افراد اقتضا دارد که این معاملات کمتر دچار تزلزل شود و از طرف دیگر با از بین رفتن معامله پایه، زوال معاملات بعدی اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. در حقوق ایران نیز، اختلاف‌نظر موجود بین حقوق‌دانان، منجر به تهافت آراء شد و این تهافت بین دو رأی (گرچه یکی راجع به حق فسخ و دیگری انفساخ بوده) منجر به صدور آراء وحدت رویه موضوع این نقد شد. بنا بر پژوهش حاضر و با تبیین منطوق و مفهوم مخالف رأی وحدت رویه ۸۱۰، وجود حق فسخ اعم از قانونی یا قراردادی، مانع تصرف شخصی که در اثر معامله مالک می‌شود نمی‌شود، با این حال چنانچه شخصی بر اثر معامله لاحق، مالکیت بعدی نسبت به عین مال پیدا کند، معامله وی تا تعیین تکلیف حق فسخ، مراعی باقی می‌ماند. همچنین در صورتی که دارنده حق فسخ، معامله نخست را فسخ کند، معامله بعدی نیز از زمان فسخ معامله اول منفسخ می‌شود، مگر این‌که شخصی که در نتیجه معامله دوم مالک شده است، نسبت به وجود حق فسخ در معامله نخست جاهل بوده و به عنوان یک انسان متعارف، امکان تحصیل علم برای وی وجود نداشته باشد. بعلاوه، احکام فوق، در تمام مواردی که معامله نخست زایل شود و معامله تملیکی دیگری نسبت به موضوع معامله مزبور صورت گرفته باشد، مجری خواهد بود.
کلیدواژه‌ها
- رأی وحدت رویه ۸۱۰
- فسخ
- انفساخ
- خیار شرط
- عدم نفوذ مراعی
- ظهور مصحح اعمال حقوقی
- تلف حکمی.