وکالت در فرآیند دادرسی کیفری ایران و انگلستان

عنوان	وکالت در فرآیند دادرسی کیفری ایران و انگلستان
رشته	حقوق کیفری و جرم شناسی
دانشجو	محمد عندلیب
استاد راهنما	حسین آقایی جنت مکان
استاد مشاور	رجب گلدوست جویباری، عباس تدین
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات متحده عربی

وکالت در فرآیند دادرسی کیفری ایران و انگلستان عنوان رساله ای است که توسط محمد عندلیب، با راهنمایی حسین آقایی جنت مکان و با مشاوره رجب گلدوست جویباری و عباس تدین در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات متحده عربی دفاع گردید.

چکیده

وکالت از مهم ترین نهادهایی است که در فرآیندِ تحققِ عدالت، می تواند نقشِ سازنده ای داشته و همچنین نیز وکالت، شغلیست که در بسامانی و یا نابسامانیِ نظامِ حقوقی و قضاییِ هر کشور از اهمیتِ زیادی برخوردار است. حضورِ وکیل در محاکماتِ قضایی، به عنوان یک رکنِ مهمِ دادرسیِ عادلانه و منصفانه بوده که سببِ تسهیلِ کشفِ حقیقت و پیشگیری از اجحاف و نقضِ حقوقِ شهروندان تا حدِ قابل توجهی خواهد شد. از این رو، حضورِ وکیلِ مدافع، در مراحلِ مختلف دادرسی، از حقوقِ مهم و اولیه اصحاب دعوی و به خصوص، متهمین است. با این اوصاف، حضور وکیل، در مراحلِ سه گانه تحت نظر، تحقیقاتِ مقدماتی و محاکمه، مورد توجه مقننینِ ایران و انگلستان بوده، به گونه ای که در مرحله تحت نظر در حقوقِ ایران، تفهیمِ حقِ داشتن وکیل، توسطِ ضابطانِ دادگستری به صورتِ تلویحی، موردِ توجه قرار گرفته در صورتی که در حقوقِ انگلستان، تفهیمِ حقِ داشتنِ وکیل، توسط افسر پلیس، هم تصریحا آمده و هم اینکه عملا مکانیسمی وجود دارد تا این حق، به معنایِ واقعیِ کلمه، اعمال و اجراء گردد. ولی در مرحله تحقیقات مقدماتی، هم براساسِ حقوقِ ایران و و هم براساسِ حقوقِ انگلستان، تفهیمِ حقِ داشتن وکیل، توسطِ مقامِ تحقیق، بالصراحه پیش بینی شده و البته با این تفاوت که قانونگذارِ ایران، با یک دیدگاهِ افراطیِ امنیت گرایی، حکم اولیه خود را تخصیص زده است و نهایتا اینکه در مرحله محاکمه، هم براساسِ حقوقِ ایران و و هم براساسِ حقوقِ انگلستان، تفهیمِ حقِ داشتنِ وکیل، توسط دادگاه، به رسمیت شناخته شده و خدشه ای برآن وجود ندارد. علی ایحال، نتایجِ پژوهش، حاکی از آن است که در نظامِ حقوقیِ ایران و انگلستان، متهمان می توانند در تمامیِ مراحلِ دادرسی(تحت نظر، تحقیقات مقدماتی و محاکمه)، از وکیل، به منظورِ ارایه یِ مشورت هایِ مناسب و انجامِ دفاعیاتِ به موقع، جهتِ احقاقِ حقِ خود بهره جویند، مع الوصف نگارنده با روشِ توصیفی/ تحلیلی و به صورتِ فیش برداری، به بررسی موضوعِ وکالت در فرآیندِ دادرسیِ کیفریِ ایران، که مبتنی بر سیستمِ یک پایه ای وکالت، یعنی وکیل مدافع است با مطالعه تطبیقیِ نظامِ حقوقیِ انگلستان که مبتنی بر سیستمِ دو پایه ای وکالت، یعنی باریسترها که مترادفِ با وکیل مدافع و سالیسترها که مترادفِ با مشاورانِ حقوقی هستند، پرداخته است.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان شماره صفحه چکیده

مقدمه

الف بیان مساله و تبیین موضوع

ب: سوال های تحقیق

سوال اصلی:

سوال های فرعی:

پ: فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی:

فرضیه های فرعی:

ت اهداف تحقیق

ث اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

ج روش تحقیق

چ پیشینه و ادبیات تحقیق

ح سازمان دهی تحقیق

فصل اول : مفهوم شناسی و مبانی دخالت وکیل در فرایند دادرسی

۱–۱ مفهوم شناسی

۱–۱–۱ مفهومِ حقِ داشتنِ وکیل

۱–۱–۲ مفهوم دادرسی عادلانه

۱–۱–۳ مفهوم حقوق دفاعی

۱–۱–۴ مفاهیم حقوق بشر و شهروندی، دادرسی عادلانه، حقوق دفاعی متهم و رابطه آنها

۱–۲ مبانی دخالت وکیل در فرآیند دادرسی کیفری

۱–۲–۱ مبانی اخلاقی دخالت وکیل در فرآیند دادرسی کیفری

۱–۲–۱–۱ جلوگیری از اطاله دادرسی

۱–۲–۱–۲ تبعیض قایل نشدن بین وکالتهای تعیینی و معاضدتی با تسخیری

۱–۲–۱–۳ اظهار حقایق، ضمن ارزیابی تخصصی موضوع

۱–۲–۱–۴ راز انگاری اظهارات موکل

۱–۲–۲ مبانی حقوقی دخالت وکیل در فرآیند دادرسی کیفری

۱–۲–۲–۱ رویکرد عدالت محور

۱–۲–۲–۱–۱ تضمین دادرسی عادلانه

۱–۲–۲–۱–۲ اصل تضمین حق دفاع متهم

۱–۲–۲–۱–۳ فرض بی گناهی

۱–۲–۲–۱–۴ احترام به شان و کرامت انسانی

۱–۲–۲–۲ رویکرد فایده گرایانه

۱–۲–۲–۲–۱ پیشگیری از خودسری دست اندرکاران نظام عدالت کیفری

۱–۲–۲–۲–۲ تسریع روند دادرسی و تامین آزادی های مشروع

۱–۲–۲–۲–۳ جلوگیری از انحراف دادرسی

فصل دوم : کالت و انواع آن در ایران و انگلستان

۲–۱ وکالت

۲–۱–۱ وکالت از نظر لغوی و اصطلاحی

۲–۱–۲ وکالت دادگستری و انواع آن

۲–۲ تاریخچه وکالت در ایران

۲–۲–۱ دوره هخامنشیان و ساسانیان ۳۴ ۲–۲–۲ دوره اسلام و فقه امامیه ۳۶ ۲–۳ مصوبات و نهادی های مربوط به حرفه وکالت در ایران

۲–۳–۱ قانون اصول تشکیلات عدلیه و محاضر شرعیه و محاکم صلحیه

۲–۳–۲ مجمع وکلای رسمی

۲–۳–۳ قانون اصول تشکیلات عدلیه

۲–۳–۴ کانون وکلای عدلیه ۳۷ ۲–۳–۵ قانون وکالت ۳۷ ۲–۳–۶ اولین لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری ۳۸ ۲–۳–۷ دومین لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری ۳۸ ۲–۳–۸ آیین نامه لایحه قانونیِ استقلال کانون وکلای دادگستری ۳۹ ۲–۳–۹ قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری ۳۹ ۲–۳–۱۰ اتحادیه سراسری کانون های وکلای ایران (اسکودا) ۳۹ ۲–۳–۱۱ ماده

از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگیِ ایران ۳۹ ۲–۳–۱۲ وکیل و سیستم یک پایه ای وکالت در ایران ۴۰ ۲–۴ تاریخچه، ساختار و انجمن های وکالتی در نظام حقوقی انگلستان ۴۰ ۲–۴–۱ تاریخچه وکالت در نظام حقوقی انگلستان ۴۰ ۲–۴–۲ ساختار کانون وکلاء در نظام حقوقی انگلستان ۴۲ ۲–۴–۳ انجمن های وکالتی در انگلستان ۴۳ ۲–۵ وکیل و سیستم دو پایه ای وکالت در انگلستان ۴۴ ۲–۵–۱ وکلای باریستر ۴۵ ۲–۵–۱–۱ آموزش باریسترها ۴۶ ۲–۵–۱–۲ پوشش باریسترها ۴۷ ۲–۵–۱–۳ ارتقای مقام باریسترها ۴۷ ۲–۵–۲ وکلای سالیستر ۴۸ ۲–۵–۲–۱ آموزش سالیسترها ۴۹ ۲–۵–۲–۲ پوشش سالیسترها ۴۹ ۲–۵–۲–۳ نقش وکیل سالیستر در دادرسی کیفری ۴۹ ۲–۶ تفاوت وکلای باریستر و وکلای سالیستر ۵۰ ۲–۷ مزایای تعامل کمتر باریسترها با موکلین ۵۱ ۲–۸ معایب تعامل کمتر باریسترها با موکلین ۵۲ ۲–۹ برخی از اصول و مقرراتِ کلی وکالت در نظام حقوقی انگلستان ۵۲ فصل سوم : وکالت در مرحله تحت نظر در ایران و انگلستان ۵۴ ۳–۱ تحت نظر ۵۵ ۳–۲ حق بزه دیده مبنی بر داشتن وکیل در نظام حقوقی ایران ۵۵ ۳–۳ وکالت در مرحله تحت نظر در نظام حقوقی ایران

۳–۳–۱ اصول و احکام حضور وکیل در مرحله تحت نظر

۳–۳–۲ اهمیت حضور وکیل در مرحله تحت نظر

۳–۳–۳ زمان دخالت وکیل در مرحله تحت نظر

۳–۳–۴ شکل و مدت ملاقات با وکیل در مرحله تحت نظر

۳–۳–۵ ضمانت اجرای مانع از داشتنِ حق وکیل

۳–۳–۵–۱ ضمانت اجرای کیفری

۳–۳–۵–۲ ضمانت اجرای مدنی

۳–۳–۵–۳ ضمانت اجرای انتظامی

۳–۳–۵–۴ ضمانت اجرایِ بی اعتباری یا بطلان

۶–۳ حق بزه دیده مبنی بر داشتن وکیل، در نظام حقوقی انگلستان

۳–۷ وکالت در مرحله تحت نظر در نظام حقوقی در انگلستان

۳–۷–۱ تفهیم شفاهی

۳–۷–۲ تفهیم کتبی

۳–۷–۳ نصب پوستر در پاسگاه

فصل چهارم : وکالت در مرحله تحقیقات مقدماتی در ایران و انگلستان

۴–۱ تحقیقات مقدماتی

۴–۲ وکالت در مرحله تحقیقات مقدماتی در نظام حقوقیِ فعلی ایران

۴–۳ شرایط و احکام حق داشتن وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی

۴–۳–۱ تجویز حق داشتن وکیل

۴–۳–۲ اعلانِ داشتنِ حقِ سکوت

۴–۳–۳ تکلیف بازپرس مبنی بر تفهیمِ حقِ داشتنِ وکیل به متهم

۴–۳–۴ حق مطالعه و دسترسی به پرونده

۴–۳–۵ وکیل تسخیری در تحقیقات مقدماتی

۴–۳–۶ اخذ آخرین دفاع از وکیل متهم

۴–۴ وکالت در مرحله تحقیقات مقدماتی در نظام حقوقی انگلستان

۴–۵ شرایط استفاده از وکیل مدافع در مرحله تحقیقات مقدماتی

۴–۵–۱ ورود به پاسگاه

۴–۵–۲ طبیعت جرم

۴–۵–۳ کیفیت و چگونگی حضور وکیل در تحقیقات پلیسی انگلستان

۴–۵–۴ ملاقات محرمانه و حضوری با وکیل

۴–۵–۵ مشاوره تلفنی و یا کتبی

۴–۵–۶ در اختیار گرفتن پرونده ادله و مدارک جمع آوری شده

۴–۵–۷ تعیین وکیل تسخیری در تحقیقات مقدماتی

۴–۶ محدودیت های حضور وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی انگلستان

۴–۶–۱ شروع تحقیقات، بدون حضور وکیل

۴–۶–۲ اخراج وکیل از حضور در ادامه تحقیقات

۴–۶–۳ ممانعت از حضور وکیل

۴–۶–۴ ضمانت اجرای عدم توجه به اصلِ پذیرش وکیل

فصل پنجم : حضور وکیل در مرحله محاکمه در ایران و انگلستان

۵–۱ محاکمه

۵–۱–۱ محاکمه در نظام حقوقی ایران

۵–۱–۲ دخالت وکیل در مرحله محاکمه در نظام حقوقی ایران

۵–۲ اصول حاکم بر حق بهره مندی از وکیل در مرحله محاکمه

۵–۲–۱ انتخابی بودن وکیل

۵–۲–۲ رایگان بودن وکالت

۵–۲–۳ ماهر و با تجربه بودن وکیل

۵–۲–۴ فوری بودن برخورداری از وکیل

۵–۲–۵ مصونیت وکلا در برابر هر نوع ترس و تهدید

۵–۲–۶ مصونیت از تعقیب مدنی و جزایی

۵–۲–۷ برچسب نخوردن وکیل

۵–۲–۸ محرمانه بودن ارتباط وکلا با موکلین خویش

۵–۳ حق برخورداری از وکیل در دادگاه های کیفری

۵–۳–۱ حق برخورداری از وکیل در دادگاههای کیفری یک و دو

۵–۳–۲ حق برخورداری از وکیل، در دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان

۵–۳–۴ حق برخورداری از وکیل در دادگاه نظامی

۵–۴–۱ محدودیت برخورداری از وکیل در جرایم منافی عفت

۵–۴–۲ محدودیت برخورداری از وکیل در جرایم علیه امنیت کشور و جرایم منافی کشف حقیقت

۵–۴–۳ محدودیت برخورداری از وکیل در سایر جرایم

۵–۵ وکالت تسخیری در مرحله محاکمه در نظام حقوقی ایران ۱۲۳ ۵–۶ نصاب وکیل در پرونده های کیفری

۵–۷ محاکمه در نظام حقوقی انگلستان

۵–۸ دادگاه های کیفری انگلستان

۵–۸–۱ دادگاه مجستریت

۵–۸–۲ دادگاه شاهی

۵–۸–۳ دادگاه کیفری تجدیدنظر

۵–۸–۴ مجلس اعیان

۵–۸–۵ دیوان عالی بریتانیا

۵–۸–۶ دادگاه نظامی انگلستان

۵–۹ نقش وکلاء در دادگاه های انگلستان

۵–۱۰ وکالت تسخیری در مرحله محاکمه در نظام حقوقی انگلستان

نتیجه گیری

پیشنهادها

فهرست منابع

فهرست منابع فارسی

فهرست منابع انگلیسی

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• وکیل
• دادرسی کیفری