پدیدۀ معاهده‌گزینی و حل‌وفصل اختلافات سرمایه‌گذاری بین‌المللی
پدیدۀ معاهده‌گزینی و حل‌وفصل اختلافات سرمایه‌گذاری بین‌المللی نام مقاله ای است از سید مصطفی میر محمدی و مهران خمیسی زاده که در شماره سه دوره پنجاه و یک (پاییز 1400) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.
چکیده
بیش از یک دهه است که پدیدۀ معاهده‌گزینی در کانون مباحث حل‌وفصل اختلافات بین‌المللی سرمایه‌گذاری جای گرفته است. معاهده‌گزینی به‌طور کلی رفتارهایی است که طی آن سرمایه‌گذاران بین‌المللی (اشخاص حقیقی و حقوقی) با شیوه‌های گوناگون به‌ویژه برنامه‌ریزی برای تغییر تابعیت، تجدید ساختار شرکت و یا انتقال دعاوی، در پی هدف خاص استفاده و انتفاع بیشتر از امتیازات معاهدات مطلوب‌تری هستند که دولت متبوعشان ممکن است در یک معاهدۀ سرمایه‌گذاری با دولت سرمایه‌فرست یا کشور ثالث منعقد کرده باشد. دیوان‌های داوری در رویارویی با این پدیده همواره با این پرسش مواجه‌اند که آیا دعاوی مشتمل بر معاهده‌گزینی قابل استماع است؟ آیا طراحی تابعیت یا تغییر تابعیت شرکت از سوی سرمایه‌گذار با هدف بهره‌مندی از امتیازات معاهدات «تغییر تابعیت قانونی» یا «سوء استفاده از معاهدات» خواهد بود؟ هدف مقالۀ حاضر بررسی و تحلیل مفهومی معاهده‌گزینی، دلایل و شیوه‌های وقوع و نحوۀ احراز آن به‌ویژه در پرتو مفهوم کنترل خارجی با استناد به رویه‌های دیوان‌های داوری و قضایای داوری دولت- سرمایه‌گذار به‌ویژه ایکسید، و راهکارهای کاهش تأثیرات احتمالی معاهده‌گزینی است.
کلیدواژه‌ها
- تابعیت
- تغییر ساختار شرکت
- حقوق بین الملل سرمایه گذاری
- حل و فصل اختلافات
- داوری دولت-سرمایه گذار
- معاهده گزینی