چالش های فقهی – حقوقی امهال معوقات بانکی و راه حل آن ها

چالش های فقهی – حقوقی امهال معوقات بانکی و راه حل آن ها عنوان پایان نامه ای است که توسط زهره سادات باقری، با راهنمایی امین جعفری و با مشاوره محمدجواد محقق نیا در سال ۱۳۹۹ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

عنوان	چالش های فقهی – حقوقی امهال معوقات بانکی و راه حل آن ها
رشته	حقوق اقتصادی
دانشجو	زهره سادات باقری
استاد راهنما	امین جعفری
استاد مشاور	محمدجواد محقق نیا
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

در میان مشکلات اساسی نظام بانکداری اسلامی می توان از رشد فزاینده تسهیلات و مطالبات معوق بانکی نسبت به تسهیلات اعطایی نام برد. در شرایط کنونی اقتصادی امهال تسهیلات و مطالبات معوق بانک ها برای مشتریانی که علی رغم تمایل توان باز پرداخت تسهیلات اعطایی را ندارند راهکار مناسبی است، تا ضمن استمرار بخشیدن به فعالیت های اقتصادی ایشان، به تدریج و در زمان معین مطالبات بانک نیز وصول شود. در این راستا روش های متعددی جهت امهال معوقات بانکی پیش بینی شده است. لیکن اساس پژوهش پیش رو مبتنی بر سه راهکاری که در کمیسیون عالی بانکداری اسلامی بانک مهر اقتصاد مطرح شده است، قرار دارد. این راهکارها عبارتند از: ۱. تمدید مدت قراردادهای بانکی ۲. تجدید قراردادهای بانکی ۳. تبدیل قراردادهای بانکی. هریک از راهکارهای فوق الذکر برای نوع خاصی از قراردادهای تسهیلاتی بانک ها مناسب است و هرکدام از آن ها بررسی دو جانبه ای از حیث عقود مشارکتی و مبادله ای را می طلبد. از طرف دیگر امهال معوقات بانکی در عمل موجد چالش های فقهی – حقوقی فراوانی گردیده است ؛ از مهمترین این چالش ها و تعارض ها می توان دریافت سودی مضاعف بر سود تسهیلات اصلی از جانب بانک ها در مدت زمان امهالی را ذکر کرد، که دریافت آن حرمت شرعی دارد و ربای جاهلی محسوب می–شود. مضاف بر این تعیین ماهیت حقوقی عمل اعطای تسهیلات جدید در جهت امهال تسهیلات معوق و تبیین قالب قراردادی آن ، از جهت اصول و قواعد مربوط به حقوق قرارداد ها محل مداقه است . زیرا در اعطای تسهیلات جدید عملا هیچگونه پرداخت وجهی صورت نمیگیرد و این امر شبهه صوری بودن قرارداد مبنای تسهیلات جدید را تقویت می کند. لهذا در این پژوهش اثبات خواهد شد که صرف حذف سود مرکب و مضاعف دوره امهالی برای زدودن ربا از چهره عملیات امهال بانک ها کافی است ، لیکن رفع ایرادات حقوقی علی الخصوص از منظر حقوق قرارداد ها منوط به انتخاب راهکار متناسب امهال از بین سه راهکار فوق الذکر است. تطبیق قوانین، آیین نامه ها و بخشنامه های حوزه حقوق بانکی با وضعیت اقتصادی و واقعیت موجود جامعه ، واحدسازی فتاوای فقهی و وجود نهاد نظارتی کارآمد تاثیر بسزایی در رفع چالش های مربوط به امهال معوقات دارد.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست ۱ ورود به بحث

۲ مفاهیم پایه ای :

بخش اول : چالش های فقهی – حقوقی امهال معوقات بانکی

فصل اول : چالش های حقوقی امهال معوقات بانکی

مبحث اول : عنصر قصد در قراردادهای بانکی

گفتار اول : قصد در عموم قراردادهای بانکیمقدمه

گفتار دوم : قصد در قراردادهای مبنای امهال تسهیلات بانک ها

مبحث دوم –– ماهیت قرارداد های امهالی

گفتار اول _ عقود مشارکتی

گفتار دوم _ عقود مبادله ای

فصل دوم – چالش های فقهی امهال معوقات بانکی

مبحث اول : تضادها و تعارض های فقهی در نظام بانکداری اسلامی ایران

گفتار اول : فقدان نهاد نظارتی کارآمد

گفتار دوم : تاخیر مشتریان در بازپرداخت بدهی

گفتار سوم : عنصر ربا در عملیات بانکی اسلامی به طور عام

مبحث دوم : ربا در عقود مبنای تسهیلات بانکی

گفتار اول : ربا در تسهیلات مبتنی بر عقود مشارکتی

گفتار دوم : ربا در تسهیلات مبتنی بر عقود مبادله ای

مبحث سوم : ربا در جریان امهال معوقات بانکی

گفتار اول : جایگاه فقهی سودهای بانکی در امهال عقود مشارکتی

گفتار دوم : جایگاه فقهی سودهای بانکی در امهال عقود مبادله ای

بخش دوم : راهکار رفع چالش های فقهی_حقوقی امهال معوقات بانکی

فصل اول : راهکار رفع چالش های حقوقی امهال معوقات بانکی

مبحث اول : رفع چالش قصد در قراردادهای بانکی

گفتار اول : فقدان قصد ناشی از بی اطلاعی مشتری از مفاد قرارداد

گفتار دوم : فقدان قصد توام با آگاهی جهت تامین نقدینگی

مبحث دوم : رفع چالش ماهیت قراردادهای امهالی

گفتار اول : راهکارهای رفع چالش های حقوقی امهال عقود مشارکتی

گفتار دوم : راهکارهای رفع چالش های حقوقی امهال عقود مبادله ای

فصل دوم _ راهکارهای رفع چالش های فقهی

مبحث اول : راهکارهای رفع تضادها و تعارض های فقهی در نظام بانکداری اسلامی

گفتار اول – راهکار رفع چالش تاخیر مشتریان در بازپرداخت بدهی

گفتار دوم – راهکار رفع چالش عنصر ربا در عملیات بانکی اسلامی به طور عام

مبحث دوم – راهکار رفع چالش های فقهی عقود مبنای تسهیلات بانکی اولیه

گفتار اول : راهکار مرتفع سازی ربا در تسهیلات مبتنی بر عقود مشارکتی

گفتار دوم : راهکار مرتفع سازی ربا در تسهیلات مبتنی بر عقود مبادله ای

مبحث سوم : راهکار مرتفع سازی ربا در جریان امهال معوقات بانکی

گفتار اول – راهکار رفع چالش ربا در امهال عقود مشارکتی

گفتار دوم – راهکار رفع چالش ربا در امهال عقود مبادله ای

نتیجه گیری

کتابشناسی

کلیدواژه ها

• امهال
• مطالبات معوق بانکی
• قراردادهای بانکی
• ربا
• عقود مبادله ای
• عقود مشارکتی