چالش های پلیسی رعایت حقوق دفاعی متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی

عنوان	چالش های پلیسی رعایت حقوق دفاعی متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	احمد طلایی
استاد راهنما	محمد فرجیها
استاد مشاور	محمدجعفر حبیب زاده
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۸
دانشگاه	دانشگاه تربیت مدرس

چالش های پلیسی رعایت حقوق دفاعی متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی عنوان پایان نامه ای است که توسط احمد طلایی، با راهنمایی محمد فرجیها و با مشاوره محمدجعفر حبیب زاده در سال ۱۳۸۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس دفاع گردید.

چکیده

دستگاه قضایی و پلیس مهم ترین ارگان های برقراری نظم و عدالت در اجتماع از طریق مبارزه با جرم و برخورد با مجرمین هستند، منتها در این راستا نحوه رفتار این دو نهاد با متهمان یکی از دغدغه های اصلی بشر بوده است و همین نگرانی باعث شده که در اسناد بین المللی معیارهایی برای برخورد با متهمان و حقوق لازم الرعایه ای برای آنان پیش بینی شود که نهادهای عدالت کیفری به رعایت این حقوق ملزم هستند، مهم ترین این حقوق در قوانین داخلی بیش تر کشورها از جمله ایران، وارد شده است؛ ولی عدم اشاره به برخی موارد و عدم پیش بینی زمینه های لازم برای ارتقای رعایت این حقوق موجب شده در عمل همچنان شاهد نقض برخی حقوق متهمین در دستگاه عدالت کیفری باشیم . پایبندی نظام ادله اثباتی به دلایل سنتی ( اقرار ، شهادت ، سوگند و علم قاضی ) به خصوص توجه بیش از حد به اقرار و فرهنگ قضایی اقرار محوری می تواند موجب تضییع بسیاری از حقوق متهمین از جمله توسل به شکنجه به وسیله ضابطین برای اخذ اقرار باشد . همچنین از علل عمده نقض حقوق دفاعی متهمین به رسمیت نشناختن حضور موثر وکیل درتمامی مراحل دادرسی به ویژه در مرحله تحقیقات مقدماتی و محدود کردن مداخله موثر وکیل به حضور تشریفاتی است . علاوه بر بسترهای قانونی ، برخی مشکلات اجرایی و سازمانی نیز در این خصوص دخیل هستند؛ مانند تراکم کاری فوق العاده نهادهای مرتبط با عدالت کیفری و مشکلات فراوان پلیس در به کارگیری روش های علمی کشف جرم، که بخشی از آن به عدم تجهیز سازمان پلیس مربوط است و بخش عمده ای نیز مربوط به ضعف سایر سازمان ها و نهادهای کشورمان است که می بایست همیار پلیس باشند. این تحقیق تلاش دارد در دو بخش به بیان مهم ترین چالش های پلیس در رعایت حقوق دفاعی متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی بپردازد که هر بخش شامل سه فصل بوده و در هر فصل یکی از حقوق دفاعی متهم و چالش های پلیسی موجود در جهت رعایت آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . تلاش بر این است که در مورد هر حق ابتدا به تعریف و شرایط آن از دیدگاه منابع حقوقی مختلفی که در این زمینه وجود دارد اشاراتی شود؛ سپس اکثر اسناد و قوانین بین المللی و داخلی کشورمان در خصوص موضوع بیان و ضمن مصاحبه با ۳۰ نفر از متهمان جرایم مختلف به بررسی میزان رعایت یا عدم رعایت این حقوق پرداخته شود و در نهایت با انجام مصاحبه با ۲۰ نفر از افسران پلیس آگاهی چالش های پلیسی موجود را عنوان و راهکارهای برون رفت از این وضعیت را ارایه نماییم .

ساختار و فهرست پایان نامه

عنوان صفحه

فصل اول – مقدمه و کلیات طرح تحقیق ۱

۱–۱) مقدمه ۲

۱–۲ ) بیان مسیله ۳

۱–۳) اهداف تحقیق ۶

۱–۴) سوالات تحقیق ۶

۱–۵ ) فرضیات تحقیق ۶

۱–۶ ) روش تحقیق ۷

۱–۷) مشکلات تحقیق ۷

۱–۸ ) سازمان تحقیق ۷

فصل دوم – چالش های پلیسی رعایت حقوق دفاعی ایجابی(مثبت)متهم ۹

۲–

) فصل اول – حق تفهیم اتهام ۱۱

۲– ۱–

) حق تفهیم اتهام و جلوه های آن در حقوق تطبیقی و داخلی ۱۲

۲–۱– ۱–

) چهارچوب مفهومی ۱۲

۲–۱– ۱–

) تعامل حق تفهیم اتهام با اصل قانون مندی و برایت ۱۴

۲–۱– ۱–۳ ) حق تفهیم اتهام در اسناد بین المللی و حقوق تطبیقی ۱۶

۲– ۱–

) ابلاغ اتهام در رویه های پلیسی ۱۹

۲–۱–۲–۱ ) ابلاغ شفاهی هنگام احضار متهم ۲۰

۲–۱–۲–۲) ابلاغ شفاهی هنگام جلب متهم ۲۳

۲–۱–۲–۳ ) ابلاغ کتبی اتهام ۲۶

۲–۲ ) حقِ سکوت ۲۸

۲– ۲–

) حقِ سکوت و جنبه های مختلف آن ۲۹

۲–۲– ۱–

) ارتباط حق سکوت با اصل برایت ۲۹

۲–۲–۱–۲ ) سکوت متهم قرینه ای بر مجرمیت ۳۰

۲– ۲–

) حقِ سکوت در اسناد بین المللی و حقوق کیفری ایران ۳۲

۲–۲– ۲–

) حق سکوت در اسناد بین المللی و حقوق تطبیقی ۳۲

۲–۲–۲–۲ ) حق سکوت در قوانین ایران ۳۴

۲–۲–۳ )برخورداری متهم از حق سکوت در تحقیقات پلیسی ۳۵

۲–۲–۳–۱ ) میزان آشنایی متهمان و افسران پلیس با حق سکوت ۳۶

۲–۲–۳–۲ ) مقاومت های پلیسی نسبت به رعایت حق سکوت ۳۷

۲–۲–۳–۲–۱ ) چالش های درون سازمانی ۳۹

۲–۲–۳–۲–۲) چالش های برون سازمانی ۴۱

۲–۳ )حق دسترسی به وکیل ۴۴

۲– ۳–

) حق دسترسی به وکیل در اسناد بین المللی و حقوق کیفری ایران ۴۶

۲–۳– ۱–

) حق دسترسی به وکیل در اسناد بین المللی و حقوق تطبیقی ۴۶

۲–۳–۱–۲ ) حق دسترسی به وکیل در قوانین ایران ۴۹

۲– ۳–

) رویکرد پلیسی به رعایت حق دسترسی به وکیل ۵۳

۲–۳–۲–۱ )میزان دسترسی متهمان به وکیل در مرحله تحقیقات پلیسی ۵۴

۲–۳–۲–۲ ) پیامدهای حضور وکیل در تحقیقات پلیسی ۵۶

۳) فصل سوم – چالش های پلیسی رعایت حقوق دفاعی سلبی ( منفی ) متهم ۶۰

۳–۱ ) فصل اول – منع سلب آزادی و دستگیری خودسرانه متهم ۶۱

۳–۱–۱ ) مفهوم دستگیری و بازداشت خودسرانه و وجه تمایز آنها ۶۳

۳–۱– ۱–

) مفهوم دستگیری خودسرانه ۶۴

۳–۱– ۱–

) مفهوم بازداشت خودسرانه ۶۶

۳–۱– ۱–

) وجه تمایز دستگیری و بازداشت خودسرانه ۶۷

۳– ۱–

)رویکرد اسناد بین المللی و قوانین داخلی به منع دستگیری خودسرانه ۶۸

۳–۱–۲–۱ ) منع دستگیری خودسرانه در اسناد بین المللی ۶۹

۳–۱–۲–۲ ) منع سلب آزادی و دستگیری خودسرانه در قوانین ایران ۷۰

۳– ۱–

) وضعیت دستگیری و بازداشت در رویه های پلیسی ۷۲

۳–۱–۳–۱ ) جلب و بازداشت در جرم های مشهود ۷۳

۳–۱–۳–۲ ) جلب و بازداشت در جرم های غیر مشهود ۷۶

۳–

) منع شکنجه متهم ۸۱

۳– ۲–

) منع شکنجه در اسناد بین المللی و حقوق تطبیقی و قوانین داخلی ۸۴

۳–۲–۱–۱ ) منع شکنجه در اسناد بین المللی و حقوق تطبیقی ۸۴

۳–۲–۱–۲ ) منع شکنجه در حقوق کیفری ایران ۹۱

۳– ۲–

) زمینه های موثر دراعمال فشار به وسیله پلیس ۹۳

۳–۲– ۲–

) اقرار محوری دستگاه قضایی ۹۵

۳–۲ –۲–

)عدم تناسب امکانات پلیس با حجم پرونده ها ۹۷

۳–۲– ۲–

) ناکارآمدی و ضعف کشف علمی جرایم ۹۹

۳–

) منع نقض حریم خصوصی متهم ۱۰۲

۳– ۳–

) مصادیق حریم خصوصی متهم از دیدگاه حقوق دانان ۱۰۳

۳–۳–۱–۱ ) در دستگیری و بازرسی بدنی ۱۰۴

۳–۳–۱–۲ ) در بازرسی منازل و وسایل نقلیه ۱۰۷

۳–۳–۱–۳ ) اطلاعات ، مکالمات و مراسلات پستی متهم ۱۱۲

۳–۳–۲ ) رعایت حریم خصوصی متهم در اسناد بین المللی و قوانین داخلی ایران ۱۱۴

۳–۳–۲–۱ ) رویکرد اسناد بین المللی و حقوق تطبیقی به حریم خصوصی متهم ۱۱۴

۳–۳–۲–۲ ) احترام به حریم خصوصی متهم در حقوق کیفری ایران ۱۱۷

۳–۳– ۳) موانع پلیسی حفظ حریم خصوصی متهم ۱۲۱

۳–۳–۳–۱ ) نقض حریم خصوصی منزل متهم به هنگام دستگیری ۱۲۱

۳–۳–۳–۲ ) بازرسی های پلیسی عاملی برای نقض حریم خصوصی متهم ۱۲۴

۳–۳–۳–۳ ) عدم افشاء اطلاعات خصوصی ، ارتباطات و مکالمات تلفنی متهم ۱۲۷

۳–۳–۳–۴ ) بازجویی های پلیسی عاملی برای نقض حریم خصوصی متهم ۱۲۸

نتیجه گیری و پیشنهاد ها ۱۳۰

منابع و مآخذ ۱۳۶

ضمایم ۱۴۰

چکیده انگلیسی ۱۴۴

کلیدواژه ها

• پلیس
• پژوهش
• قوه قضاییه
• جرم
• حق دفاع متهم
• وکیل
• اتهام
• حقوق تطبیقی
• دستگاه قضایی
• پلیس
• حقوق دفاعی متهم
• کشف علمی جرم
• وکیل مدافع