گسست دولت حقوقی از مبانی آن در جنبش مشروطیت ایران
گسست دولت حقوقی از مبانی آن در جنبش مشروطیت ایران نام مقاله ای از محمدرضا ویژه بوده که در شماره دوم دوره شانزدهم (مرداد 1403) مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.
چکیده
جنبش مشروطیت ایران یکی از رویدادهای تأثیرگذار در تاریخ کشورمان است که آثار آن را حتی در دوره کنونی نیز می‌توان مشاهده کرد. این جنبش درصدد جایگزینی حکومت استبدادی با دولت حقوقی در قالب سلطنت مشروطه بود و سرانجام موفق شد قانون اساسی را مستقر کند که در آن کوشش شده بود شالوده قانونی لازم برای دولت در قالب حکومتی پارلمانی با اصول اساسی مردم‌سالار فراهم آید. مقایسه جنبش مشروطیت با دیگر جنبش‌های قانون اساسی هم‌عصر آن در اروپا نشان می‌دهد که آرمان‌های آن بیشتر به جنبش قانون اساسی آلمان نزدیک است و محدودیت قدرت سیاسی مطلق پادشاه و به‌تبع آن قوه مجریه وجه غالب آن است. شالوده بحث ما در این مقوله، نخست بازشناسی برداشت اندیشمندان مشروطه‌خواه از «دولت حقوقی»، عناصر آن و نیز تجلی آن‌ها در قانون اساسی مشروطیت و متمم آن است. یافته های این مطالعه نشان می‌دهد که از آرمان «دولت حقوقی» به‌گونه‌ای منسجم در آرای اندیشمندان جنبش مشروطیت نمی‌توان سراغ گرفت. ازاین‌روی، به نظر می‌رسد مؤلفان قانون اساسی مشروطیت و متمم آن در نهادینه کردن مفاهیم دولت حقوقی به دلایل گوناگون چندان کامیاب نبوده‌اند. به‌علاوه، به لحاظ نظری نیز، در تحقق شاخص‌های مهم آن نیز شاهد نوعی گسست از مبانی هستیم.
کلیدواژه ها
- امنیت حقوقی
- تفکیک قوا
- جنبش مشروطیت
- دولت حقوقی
- قانون اساسی