فروش اعضای بدن در حقوق ایران و فقه امامیه

عنوان	فروش اعضای بدن در حقوق ایران و فقه امامیه
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	مریم مقدسی
استاد راهنما	محمدابراهیم پیشنمازی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۶
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر

فروش اعضای بدن در حقوق ایران و فقه امامیه عنوان پایان نامه ای است که توسط مریم مقدسی، با راهنمایی محمدابراهیم پیشنمازی در سال ۱۳۹۶ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر دفاع گردید.

چکیده

امروزه با پیشرفت دانش پزشکی در زمینه پیوند اعضا ء ، بازار خرید و فروش اعضای بدن رونق شتابزده ای یافته است. این در حالی است که پیوند عضو مستلزم انتقال و تصرف در آن است. با وجود آنکه مخالفان فراوانی در فقه و حقوق در مقابل خرید و فروش و تصرف در اعضای بدن وجود دارد و دو پایه اساسی یعنی مالیت و ملکیت اعضای بدن از دیدگاه برخی فقها ء مورد تردید قرار گرفته است و لیکن موضوع مذکور دارای اعتبار کافی است. مالیت بالقوه اعضای بدن و ملکیت ذاتی آنها و یا حداقل سلطه انسان بر آنها ، توانایی لازم برای فروش آنها را طبق شروطی بوجود آورده است . مقابله با مسیله بیع اعضاء ، مخالفین را به سوی انحصاری نمودن انتقال به دو طریق دیگر یعنی وصیت و هبه اعضای بدن نموده است . اگر چه در انتقال عضو از شخص زنده به شخص دیگر با بیع، موضوعی حل شده است ، اما مخالفین ،هبه اعضای بدن را ترجیح دادند . درست است که همه اعضای بدن از نظر انسانی دارای جایگاه والایی است اما بیع اعضای بدن انسان نیز به عنوان یک راه حل مطرح شده است . راه حل مذکور با وجود اهداف عقلایی بودن توام با یک عمل معنوی راه حل معقول و موجهی است. در این پایان نامه با بررسی اقوال و ادله موافقین و مخالفین در بین علمای شیعه و سنی و مستندات قرآنی و روایی موجود ، بر این باور است که در عصر کنونی با توجه به وجود منافع عقلایی و امکان استفاده مطلوب از اعضای بدن انسان در تامین و تداوم سلامت و نجات جان انسان ها ، امکان خرید و فروش برخی از اعضای بدن انسان زنده ، و همچنین اجساد آنها ، تحت شرایط و ضوابطی وجود دارد. این امر بدان معنا است که بطور کلی ، اعضای بدن انسان مالیت داشته و در نتیجه مانند سایر اموال قابل معامله در قالب عقد بیع خواهد بود

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب چکیده

فصل اول: کلیات تحقیق ۱–۱ مقدمه

۱–۲ بیان مساله

۱–۳ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

۱–۴ اهداف تحقیق

۱–۵ سوالات تحقیق:

۱–۶ فرضیه های تحقیق:

۱–۷ پیشینه تحقیق

۱–۸ روش تحقیق

۱–۹ ساختار تحقیق

فصل دوم: مالکیت انسان بر اعضای بدن ۲–۱تعاریف و مفاهیم مالیت و مالکیت

۲–۱–۱ تعریف مال در لغت واصطلاح

۲–۱–۲– تعریف مالکیت در لغت واصطلاح

۲–۲ اوصاف مالکیت

۲–۳ انواع حق مالکیت (ملکیت)

۲–۳–۱ ملکیت اشراقی– قیومی

۲–۳–۱ ملکیت ذاتی – تکوینی

۲–۳–۳ ملکیت عرضی – مقولی

۲–۳–۴ ملکیت اعتباری

۲–۳–۵ مالیت و مالکیت اعضای بدن

۲–۴ بررسی رابطه انسان و اعضای بدن خویش

۲–۵ مالکیت انسان و تسلط بر خودش از دیدگاه قرآن مجید

۲–۵–۱ رابطه انسان با اعضای بدن خویش از دیدگاه فقه امامیه

۲–۵–۲ رابطه انسان با اعضای بدن خویش و تصرف در آن

۲–۵–۲–۱ کلام قایلان به سلطه انسان بر بدن خود

۲–۵–۲–۲ کلام قایلان به مالکیت اعضاء

۲–۵–۲–۳ ادله قایلین به وجود سلطه و مالکیت انسان نسبت به اعضایش

۲–۵–۲–۴ کلام قایلان به فقدان سلطه و مالکیت بین انسان و اعضایش

۲–۵–۲–۵ ادله قایلان به نبود مالکیت انسان نسبت به اعضایش

۲–۵–۲–۶ تبیین ادله مخالفان و موافقان توانایی تصرف انسان دراعضایش

۲–۵–۲–۷ رابطه امانت بین انسان و اعضایش

۲–۵–۳ دلایل مخالفان مال بودن و مالکیت داشتن اعضا ی بدن

۲–۵–۳–۱ دلیل اول : قیاس عدم مالیت انسان حر بر اعضایش

۲–۵–۳–۲ دلیل دوم: عدم مالیت اعضای بدن قبل از قطع

۲–۵–۳–۳ دلیل سوم: نفس،علت موجده و سبب فاعلی برای بدن نمی باشد

۲–۵–۳–۴ دلیل چهارم : انسان در مالکیت خداوند است

۲–۵–۴ دلایل موافقان مال بودن و مالکیت داشتن اعضا ی بدن

۲–۵–۴–۱ دلیل اول : وجود مالیت و مالکیت ذاتی اعضا ی بدن

۲–۵–۴–۲ دلیل دوم: وجود مالیت اعتباری بر اعضای بدن

۲–۵–۴–۳ دلیل سوم : مالیت یک مفهوم نسبی است

۲–۵–۴–۴ دلیل چهارم: انسان علت قریب برای زنده ماندن اعضای بدن است

۲–۵–۴–۵ دلیل پنجم: مالکیت انسان بر بدن خود مالکیت شرعی است و انسان بر خود ولایت دارد

۲–۵–۴–۶ دلیل ششم: وجود مالیت اعضای بدن نزد عقلا

۲–۵–۴–۷ دلیل هفتم : قاعده ( کل شی ء فیه حلال و حرام فهو لک حلال ابدا حتی تعرف الحرام ) (قاعده اصاله الحل )

۲–۵–۴–۸ دلیل هشتم : اختیار قصاص و یا دریافت شیء در قبال جنایت بر عضو

۲–۵–۵ ارتباط مالکیت با مسیله تصرف در اعضاء

۲–۵–۶ ارتباط حق با مسیله تصرف در اعضاء

جمع بندی فصل:

فصل سوم: فروش اعضای بدن در فقه امامیه حدود تصرف انسان بر اعضاء و جوارح

۳–۱ حق مالکیت انسان بر اعضاء و جوارح در عقد معوض

۳–۲ دلایل مخالفان بیع اعضای بدن ( اعضای انسان زنده و مرده )

۳–۲–۱ دلیل اول : بیع میته جایز نیست

۳–۲–۲ دلیل دوم : خرید و فروش خون ( که یکی از اجزای بدن انسان است ) حرام است

۳–۲–۳ دلیل سوم : اعضای بدن بی فایده است و گرفتن مال در قبال آن اکل مال به باطل است

۳–۲–۴ دلیل چهارم : اعضای بدن جزء نجاسات است و بیع نجاسات حرام است

۳–۲–۵ دلیل پنجم : تغییر در خلقت خداوند حرام است ( آیه تبتیک )

۳–۲–۶ دلیل ششم : دفن عضو مبان از حی لازم است

۳–۲–۷ دلیل هفتم : جداکردن اعضای بدن انسان مثله کردن بدن و حرام است

۳–۲–۸ دلیل هشتم : انسان کرامت دارد و قطع عضو با کرامت انسان در تعارض است

۳–۲–۹ دلیل نهم : تقطیع جسد با حفط احترام میت در تعارض است

۳–۲–۱۰ دلیل دهم : اضرار به نفس حرام است

۳–۲–۱۰–۱ شرح قاعده لاضرر و لاضرار

۳–۲–۱۰–۲ معنای ضرر

۳–۲–۱۱دلیل یازدهم : ثمن میته سحت است

۳–۲–۱۲ دلیل دوازدهم : تجاوز به نفس و بدن ( قطع عضو ) موجب قصاص است و دیه دارد

۳–۲–۱۳ دلیل سیزدهم : اعضای بدن انسان مال نیست و برای آن قیمتی در زمان تلف وجود ندارد

۳–۲–۱۴ دلیل چهاردهم : اعضای بدن انسان جزء محرمات است و مداوا با محرمات حرام است

۳–۲–۱۵ دلیل پانزدهم : این کار با قاعده الضرر لا یزال بالضرر در تعارض است

۳–۳ دلایل موافقان بیع اعضای بدن ( اعضای انسان زنده و مرده )

۳–۳–۱ دلیل اول : سلطنت انسان برخود

۳–۳–۲ دلیل دوم : اراده خداوند مبنی بر رفع سختی و حرج از زندگی انسان ها

۳–۳–۳ دلیل سوم : لزوم انجام کارهای خیر ( آیه کریمه فاستبقوا الخیرات )

۳–۳–۴ دلیل چهارم : اصل برایت

۳–۳–۵ دلیل پنجم : ضرورت احیای نفوس

۳–۳–۶ دلیل ششم : پیوندهای انجام شده در عصر معصومین (ع)

۳–۳–۷ دلیل هفتم : قاعده اهم و مهم

۳–۳–۸ دلیل هشتم : قاعده ایثار

۳–۳–۹ دلیل نهم : جسم انسان مال بوده و قابلیت انتقال به صورت تبرعی را دارد

۳–۳–۱۰ دلیل دهم : کمک به رفع ضرر از مسلمان وظیفه شرعی است

۳–۳–۱۱ دلیل یازدهم : انسان دارای حق تصرف در اعضای بدن خود می باشد

۳–۴ معامله اعضای بدن میت

۳–۴–۱ بیع بدن انسان برای تشریح

۳–۵ بررسی بیع اعضای بدن انسان در فتاوای فقهای معاصر

۳–۶ مبنای حقوقی اهدا و پیوند اعضای بدن

۳–۶–۱ حکم فروش و اهدای عضو در زمان حیات و مرگ از نگاه

مرجع

۳–۶–۲ جدول خلاصه نظرات فقهی مراجع عالیقدر پیرامون مرگ مغزی و پیوند اعضاء

۳–۷ حقوق مورد تردید و مسیله تصرف در اعضاء

۳–۸ وضعیت مصادیق مشکوک بین حق و حکم در ارتباط با تصرف در اعضاء

فصل چهارم: فروش اعضای بدن در حقوق ایران ۴–۱ مالکیت بر جسم

۴–۲ شناخت مفهوم حق

۴–۲–۱ معنای حق

۴–۲–۲ حقوق مربوط به شخصیت

۴–۲–۳ اوصاف حقوق مربوط به شخصیت

۴–۳ معامله اعضاء بدن در قلمرو حقوق مربوط به شخصیت

۴–۴ بررسی اثر اصل حاکمیت اراده در انتقال اعضاء بدن

۴–۴–۱ اصل حاکمیت اراده

۴–۴–۲ عوامل محدود کننده اصل حاکمیت اراده

۴–۴–۲–۱ معامله اعضاء بدن در عرصه مقررات آمره

۴–۴–۲–۲ معامله اعضاء بدن در عرصه نظم عمومی

۴–۴–۲–۳ معامله اعضاء بدن در عرصه اخلاق حسنه

۴–۵ ماهیت معامله اعضاء بدن انسان

۴–۵–۱ ماهیت معاملات اعضاء بدن انسان به اعتبار شرایط انعقاد

۴–۵–۱–۱ معامله اعضاء بدن انسان و ماده

قانون مدنی

۴–۵–۱–۲ معامله اعضاء بدن انسان و عقد بیع

۴–۵–۱–۳ معامله اعضاء بدن انسان و جعاله

۴–۵–۱–۴ معامله اعضاء بدن انسان و هبه

۴–۵–۱–۵ رضایی یا تشریفاتی بودن عقد

۴–۵–۲ ماهیت معامله اعضاء بدن انسان به اعتبار موضوع و هدف اقتصادی

۴–۵–۲–۱ معوض یا مجانی بودن معاملات

۴–۵–۲–۲ مسامحی یا معاملی بودن معاملات

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع

کلیدواژه ها

• مالیت
• ملکیت