موضوع دعوا

موضوع دعوا همان مورد ترافع می‌باشد که درخواست طرفین از دادگاه به منظور رفع آن ترافع می‌باشد.

مفهوم شناسی موضوع دعوا

مفهوم موضوع دعوا به دلیل قرابت با مفاهیم مشابه مانند قلمرو موضوعی و نیز پیوند با سبب دعوا ابهام فراوانی دارد. در حقوق دادرسی مدنی ایالات متحده آمریکا قلمرو موضوعی اینگونه تعریف شده است: «قلمرو موضوعی، امری است که به دادگاه اجازه می‌دهد تا بتواند به پرونده‌های نوع خاص یا پرونده‌های مربوط به یک موضوع خاص رسیدگی کند. برای مثال، دادگاه ورشکستگی تنها صلاحیت رسیدگی به دعاوی ورشکستگی را دارد». نکته‌ای که باید یادآور شد، این است که قلمرو موضوعی باید از قلمرو شخصی متمایز شود. قلمرو شخصی بیانگر و تعیین‌کنندهٔ اشخاصی است که حق دارند در روند رسیدگی حضور داشته باشند، اما قلمرو موضوعی مشخص‌کنندهٔ وقایع و داده‌های مسئلهٔ مورد رسیدگی است. وجه اساسی تمایز بین قلمرو موضوعی با قلمرو شخصی امکان توافق برخلاف آن است. عدم احراز قلمرو موضوعی، مسئله‌ای مربوط به قواعد آمره است و اگر دادگاهی به دلیل عدم احراز قلمرو موضوعی نتواند به مسئله‌ای رسیدگی کند، هیچگاه صلاحیت رسیدگی به آن را پیدا نمی‌کند.

از دیدگاه برخی نویسندگان موضوع دعوا همان حق مورد نزاع است که در دادرسی مدنی منظور از آن مجموع ادعاهای خواهان و خوانده است. به‌عبارت دیگر «موضوع دعوا همان خواستهٔ خواهان با لحاظ دفاع خوانده است» . به‌نظر می‌رسد موضوع دعوا همان نزاع طرفین است بدون در نظر گرفتن مدافعات، زیرا زمانی پای مدافعات به میان می‌آید که دعوا به‌درستی شکل گرفته باشد، پس موضوع دعوا فارغ از دفاعیات خوانده معنا دارد.