۳٬۴۹۵
ویرایش
حقوق بیمه: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
(←تعریف) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
ماده یک قانون بیمه مصوب 1316 عقد بیمه را این گونه تعریف می نماید: | ماده یک قانون بیمه مصوب 1316 عقد بیمه را این گونه تعریف می نماید: | ||
«[[بیمه]] [[عقد]] است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند که در ازای پرداخت وجهی یا وجوهی، از طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد.» متعهد را [[بیمه گر]]، طرف تعهد را [[بیمه گذار]] و وجهی که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد را [[حق بیمه]] و آنچه را که بیمه می شود، [[موضوع بیمه]] می گویند. | «[[بیمه]] [[عقد]] است که به موجب آن یک طرف [[تعهد]] می کند که در ازای پرداخت وجهی یا وجوهی، از طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه، [[خسارت]] وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد.» متعهد را [[بیمه گر]]، طرف تعهد را [[بیمه گذار]] و وجهی که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد را [[حق بیمه]] و آنچه را که بیمه می شود، [[موضوع بیمه]] می گویند. | ||
بر اساس آنچه از این تعریف استفاده می شود می توان گفت: بیمه عملی است که در ک طرف آن بیمه گر با قبول خطرها معین و بر پایه قواعد آمار و احتمالات، تعهد می نماید در مقابل دریافت وجهی به عنوان حق بیمه از بیمه گذار، در صورت وقوع حادثه و تحقق خطر تعین شده، [[خسارت]] وارده را جبران نماید. | بر اساس آنچه از این تعریف استفاده می شود می توان گفت: بیمه عملی است که در ک طرف آن بیمه گر با قبول خطرها معین و بر پایه قواعد آمار و احتمالات، تعهد می نماید در مقابل دریافت وجهی به عنوان حق بیمه از بیمه گذار، در صورت وقوع حادثه و تحقق خطر تعین شده، [[خسارت]] وارده را جبران نماید. | ||
از نظر حقوقی، قرارداد بیمه در زمره «عقود» به حساب می آید. بر اساس [[ماده ۱۸۳ قانون مدنی|ماده 183 قانون مدنی]] «عقد» عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دگر [[تعهد]] بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد. قرارداد بیمه نز با این مفهوم کاملا سازگار می باشد، هرچند در تعریف بیمه نیز [[قانون گذار]] آن را به عنوان عقد تصریح نموده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول و مبانی بیمه|ترجمه=|جلد=|سال=1395|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664896|صفحه=|نام۱=بهرام|نام خانوادگی۱=ممبنی|چاپ=1}}</ref> | از نظر حقوقی، [[قرارداد]] بیمه در زمره «عقود» به حساب می آید. بر اساس [[ماده ۱۸۳ قانون مدنی|ماده 183 قانون مدنی]] «عقد» عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دگر [[تعهد]] بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد. قرارداد بیمه نز با این مفهوم کاملا سازگار می باشد، هرچند در تعریف بیمه نیز [[قانون گذار]] آن را به عنوان عقد تصریح نموده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول و مبانی بیمه|ترجمه=|جلد=|سال=1395|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664896|صفحه=|نام۱=بهرام|نام خانوادگی۱=ممبنی|چاپ=1}}</ref> | ||
== پیشینه حقوق بیمه == | == پیشینه حقوق بیمه == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۳: | ||
=== در ایران === | === در ایران === | ||
در ایران، [[شرکت سهامی]] بیمه ی ایران با [[سرمایه شرکت|سرمایه]] اولیه 20/000/000 ریال در سال 1310 تاسیس گردید، [[قانون ثبت شرکت ها|قانون ثبت شرکت ه]]<nowiki/>ا مصوب 1310 ماده 8 خود را به [[شرکت]] های بیمه ایرانی و خارجی تخصیص داده است. مقررات بیمه عمر در شهریور 1310 و قانون حق ثبت شرکت های بیمه و مقررات راجع به تنظیم [[قرارداد]]<nowiki/>هایی بیمه در آذر ماه همان سال به تصویب رسید و به دنبال آن مقررات بیمه بحری و [[نظام نامه]] ی موسسات بیمه در سال 1315 مورد تصویب قرار گرفت. بالاخره [[قانون بیمه ایران]] در 7/2/1316 در 36 ماده تصویب گردید. مقررات دیگری نیز راجع به قانون بيمه ى اجبارى، مسئوليت مدنى دارندگان وسائل نقليه موتورى زمينى در مقابل اشخاص ثالث مصوب ۱۳۴۷ و قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری مصوب ۱۳۵۰ و بالاخره [[اساسنامه]] شرکت سهامی بیمه‌ی ایران مصوب بهمن ۱۳۵۲ و ماده‌ی الحاقی ايران به سيستم بین‌المللی بیمه‌ی [[مسئولیت مدنی]]، وسائط نقلیه (کارت سبز) مصوب سال ۱۳۵۶ وضع گرديد. | در ایران، [[شرکت سهامی]] بیمه ی ایران با [[سرمایه شرکت|سرمایه]] اولیه 20/000/000 ریال در سال 1310 تاسیس گردید، [[قانون ثبت شرکت ها|قانون ثبت شرکت ه]]<nowiki/>ا مصوب 1310 ماده 8 خود را به [[شرکت]] های بیمه ایرانی و خارجی تخصیص داده است. مقررات [[بیمه عمر]] در شهریور 1310 و قانون حق ثبت شرکت های بیمه و مقررات راجع به تنظیم [[قرارداد]]<nowiki/>هایی بیمه در آذر ماه همان سال به تصویب رسید و به دنبال آن مقررات بیمه بحری و [[نظام نامه]] ی موسسات بیمه در سال 1315 مورد تصویب قرار گرفت. بالاخره [[قانون بیمه ایران]] در 7/2/1316 در 36 ماده تصویب گردید. مقررات دیگری نیز راجع به قانون بيمه ى اجبارى، مسئوليت مدنى دارندگان وسائل نقليه موتورى زمينى در مقابل اشخاص ثالث مصوب ۱۳۴۷ و قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری مصوب ۱۳۵۰ و بالاخره [[اساسنامه]] شرکت سهامی بیمه‌ی ایران مصوب بهمن ۱۳۵۲ و ماده‌ی الحاقی ايران به سيستم بین‌المللی بیمه‌ی [[مسئولیت مدنی]]، وسائط نقلیه (کارت سبز) مصوب سال ۱۳۵۶ وضع گرديد. | ||
يس از انقلاب اسلامى، شركت هاى بيمه به وسیله‌ی شورای انقلاب در تاریخ ۱۳۵۸/۴/۴ ملى اعلام شده و [[لايحه]] ى قانونى ملى شدن مؤسسات بيمه و مؤسسات اعتبارى نيز در تاريخ | يس از انقلاب اسلامى، شركت هاى بيمه به وسیله‌ی شورای انقلاب در تاریخ ۱۳۵۸/۴/۴ ملى اعلام شده و [[لايحه]] ى قانونى ملى شدن مؤسسات بيمه و مؤسسات اعتبارى نيز در تاريخ | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۱: | ||
لازم به تذكر است كه [[قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران]] اصول [[اصل ۳ قانون اساسی|۳]]، ،[[اصل ۲۱ قانون اساسی|۲۱]] [[اصل ۲۹ قانون اساسی|۲۹]] و [[اصل ۴۴ قانون اساسی|۴۴]] خود را به مسئله‌ی بيمه اختصاص داده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق تجارت (جلد پنجم) (مشارکت بازرگانی بین المللی، اعتبارات اسنادی، سرمایه گذاری تاجر خارجی و وضعیت حقوقی آن، بورس اوراق بهادار در ایران، حقوق بانکی، ارز و بیمه، شرکت های دولتی در حقوق ایران و فرانسه، تجارت الکترونیکی، ضمانت نامه های بانکی و...)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664892|صفحه=|نام۱=محمود|نام خانوادگی۱=عرفانی|چاپ=2}}</ref> | لازم به تذكر است كه [[قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران]] اصول [[اصل ۳ قانون اساسی|۳]]، ،[[اصل ۲۱ قانون اساسی|۲۱]] [[اصل ۲۹ قانون اساسی|۲۹]] و [[اصل ۴۴ قانون اساسی|۴۴]] خود را به مسئله‌ی بيمه اختصاص داده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق تجارت (جلد پنجم) (مشارکت بازرگانی بین المللی، اعتبارات اسنادی، سرمایه گذاری تاجر خارجی و وضعیت حقوقی آن، بورس اوراق بهادار در ایران، حقوق بانکی، ارز و بیمه، شرکت های دولتی در حقوق ایران و فرانسه، تجارت الکترونیکی، ضمانت نامه های بانکی و...)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664892|صفحه=|نام۱=محمود|نام خانوادگی۱=عرفانی|چاپ=2}}</ref> | ||
== | == مبانی نظری حقوق بیمه == | ||
<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبانی نظری و کارکردهای بیمه در ایران|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=دانشکده امور اقتصادی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664936|صفحه=|نام۱=سیدحمید|نام خانوادگی۱=پورمحمدی|چاپ=1}}</ref> | |||
=== نظریه تقصیر === | |||
=== نظریه خطر === | |||
=== نظریه تضمین حق === | |||
== ماهیت حقوق بیمه == | |||
== | == شرایط عمومی صحت عقد بیمه == | ||
# [[قصد انشاء|قصد]] و [[رضا]] طرفین عقد بیمه | |||
# [[اهلیت]] طرفین عقد بیمه | |||
# [[معین]] بودن موضوع عقد بیمه | |||
# [[مشروعیت]] جهت عقد بیمه<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق بیمه|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664908|صفحه=|نام۱=عمران|نام خانوادگی۱=نعیمی|نام۲=محمدمهدی|نام خانوادگی۲=صداقت|چاپ=1}}</ref> | |||
== | == انواع قرارداد بیمه == | ||
== | == ارکان قرارداد بیمه == | ||
== اصول قرارداد بیمه == | == اصول قرارداد بیمه == | ||
قراردادهای بیمه حسب نوعشان اصولی بر آن ها حاکم است که به شرح زیر است. این اصول موجب حفظ قرارداد از بطلان، مخاطرات اخلاقی و ایجاد تعادل قراردادی میان طرفین می شود. | |||
=== اصل جبران خسارت === | === اصل جبران خسارت === | ||
قراردادهای بیمه از "نوع جبرانی" نباید وضعیتی به وجود آورند که سبب شود بمه گذار بر اثر بروز حادثه سود کند و وضع او نسبت به قبل از حادثه بهتر شود. نهایت آنچه باید اتفاق بیفتد، بازگرداندن وضع زیان دیده به قبل از وقوع زیان است. در غیر این صورت اشخاص به منظور سودجوی درصدد تلف اموال بر می آمدند و این امر موجب هزینه های فراوانی برای اجتماع می شد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول و مبانی حقوق تجارت بین الملل (جلد سوم) تأمین مالی، بیمه، تضمین ها، نظام های ارزی و پرداخت های بین المللی|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664960|صفحه=|نام۱=مهراب|نام خانوادگی۱=داراب پور|چاپ=1}}</ref> | |||
=== اصل لزوم داشتن نفع قابل بیمه === | === اصل لزوم داشتن نفع قابل بیمه === | ||
یکی از اصولی که مشترکا در بیمه ها جبرانی و نیز بیمه های که دارای نقش سرمایه گذاری هستند جاری است، اصل لزوم داشتن نفع قابل بیمه است. | |||
نفع قابل بیمه یکی از مهم ترین مفاهیم در حقوق بیمه است. گفته می شود که بیمه گذار باید از محا وقوع حادثه زیانی را متحمل شود یا به علت وقوع حادثه مسئولیت به عهده ی وی بازگردد تا بتوان او را دارایی نفع دانست یا در مورد بیمه های فقدان شخص بمه شده باید سبب تاثر خاطر یا از دست دادن ممر معاش و تامین نفع فرد یا افراد شود تا بتوان گفت شخص در وجود یا عدم موضوع بیمه شده دارای نفع است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول و مبانی حقوق تجارت بین الملل (جلد سوم) تأمین مالی، بیمه، تضمین ها، نظام های ارزی و پرداخت های بین المللی|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664964|صفحه=|نام۱=مهراب|نام خانوادگی۱=داراب پور|چاپ=1}}</ref> | |||
=== اصل لزوم رعایت حسن نیت === | === اصل لزوم رعایت حسن نیت === | ||
پردازش ابزار ها لازم برای کنترل و مدیریت ریسک در صنعت بیمه، در گرو اثبات اصل حسن نیت برای طرف های قرارداد بیمه، به ویژه بیمه گذاران است، که خوشبختانه در بیمه های مذکور اطلاعات و داده های موجود درباره ویژگی ها و ابعاد مختلف خطر موضوع بیمه (حالت خطرناک مرتکب) می تواند از درجه وثوق بالایی برخوردار باشد؛ زیرا اطلاعات و داده های موجود، حاصل پیمایش وضعیت بالینی و بررسی پرونده شخصیت مجرم می باشد که توسط مقام قضایی مورد پایش و احراز قرار گرفته و جهت ارزیابی مختصات خطر، در اختیار بیمه گر قرار گرفته است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=عدالت توافقی بیمه مدار در پرتو سیاست جنایی بیمه نگر|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=آموزه های حقوق کیفری (آموزه های حقوقی سابق) شماره 15 بهار و تابستان 1397|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664992|صفحه=|نام۱=مهرداد|نام خانوادگی۱=رایجیان اصلی|نام۲=سیدمنصور|نام خانوادگی۲=میرسعیدی|نام۳=نعیم|نام خانوادگی۳=سهامی|چاپ=}}</ref> | |||
=== اصل قائم مقامی یا جانشینی === | === اصل قائم مقامی یا جانشینی === | ||
در صورتی که عامل ایجاد خسارت مشخص و شناخته شده باشد، بیمه گذار این حق را دارد که خسارت خود را از مسئول حادثه طلب کند. طبیعی است که به موجب اصل خسارت در صورت جبران خسارت از طرف بیمه گر، بیمه گذار نباید از مسئول ایجاد حادثه نیز خسارتی دریافت کند، وگرنه موجب نفع و استفاده وی می شود. به این جهت در قراردادها بمه بین طرفین قرارداد توافق می شود که در چنین مواردی که حادثه، مسئول مشخص و شناخته شده دارد، خسارت را بیمه گر جبران کند اما بیمه گر از حقی که بیمه گذار در مقابل مسئول حادثه دارد استفاده کند. | |||
به موجب ماده 30 قانون بیمه، بیمه گر در حدودی که پرداخت خسارت وارده را قبول م کند در مقابل اشخاصی که مسئول وقوع حادثه یا خسارت هستند قائم مقام بیمه گذار خواهد بود و اگر بیمه گذار اقدامی کند که منافی با عقد مزبور باشد در مقابل بیمه گر مسئول شناخته می شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبانی نظری و کارکردهای بیمه در ایران|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=دانشکده امور اقتصادی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6665008|صفحه=|نام۱=سیدحمید|نام خانوادگی۱=پورمحمدی|چاپ=1}}</ref> | |||
=== اصل مشارکت (تعدد بیمه) === | |||
این اصل در واقع بیان می کند که اگر برای یک شی چند قرارداد بیمه مجزا وجود داشته باشد، تعداد بیمه لزوما موجب بطلان قرارداد بیمه نمی شود. اما اگر سه شرط زیر تواما موجود باشد، تعدد بیمه بر خلاف اصل غرامت است و قراردادهای بیمه، به جز اولین قرارداد باطل است و آن سه شرط عبارتند از: | |||
1- جمع مبالغ بیمه شده از ارزش واقع بیمه بیشتر باشد. | |||
2- منتفع از تمام بیمه نامه ها یک شخص باشد. | |||
3- خطرهای بیمه شده در تمام بیمه ها یکسان باشد. | |||
در صورتی که هر یک از این سه شرط نقض شود تعدد بیمه از بین می رود و نمی توان آن را خلاف اصل غرامت دانست.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی بیمه های اشخاص و تکمیلی در حقوق ایران و قوانین و مقررات نیروهای مسلح|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664980|صفحه=|نام۱=رسول|نام خانوادگی۱=حمیدپوررازیان|چاپ=1}}</ref> | |||
=== اصل داوری === | |||
پس از امضای قرارداد، ممکن است بین طرفین در مورد تفسیر مفاد آن اختلال روی دهد. معمولا در قراردادها در مورد رفع اختلاف موادی وجود دارد که از جمله رجوع به دادگاه و یا مراجعه به داوری است. رجوع به دادگاه به نفع شرکت های بیمه و بیمه گذاران نیست زیرا به هزینه و زمان زیاد نیاز دارد که معمولا شرکت های بیمه و بیمه گذاران مایل به آن نیستند. معمولا در قراردادهای بیمه ذکر می شود که هرگاه بین طرفین اختلافی رخ دهد ابتدا از طرق توافق و سازش و در غیر این صورت به داور مرضی الطرفین مراجعه شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول بیمه|ترجمه=|جلد=|سال=1394|ناشر=اقتصاد فردا|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6665004|صفحه=|نام۱=لطفعلی|نام خانوادگی۱=بخشی|چاپ=3}}</ref> | |||
=== اصل علت نزدیک === | |||
این اصل بیان می کند که باید بین خسارت وارد شده و خطری که در قرارداد مورد بیمه قرار گرفته است رابطه علت و معلولی مستقیم وجود داشته باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی بیمه های اشخاص و تکمیلی در حقوق ایران و قوانین و مقررات نیروهای مسلح|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664972|صفحه=|نام۱=رسول|نام خانوادگی۱=حمیدپوررازیان|چاپ=1}}</ref> | |||
=== اصل ضمانت === | |||
اصل ضمانت در بیمه نامه ها مبتنی بر شروطی است که مربوط به نوع خطر می گردد، که مورد بیمه قرار گرفته است و مسئولیت بیمه گر را تعیین می کند. اگر ضمانت صحیح نباشد یا صحت نداشته باشد بیمه گر م تواند از اجرای قرارداد بیمه خودداری کند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی بیمه های اشخاص و تکمیلی در حقوق ایران و قوانین و مقررات نیروهای مسلح|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664976|صفحه=|نام۱=رسول|نام خانوادگی۱=حمیدپوررازیان|چاپ=1}}</ref> | |||
== منابع حقوق بیمه == | == منابع حقوق بیمه == | ||
| خط ۶۴: | خط ۱۰۲: | ||
، [[عرف]]، [[دکترین]]<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول حاکم بر قراردادهای بیمه بازرگانی|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=قانون و قلم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664888|صفحه=|نام۱=سعید|نام خانوادگی۱=ابراهیم زاده|چاپ=1}}</ref> | ، [[عرف]]، [[دکترین]]<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول حاکم بر قراردادهای بیمه بازرگانی|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=قانون و قلم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6664888|صفحه=|نام۱=سعید|نام خانوادگی۱=ابراهیم زاده|چاپ=1}}</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||