ماده ۱۲ قانون مسئولیت مدنی

ماده 12 قانون مسئولیت مدنی: كارفرمايانی كه مشمول قانون كار هستند مسئول جبران خساراتی مي باشند كه از طرف كاركنان اداری و يا كارگران آنان در حين انجام كار يا به مناسبت آن وارد شده است مگر اينكه محرز شود تمام احتياط هایی كه اوضاع و احوال قضيه ايجاب مي نموده به عمل آورده يا اين كه اگر احتياط های مزبور را به عمل مي آوردند باز هم جلوگيری از ورود زيان مقدور نمی بود كارفرما مي تواند به واردكننده خسارت در صورتی كه مطابق قانون مسئول شناخته شود مراجعه نمايد.

مواد مرتبط

• ماده 13 قانون مسئولیت مدنی
• ماده 14 قانون مسئولیت مدنی

توضیح واژگان

کارفرما: شخصی حقیقی یا حقوقی (اعم از اشخاص حقوق عمومی مثل شهرداری یا اشخاص حقوق خصوصی) که به درخواست او و به حساب او کارگر در مقابل حق السعی کار می کند.

کارگر: شخصی است که در مقابل اتیان عملی، حق‌الزحمه دریافت نموده؛ و میان او و مزد دهنده، رابطه تبعیت برقرار باشد.

فلسفه و مبانی نظری ماده

در واقع در ذکر مبانی مسئولیت کارفرما، چند نظر مطرح است: برخی معتقد به نظریه خطر هستند. برخی معتقد به نظریه نمایندگی هستند و برخی اعتقاد به نظریه مسئولیت تضمین دارند و برخی نیز قایل به فرض تقصیر هستند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در مسئولیت مدنی، مبنای واقعی التزام، جبران ضرر ناروا است نه مجازات عمل نامشروع. به همین دلیل، در مواردی هم که شخص به کار ممنوعی دست نزده است، به دلیل ناروا بودن ضرر، به جبران آن ملتزم می شود. مانند داشتن اتومبیل و احداث کارخانه و استخدام کارگر که بیگمان کار ناپسندی نیست ولی ممکن است سبب ایجاد مسئولیت شود. مسئولیت کارفرما نسبت به جبران خسارت کارگر نیز از همین قبیل است که در ماده 12 قانون مسئولیت مدنی آمده است. برای جبران خسارت موضوع ماده 12 قانون مسئولیت مدنی که از موارد مسئولیت ناشی از فعل غیر است، باید شرایط ذیل محقق شود: 1-ورود خسارت به وسیله کارگر یا کارمند اداری. 2-ورود خسارت هنگام کار یا به مناسبت آن. البته در صورتی که کارگر یا کارمند اداری به عمد و به قصد اضرار به دیگران خسارت وارد کرده باشد یا در صورتی که زیان دیده با علم به تخلف کارگر، اقدام به همکاری با او در حادثه زیانبار کند دیگر نمی توان از کارفرما مطالبه خسارت کرد. در اصل ماده 12 قانون مسئولیت مدنی، منطبق با قاعده نیست و کارفرما به طور استثنایی مسئول زیان های ناشی از فعل کارگر به شمار آمده است، بنابراین چنانچه کارگر از موقعیتش سوء استفاده کند و وظایف سپرده شده به او، تنها زمینه ورود ضرر را ایجاد کرده باشد، کارفرما نباید مسئول تلقی شود.

نکات توضیحی

هرگاه شخصی، به موجب تعریف قانون کار، کارفرما شناخته شود نسبت به اعمال زیانبار کارگر خود که در حین انجام کار یا به مناسبت آن واقع شده مسئول خواهد بود. تقصیر کارفرما در برابر زیاندیده مفروض است و با اثبات بی تقصیری از مسئولیت معاف نمی شود، مع الوصف اگر وارد کننده زیان مقصر شناخته شود، کارفرما می تواند پس از جبران خسارت زیان دیده به او مراجعه کند.

رویه های قضایی

این سوال در نشست قضایی دادگستری میبد و اردکان در تیر 1381 مطرح می شود که: در صورتی که اتومبیلی به علت نقص فنی قفل شدن فرمان که ناشی از ساخت کارخانه آن بوده واژگون شود و منجر به فوت راننده یا سرنشین آن شود مسئولیت کیفری و حقوقی بر عهده مدیر عامل شرکت سازنده است یا مسئول فنی آن شرکت؟ کمیسون به این سوال این گونه جواب می دهد: واژگون شدن اتومیبیل به علت نقص فنی (قفل شدن فرمان اتومبیل ناشی از ساخت کارخانه آن) صورت گرفته است لکن متن سوال مبهم و نادرست است معلوم نیست اتومبیل مورد نظر زمان وقوع حادثه چه مسافتی را پیموده است؟ آیا سرویس عمومی اولیه که به منظور رفع نقایص اتومبیل در هزار کیلومتر اولیه با تسلیم دفترچه و کوپن مخصوص به خریدار از طرف شرکت سازنده بوده خریدار مجانا و توسط یکی از تعمیرگاه های مجاز برقرار گردیده، انجام شده است یا خیر. سلسله مسئولیت مدنی در این مورد می تواند گسترده باشد از شرکت سازنده اتومبیل، مسئول امر نظارت و کنترل کیفیت ساخت، کارگری که مسئول نصب سیستم فرمان اتومبیل بوده و حتی تعمیرگاه مجازی که جنرال سرویس اولیه را انجام داده است، هر یک به نحوی می تواند مسئول تلقی شود که بررسی موضوع در این زمینه محتاج رسیدگی های دقیق و کسب نظر متخصص است. از نظر مسئولیت حقوقی به موجب ماده 12 قانون مسئولیت مدنی کارفرمایانی که مشمول قانون کار هستند (مثل مورد مطروحه) مسئول جبران خسارتی هستند که از طرف کارکنان اداری و یا کارگران آن ها در حین انجام کار یا به مناسبت آن وارد شده است مگر این که محرز شود تمام احتیاط هایی که اوضاع و احوال قضیه ایجاب می کرده به عمل آورده یا این که اگر احتیاط های مزبور را به عمل می آوردند باز هم جلوگیری از ورود زیان مقدور نمی بود، کارفرما می تواند به وارد کننده خسارت در صورتی که مطابق قانون مسئول شناخته شود مراجعه کند. در هر حال قسمت اخیر ماده 12 راجع است به ارتباط کارفرما و کارگر که با موضوع مطروحه ارتباط ندارد و در نتیجه از نظر مدنی کارفرما (شرکت سازنده) مسئول تادیه خسارت است. اما از نظر کیفری مسئولیت جزایی متوجه شخصی است که عیب و نقص اتومبیل از جهت قفل شدن فرمان مستقیما و بلاواسطه ناشی از قعل یا ترک فعل (بی احتیاطی بی دقتی در انجام کار) اوست.

در نشست قضایی دادگاه بهشهر در بهمن ماه 1386 نیز سوالی به شرح ذیل مطرح می شود: در پی دستور مهندس ناظر ساختمان در امر پی کنی، دیوار منزل همجوار فرو ریخته، علاوه بر خسارت، منجر به ایراد صدمه بدنی به ساکنین می شود اولا، آیا موضوع دارای وصف کیفری است؟ ثانیا، مسئولیت به عهده چه کسی است؟ مالک، مهندس ناظر، پیمانکار یا کارگران؟ نظر این کمیسیون در این باره این گونه بود: اگر پی کنی زمین به دستور مهندس ناظر بوده با توجه به مقررات قانون کار، این مهندس است که مکلف بوده اقدامات لازم را برای حفظ جان کارگران و احیانا جلوگیری از تخریب دیوار مجاور معمول دارد و به وظیفه قانونی خود عمل نکرده است. چون صدمه بدنی کارگران غیر عمدی است مسئولیت جزایی منتفی است لیکن مصدومین می توانند با مراجعه به دادگاه حقوقی خسارت وارده را که پرداخت دیه باشد مطالبه نمایند و نیز مهندس دستور دهنده مسئول پرداخت خسارت وارده به دیوار مجاور است لیکن چون به موجب قانون کار وظیفه ای به عهده کارگران گذاشته نشده مسئولیتی برای پرداخت ندارند. ضمنا باید یاآور شود که مهندس طراح و مهندس ناظر و کارفرما هر یک به نوبه خود و بر حسب وظیفه قانونی در احداث بنا به نحوی دخالت دارند. بنابراین، در سوال مطروحه دادرس دادگاه باید با جلی نظر کارشناسان مربوطه بدوا میزان و حدود مسئولیت هر یک را مشخص و بر آن اساس در خصوص پرداخت خسارت حکم صادر نماید.

علاوه بر نشست های فوق درخصوص ماده 12 قانون مسئولیت مدنی، نظریه مشورتی شماره 7/11843 مورخ 1371/11/27 اداره حقوقی قوه قضاییه این گونه مقرر می دارد: مسئولیت پرداخت دیه قتل ناشی حوادث کاری که به پیمانکار واگذار شده بر عهده پیمانکار است.

مقالات مرتبط

• مسئولیت دولت یا حکومت: تبیین مبانی آن در آموزه های فقه و حقوق کیفری ایران
• مبانی و اصول جبران خسارت بدنی در حوادث هسته‌ای؛ با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه و کنوانسیون‌های بین‌المللی
• مسئولیت مدنی اشخاص حقیقی ناشی از انتقال بیماری‌های مسری با تأکید بر حقوق انگلیس
• مبنای فقهی حقوقی مسئولیت اشخاص حقیقی در قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث مصوب 1395
• مطالعه تطبیقی حمل‌ونقل کالاهای خطرناک از منظر حقوق ایران و کنوانسیون حمل‌ونقل کالاهای خطرناک
• مسئولیت مدنی استارت آپ ها
• مبانی مسئولیت ناشی از فعل غیر در حقوق انگلستان و ایران
• بازپژوهی پیرامون مفهوم و مبانی فقهی- حقوقی قاعده مقابله با خسارت
• مسئولیت مدنی ناشی از آلودگی‌های زیست محیطی در انفال
• مبنای مسؤولیت کارفرمایان در ماده 12 قانون مسؤولیت مدنی
• طرح مسئولیت مدنی آموزگار ناشی از عمل دانش آموز در حقوق ایران همراه با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه
• بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی مؤسسات رده بندی در حقوق انگلستان، امریکا، ایران