جستجوی عدالت معاوضی و واقعی، و اراده باطنی در بیع شرط (مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی و حقوق معاصر)

جستجوی عدالت معاوضی و واقعی، و اراده باطنی در بیع شرط (مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی و حقوق معاصر) نام مقاله ای از سیدعزت الله عراقی و محی الدین رستگار جویباری است که در دوره یک شماره دوم فصلنامه علمی حقوق تطبیقی دانشگاه مفید منتشر شده است.

چکیده

اصل عدالت رئالیستی و معاوضی و اصالت ارادة باطنی از اصول مبنایی حقوق قراردادهای مدرن و دارای اهمیت فوق‌العاده در اندیشة حقوقی و قضایی معاصر و راهگشا در موارد مشکل می‌باشند. این تحقیق به تطبیق این اصول بر یکی از موارد دشوار و بحث­انگیز حقوق قراردادها در کشورمان، یعنی بیع شرط می­پردازد. تلاش شده با تحلیل سه دیدگاه مهم در حکم این معامله، بین این دیدگاه­ها به نفع عدالت واقعی و عینی، سازش برقرار شود. این فرضیه مطرح شده که نظریۀ صحت بر ماهیت طبیعی بیع شرط حمل شود که با اقتضای عدالت ایده­آلیستی و نگاه فورمالیستی قابل انطباق است و نظریۀ بطلان ناظر به صورت انحراف آن از اصل عدالت معاوضی و ارادۀ باطنی مشترک، دانسته شود. امکان احراز قضایی قصد واقعی، به واسطه امارات و اصول، از نظر فقهی تبیین گردیده که مقتضای عدالت رئالیستی و واقعی در موارد دشوار و قابل ترجیح بر مبنای مکتب تحققی در حقوق قراردادها می­باشد. هدف این است که، از حکم طبیعت اولیۀ این معامله و اصل آزادی اراده، به عنوان ابزاری برای تحمیل قراردادهای ناعادلانه بر علیه طرف آسیب­پذیر قرارداد استفاده نشود.

کلیدواژه‌ها

• عدالت معاوضی و واقعی
• بیع شرط و معامله با حق استرداد
• شرط ذخیره مالکیت
• شرط بازخرید

مواد مرتبط

• ماده 33 قانون ثبت
• ماده 34 قانون ثبت
• ماده 459 قانون مدنی