قانون آیین دادرسی مدنی

قانون آیین دادرسی مدنی، در اصطلاحات اسلامی مطلقاً به مقررات رسیدگی طرق‌الحکم می‌گفتند و در واقع قوانینی است که قضات در رسیدگی مدنی و امور حسبی به کار می‌برند. قانون آیین دادرسی مدنی لازم الاجرای کنونی مشتمل بر 529 ماده و 72 تبصره است که در تاریخ 1379/1/21 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ 1379/1/28 مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفت.

سیر تحولات قانون آیین دادرسی مدنی

قبل از استقرار حکومت مشروطه در ایران سازمان قضایی از نوع کنونی وجود نداشت و تنها دیوان خانه عدالت در تهران مستقر بود که آن هم مقررات رسیدگی و آیین قضاوت خاصی نداشت. در شهرستان ها و روستاها نیز حکام ولایات بین مردم حل اختلاف می‌کردند. پس از مشروطه مقرراتی در این باره تصویب شد که ذیلا اشاره می‌گردد؛

1.قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب 1290

اولین قانون مشابه با قانون آیین دادرسی مدنی فعلی در ایران، تحت عنوان قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی در سال ۱۲۹۰ شمسی، پس از پیروزی انقلاب مشروطه و توسط کمیسیون قوانین عدلیه در دومین دوره مجلس شواری ملی به تصویب رسید.

در سال های 1301 تا 1312 اصلاحاتی بر این قانون صورت گرفت که دو مورد از مهمترین آنها به موجب قانون اصول محاکمات آزمایش در سال 1305 و قانون تسریع محاکمات مصوب 1309 بود.

2. قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1318

توسط مجلس سنا و شورای ملی در 789 ماده تصویب گردید. پس از انقلاب اسلامی بخشی از مواد این قانون در مورد مرور زمان و خسارت تاخیر تادیه از سوی شورای نگهبان خلاف شرع اعلام شد و با تصویب قوانین زیر بخش عمده ای از آن قانون به صورت صریح یا ضمنی نسخ شد:

3. قانون آیین دادرسی مصوب 1379

این قانون هم اکنون نیز لازم الاجراست.

تقسیم بندی قانون آیین دادرسی مدنی

‌کتاب اول - در امور مدنی

‌کلیات

باب سوم - دادرسی نخستین

فصل اول - دادخواست

مبحث اول - تقدیم دادخواست

مبحث دوم - شرایط دادخواست

‌مبحث سوم - موارد توقیف دادخواست

‌مبحث چهارم - پیوستهای دادخواست

‌فصل سوم - جریان دادخواست تا جلسه رسیدگی

مبحث اول - جریان دادخواست

‌مبحث دوم - ابلاغ

مبحث سوم - ایرادات و موانع رسیدگی

‌فصل ششم - امور اتفاقی

‌مبحث اول - تأمین خواسته

‌مبحث دوم - ورود شخص ثالث

‌مبحث سوم - جلب شخص ثالث

‌مبحث چهارم - دعوای متقابل

‌مبحث پنجم - اخذ تأمین از اتباع دولتهای خارجی

‌فصل هفتم - تأمین دلیل و اظهارنامه

‌مبحث اول - تأمین دلیل

‌مبحث دوم - اظهارنامه

‌فصل نهم - سازش و درخواست آن

‌مبحث اول - سازش

‌مبحث دوم - درخواست سازش

‌فصل دهم - رسیدگی به دلایل

‌مبحث اول - کلیات

‌مبحث دوم - اقرار

‌مبحث سوم - اسناد

مبحث چهارم - گواهی

مبحث پنجم - معاینه محل و تحقیق محلی

‌مبحث ششم - رجوع به‌کارشناس

مبحث هفتم - سوگند

‌مبحث هشتم - نیابت قضایی

‌فصل یازدهم - رأی

مبحث اول - صدور و انشاء رأی

مبحث دوم - ابلاغ رأی

‌مبحث سوم - حکم حضوری و غیابی

مبحث چهارم - واخواهی

مبحث پنجم - تصحیح رأی

مبحث ششم - دادرسی فوری

‌باب پنجم - فرجام‌خواهی

‌فصل اول - فرجام‌خواهی در امور مدنی

مبحث اول - فرجام‌خواهی و آرای قابل فرجام

‌مبحث دوم - موارد نقض

‌مبحث سوم - ترتیب فرجام‌خواهی

‌مبحث چهارم - ترتیب رسیدگی

‌مبحث پنجم - مهلت فرجام‌خواهی

‌مبحث ششم - اقدامات پس از نقض

‌مبحث هفتم - فرجام تبعی

‌فصل سوم - اعاده دادرسی

مبحث اول - جهات اعاده دادرسی

‌مبحث دوم - مهلت درخواست اعاده دادرسی

مبحث سوم - ترتیب درخواست اعاده دادرسی و رسیدگی

رویه‌های قضایی

• نظریه شماره 1002/95/7 مورخ 1395/05/02 اداره کل حقوقی قوه قضاییه