رأی غیابی

امکان صدور رأی غیابی از سوی دادگاه بدوی در جرایمی که مجموع شرایط ذیل را دارا باشند، امکان‌پذیر و در واقع تکلیف دادگاه است:

۱-جرم مربوط به حق الناس و نظم عمومی باشد.

۲- جرم جنبه حق اللهی نداشته باشد. لذا جرایمی که فقط دارای جنبه حق اللهی هستند، قابل رسیدگی غیابی نمی‌باشند. با توجه به پیشینه ماده فوق گروهی معتقدند مقصود از این جرایم، جرایمی هستند که نه جنبه حق اللهی داشته و نه به نظم عمومی مرتبط اند، حال اگر جرمی هر دو جنبه حق اللهی و حق الناسی را داشته باشد، در فرض غیبت متهم به شرح مقرر در بند بعدی، فقط در خصوص جنبه حق الناسی دعوا امکان صدور حکم غیابی وجود دارد.

۳- متهم یا وکیل او در هیچ‌کدام از جلسات دادگاه حاضر نشده و لایحه نفرستاده باشد، در واقع حاضر شدن متهم یا وکیل او در حداقل یکی از جلسات رسیدگی دادگاه یا ارسال لایحه بدان، ملاک اصلی تشخیص حضوری یا غیابی بودن رای محسوب می‌شود.

در این موارد رأی صادره از سوی مرجع بدوی را باید رأی غیابی تلقی نمود، اعتراض نسبت به این آراء، واخواهی خوانده شده و مهلت واخواهی از آراء غیابی نیز بیست روز از زمان ابلاغ واقعی و برای اشخاص مقیم خارج از کشور نیز دو ماه است.مطابق ماده ۴۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری: «در تمام جرائم، به استثنای جرائمی که فقط جنبه حق اللهی دارند، هرگاه متهم یا وکیل او در هیچ‌یک از جلسات دادگاه حاضر نشود یا لایحه دفاعیه نفرستاده باشد، دادگاه پس از رسیدگی، رأی غیابی صادر می‌کند. در این صورت، چنانچه رأی دادگاه مبنی بر محکومیت متهم باشد، ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ واقعی، قابل واخواهی در همان دادگاه است و پس از انقضای مهلت واخواهی برابر مقررات حسب مورد قابل تجدیدنظر یا فرجام است. مهلت واخواهی برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه است.

تبصره ۱ - هرگاه متهم در جلسه رسیدگی حاضر و در فاصله تنفس یا هنگام دادرسی بدون عذر موجه غائب شود، دادگاه رسیدگی را ادامه می‌دهد. در این صورت حکمی که صادر می‌شود، حضوری است.

تبصره ۲ - حکم غیابی که ظرف مهلت مقرر از آن واخواهی نشود، پس از انقضای مهلتهای واخواهی و تجدیدنظر یا فرجام به اجراء گذاشته می‌شود. هرگاه حکم دادگاه ابلاغ واقعی نشده باشد، محکومٌ علیه می‌تواند ظرف بیست روز از تاریخ اطلاع، واخواهی کند که در این صورت، اجرای رأی، متوقف و متهم تحت الحفظ به همراه پرونده به دادگاه صادرکننده حکم اعزام می‌شود. این دادگاه در صورت اقتضاء نسبت به اخذ تأمین یا تجدیدنظر در تأمین قبلی اقدام می‌کند.

تبصره ۳ - در جرائمی که فقط جنبه حق اللهی دارند، هرگاه محتویات پرونده، مجرمیت متهم را اثبات نکند و تحقیق از متهم ضروری نباشد، دادگاه می‌تواند بدون حضور متهم، رأی بر برائت او صادر کند.»

مواد مرتبط

• ماده ۴۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده ۴۰۷ قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده ۴۶۱ قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده ۳۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی

آثار

اعتراض به رأی غیابی را دارای دو اثر تعلیقی و الغایی دانسته‌اند،مقصود از اثر الغایی، اختیار دادگاه در تبرئه محکوم قبلی یا تعیین همان میزان محکومیت سابق یا بیش از آن در رأی حضوری است.

صدور رأی غیابی در مرحله تجدیدنظر

در قانون

به موجب ماده ۴۶۱ قانون آیین دادرسی کیفری: «در مواردی که رأی دادگاه تجدیدنظر استان بر محکومیت متهم باشد و متهم یا وکیل او در هیچ‌یک از مراحل دادرسی نخستین و تجدیدنظر حاضر نبوده و لایحه دفاعیه یا اعتراضیه هم نداده باشد، رأی دادگاه تجدیدنظر استان ظرف بیست روز پس از ابلاغ واقعی به متهم یا وکیل او، قابل واخواهی و رسیدگی در همان دادگاه است. رأیی که در این مرحله صادر می‌شود، قطعی است.»

شرایط

این ماده امکان صدور حکم غیابی در مرحله تجدیدنظر را پیش‌بینی کرده‌است، صدور حکم غیابی در این مرحله منوط به عدم حضور متهم یا وکیل او در هیچ‌یک از جلسات دادرسی نخستین و تجدید نظر و نیز ندادن لایحه دفاعیه یا اعتراضیه است.

مهلت واخواهی

مهلت واخواهی از احکام غیابی در مرحله تجدید نظر، بیست روز است.

مرجع واخواهی

رأی غیابی دادگاه تجدید نظر، قابل واخواهی در همان دادگاه است. عده ای معتقدند در این شرایط متهم حق واخواهی در دادگاه بدوی را از دست می دهد.

در رویه‌ قضایی

بر اساس رأی صادره از شعبه ۵۷ دادگاه تجدید نظر استان تهران مورخ ۱۳۹۱/۱۱/۱۷، اگر متهم در مرحله بدوی حضور داشته و برائت حاصل کند و لایحه تجدیدنظرخواهی ندهد و طرفین هم به جلسه دادرسی تجدید نظر دعوت نشوند، رأی دادگاه تجدید نظر نسبت به او غیابی است.

نحوه اجرای احکام غیابی

در خصوص نحوه اجرای احکام غیابی، لازم به به ذکر است که نیازی به به ابلاغ واقعی این احکام برای لازم الاجرا بودن آن‌ها نیست، بلکه صرف ابلاغ قانونی و انقضاء مواعد مورد اشاره، حکم را قابل اجرا می‌کند، همچنین امکان واخواهی از این حکم از سوی محکوم علیه حتی در حین اجرا نیز به شرط واقعی نبودن ابلاغ وجود دارد.

غیابی بودن رای در فرض عدم حضور متهم و حضور وکیل تسخیری

ماده ۴۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری حکایت از وکیل تعیینی دارد و یا درمواردی است که با عجز از تعیین وکیل و یا امتناع از معرفی وکیل،دادگاه برای متهم وکیل تسخیری تعیین کرده و متهم نیز حضور داشته است.در نتیجه در حالتی که متهم متواری یا مجهول المکان است،نظر به این که اصولا ارتباطی بین وکیل تسخیری و موکل وجود ندارد،رأی صادره غیابی محسوب می شود

ابلاغ الکترونیکی

به موجب نظریه شماره 7/1401/1053 مورخ 1401/12/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، در صورت مشاهده ابلاغیه درج شده در سامانه توسط مخاطب، احکام مربوط به ابلاغ واقعی، اما در صورت عدم مشاهده اوراق قضایی در سامانه، امر ابلاغ، قانونی محسوب میشود.