عدم مسئولیت کیفری شخص خواب

ماده ۱۵۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، در مورد عدم مسئولیت کیفری شخص خواب می‌باشد. به موجب این ماده:«هر کس در حال خواب، بیهوشی و مانند آنها، مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می شود مجازات نمی گردد مگر این که شخص با علم به این که در حال خواب یا بیهوشی مرتکب جرم می شود، عمداً بخوابد و یا خود را بیهوش کند.»

یکی از توجیهات برای عدم مسئولیت کیفری شخص خواب آن است که وی سبب قلمداد شده و سبب در حالتی مسئول است که مرتکب تقصیر شده باشد،بنابراین، اگر شخص بداند که در خواب و بیهوشی مرتکب جرم می‌شود و عمدا بخوابد یا خود را بیهوش کند، مسئول نتیجه مجرمانه رفتار خود می‌باشند.

مسئولیت مدنی

افراد خواب و بیهوش در صورت ارتکاب جرم از مجازات معاف می‌شوند اما مانند کودک و دیوانه از مسئولیت‌های مدنی و نظایر آن معاف نخواهند شد،بنابراین اگر در این مورد، فرد مرتکب قتل شود، تنها واکنش در مقابل او دیه است و قصاص و تعزیر منتفی می‌شود.

در فقه

مهمترین مستند شرعی در فقدان مسئولیت کیفری شخص خواب، حدیث نبوی پیامبر است که می‌فرماید: قلم تکلیف از سه گروه برداشته شده‌است و یکی از آن سه مورد در مورد فرد خواب است تا زمانی که از خواب بیدار شود.

در رویه قضایی

به موجب رأی اصراری دیوان عالی کشور به شماره ۱۴۰_۱۳۶۸/۱۱/۱۰ معمولاً آثار خواب پیش از آنکه از راننده سلب اختیار کند، بر او ظاهر می‌شود لذا ادامه رانندگی با وجود علائم خواب نوعی بی احتیاطی و تفریط است و رافع مسئولیت کیفری نیست.