بازتعریف اموال عمومی و آثار آن در نظام حقوقی ایران

بازتعریف اموال عمومی و آثار آن در نظام حقوقی ایران نام مقاله‌ای از حسین عبداللهی است که در شماره شصت و سوم (شهریور 1398) فصلنامه علمی پژوهش حقوق عمومی منتشر شده است.

چکیده

تحلیل تعاریف موجود از اموال عمومی در نظام حقوقی ایران مشخص می­کند ضوابط تمیز این اموال از اموال دولتی را نمی­توان در معیارهایی چون: «اختصاص به خدمت عمومی»، «قابلیت توقیف»، «شیوه بهره­برداری»، «تبعیت اموال دولتی از قوانین مدنی- بازرگانی» یافت. همچنین رویکردهای موجود در موضوعاتی مانند: «نسبت اموال عمومی با اموال شرکت­های دولتی» و «احکام حاکم بر اموال عمومی» نیز با نقدهایی روبروست که بازتعریف اموال عمومی را ناگزیر می­سازد. در این پژوهش تلاش شد با توجه به ضوابط نظام حقوق اساسی ایران مانند: تفسیر مواد قانون مدنی در چهارچوب قانون اساسی و توجه ­به آثار مفهوم «حاکمیت»، اقدام به بازتعریف عنوان اموال عمومی شود به‌گونه‌ای که ضمن رعایت بایسته­های بنیادین حقوقی - فقهی به کارآمدی حکومت­ها در بهره­برداری از اموال عمومی توجه شود. مطابق این بازتعریف، «اموال عمومی» (به‌معنای عام) «اموالی است که برخلاف اموال خصوصی،متعلق به منفعت عمومی و شخص حقوقی حقوق عمومی باشد که شامل اموال دولتی، اموال شرکت­های دولتی و اموال عمومی (به‌معنای خاص) خواهد بود. این اموال به اموال عمومی «اصلی یا تَبَعی» و از حیث حوزه مالکیتِ حکومت به «ملی یا محلی» قابل تقسیم است». بازتعریف مذکور، آثار عملی متعددی را در نظام حقوقی برجا خواهد گذاشت.

کلیدواژه‌ها

• اموال عمومی
• اموال دولتی
• اموال و درآمدهای شرکت‌های دولتی
• حاکمیت
• منفعت عمومی

مواد مرتبط

• اصل 44 قانون اساسی
• اصل 45 قانون اساسی
• اصل 71 قانون اساسی
• اصل 72 قانون اساسی
• اصل 139 قانون اساسی
• ماده 10 قانون محاسبات عمومی
• ماده 13 قانون محاسبات عمومی
• ماده 31 قانون محاسبات عمومی
• ماده 34 قانون محاسبات عمومی
• ماده 4 قانون مدیریت خدمات کشوری
• ماده 8 قانون مدیریت خدمات کشوری
• ماده 1 لایحه قانونی خرید اراضی و املاک مورد احتیاج دولت و شهرداری‌ها
• ماده 26 قانون مدنی
• ماده 26 آیین نامه اموال دولتی

اصطلاحات تخصصی

• ضابطه عدم امکان توقیف
• حق ارتفاق
• حق استعمال
• حق استثمار
• تصدی گری دولت
• مباحات
• منفعت عمومی
• مشترکات عمومی
• ذی حساب
• صلح دعاوی