ارزیابی نهاد توبه در نظام عدالت کیفری ایران مطالعه موردی استان لرستان

ارزیابی نهاد توبه در نظام عدالت کیفری ایران مطالعه موردی استان لرستان عنوان رساله ای است که توسط محمدباقر حسنوند، با راهنمایی عباس منصور آبادی و با مشاوره محمود میرخلیلی و محمد جواد فتحی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.

عنوان	ارزیابی نهاد توبه در نظام عدالت کیفری ایران مطالعه موردی استان لرستان
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	محمدباقر حسنوند
استاد راهنما	عباس منصور آبادی
استاد مشاور	محمود میرخلیلی، محمد جواد فتحی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه تهران

چکیده

نهاد توبه یکی از مهم ترین نهادهای کیفر زدا در قوانین اسلامی است که از مجرای شرع به قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ نیز واردشده است. این نهاد مبتنی بر رویکرد کلی مقنن در اسلامی نمودن قوانین ناشی از التزام به ِ قانون اساسی است و بر اساس قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ از علل سقوط مجازات با گستره فراگیر است که قلمرو آن جرایم موجب حد و تعزیری درجه ۶ تا ۸ را در برمی گیرد و در سایر جرایم تعزیری نیز موجبات تخفیف مجازات ها را فراهم می آورد. اما موضوع کم و کیف اجرای این نهاد در محاکم است. به نظر می رسد به دلایل مختلف آن چنان که انتظار می رود این نهاد در مقام عمل مورداستفاده قرار نمی گیرد و نتایج آن عینیت پیدا نمی کند. حال در این پژوهش بر آن هستیم تا موضوع را در بستر اجراء و در محاکم قضایی مورد مداقه قرار دهیم تا چالش های پیش روی دادرسان و بزهکاران برای توسل به این نهاد شناخته شوند. باتوجه به اهداف و زمینه های پژوهش روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش روش تحقیق کیفی بر مبنای روش گراندد تیوری (تحلیل زمینه ای) است و در این راستا با دادرسان دستگاه قضایی مصاحبه هایی انجام شده است و متن مصاحبه ها نیز از طریق نرم افزار مکس کیودا مورد تحلیل و بررسی شده است. نتایج پژوهش بیانگر این امر است که علی رغم اینکه نهاد توبه به عنوان یک راهکار مفید کیفر زدایی در قانون ما وجود دارد ولی در عمل به ندرت موردتوجه قضات قرارگرفته است و حتی در بسیاری موارد قضات پس از چندین سال حتی یک مورد از این قاعده استفاده نکرده اند. مهم ترین مواردی که موجب عدم استقبال از این نهاد شده است بدین شرح است: رسوخ روحیه مجازات گرایی در افکار عمومی قضات و شهروندان، ابهام در خصوص مفهوم و شرایط توبه به واسطه درونی و ذهنی بودن آن و عدم وجود ملاک های عینی برای احراز و اثبات توبه نزد محاکم، تراکم پرونده ها در محاکم قضایی، سیاست های آمار گرایی، فقدان سازمان یا نهاد کارآمد جهت تسهیل اجرای توبه، تاثیر افکار عمومی و رسانه ها بر فرایند عدالت کیفری و ... . استفاده مناسب از ظرفیت های رسانه جهت آموزش مخاطبان حقوق کیفری و آموزش قضات، نهادینه کردن ارزش های فرهنگی و هنجارهای اجتماعی در افراد جامعه نیز از راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت توبه است.

ساختار و فهرست رساله

فصل اول: کلیات پژوهش

۱–۱–مقدمه

۲–۱– بیان مسیله

۳–۱– سوالات و فرضیه های پژوهش

۴–۱– اهداف پژوهش

۵–۱– اهمیت پژوهش

۶–۱– پیشینه موضوع

۸–۱– جنبه های ابتکاری پژوهش

۹–۱– ساماندهی پژوهش

فصل دوم: ادبیات نظری پژوهش

۱–۲– مفهوم شناسی

۱–۱–۲– مفهوم و ماهیت توبه

۲–۱–۲–حقیقت توبه

۳–۱–۲– اهمیت توبه

۲–۲–شرایط و ارکان تحقق توبه

۱–۲–۲–ارکان توبه

۲–۲–۲– توبه و حقوق بزه دیده

۳–۲–۲–اشتراط عمل صالح در تحقق توبه

۴–۲–۲–توبه و مرور زمان

۵–۲–۲–تبعض توبه

۳–۲–منابع شرعی توبه

۱–۳–۲–آیات

۲–۳–۲–روایات

۳–۳–۲– اجماع

۴–۳–۲–عقل

۴–۲–احراز توبه

۱–۴–۲–اکتفا به اظهار لفظی توبه

۲–۴–۲–عدم اکتفاء به اظهار لفظی توبه

۵–۲–آثار توبه و ماهیت تصمیم دادگاه در مورد توبه

۶–۲–پذیرش توبه در دادسرا ۵۰ ۷–۲– توبه و برخی نظریات جرم شناسی

۱–۷–۲–توبه و نظریه برچسب زنی

۲–۷–۲–توبه و پیشگیری از جرم

۳–۷–۲–توبه و باز اجتماعی کردن مجرم

۴–۷–۲–توبه و پارادایم عدالت ترمیمی

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

۱–۳–مقدمه

۲–۳–مفهوم شناسی

۱–۲–۳–مفهوم روش تحقیق

۲–۲–۳– مفهوم پژوهش کیفی

۳–۳–۳ مفهوم نظریه زمینه ای (گراندد تیوری)

۳–۳– ارکان یا مراحل نظریه زمینه ای

۴–۳–جامعه موردمطالعه

۵–۳–روش نمونه گیری

۶–۳–انواع نمونه گیری

۷–۳– نمونه گیری نظری در نظریه زمینه ای

۸–۳– حجم نمونه و روش محاسبه

۹–۳– ابزار گردآوری داده

۱۰–۳– روش تجزیه وتحلیل داده ها

۱۱–۳–مراحل کدگذاری

۱–۱۱–۳–کدگذاری باز

۲–۱۱–۳– کدگذاری محوری

۳–۱۱–۳– کدگذاری انتخابی

۱۲–۳– روایی و پایایی

فصل چهارم: یافته های پژوهش

۱–۴–مقدمه

۲–۴–توصیف دموگرافیک نمونه های پژوهش

۳–۴–تحلیل داده های کیفی پژوهش

۴–۴–تحلیل داده های کمی پژوهش

۱–۴–۴–شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش

۲–۴–۴–تحلیل داده ها متناسب با سوال ها و فرضیه های پژوهش

۱–۲–۴–۴– میزان استفاده از توبه

۲–۲–۴–۴– علل عدم استفاده از نهاد توبه

۳–۲–۴–۴–راهکارهای بهبود وضعیت توبه

۳–۴–۴–تحلیل استنباطی داده های پژوهش

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد ها

۱–۵–مقدمه

۲–۵–تحلیل بر اساس مبانی نظری، سوال ها و فرضیه های پژوهش

۳–۵–پیشنهاد

منابع و مآخذ

منابع فارسی

۱ کتاب

مقالات

منابع عربی

کلیدواژه ها

• نهاد توبه
• نظام عدالت کیفری
• قضات محاکم
• احراز توبه
• گرداند تیوری
• آمارگرایی