اعتبار شرط همتایی دین و مذهب در نکاح در حقوق ایران مصر و لبنان بررسی تطبیقی
 | |
| عنوان | اعتبار شرط همتایی دین و مذهب در نکاح در حقوق ایران مصر و لبنان بررسی تطبیقی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | نفیسه سادات شریعتی |
| استاد راهنما | سید مصطفی محقق داماد، محمد روشن |
| استاد مشاور | غلامعلی سیفی زیناب |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
اعتبار شرط همتایی دین و مذهب در نکاح در حقوق ایران مصر و لبنان بررسی تطبیقی عنوان رساله ای است که توسط نفیسه سادات شریعتی، با راهنمایی سید مصطفی محقق داماد و محمد روشن و با مشاوره غلامعلی سیفی زیناب در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
احوال شخصیه اتباع کشورهای ایران، مصر و لبنان، وفق مبانی ادیان و مذاهب شناخته شده در حقوق موضوعه است و بر همین اساس همتایی در دین و مذهب مطمح نظر قرار گرفته تا جایی که اگر در نکاح، اعتبار شرط همتایی رعایت نشده باشد و یا به قولی نکاح غیرهمتا منعقد گردد، در برخی موارد غیر جایز و در صورت انعقاد محکوم به بطلان است. در نظام حقوقی ایران با استناد به نظریه مشهور مطابق با ماده ۱۰۵۹ قانون مدنی ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست و در مورد ازدواج مرد مسلمان نیز با سکوت قانون گذار رو به رو هستیم و ضمانت اجرای مطلوبی از سوی قانون گذار برای جلوگیری از تقلب و فرار قانونی اتباع ایرانی در تحقق این ازدواج وضع نشده است. هدف از طرح اعتبار شرط همتایی دین و مذهب در نکاح ریشه در قصد و اراده انعقاد نکاح غیرهمتایی از سوی زن و مرد مسلمان با یک فرد غیرمسلمان و یا غیر هم مذهب دارد و یا در خلال ازدواج، نکاح اعتبار همتایی خود را از دست داده و به نکاح غیرهمتا تغییر ماهیت داده است. در نظام حقوقی ایران نسبت به هر یک از مراحل انعقاد نکاح غیرهمتا و قانون حاکم بر آثار آن، با خلا قانون گذاری رو به رو هستیم و نیازمند بررسی تطبیقی با سایر کشورهای اسلامی از جمله نظام حقوقی مصر و لبنان خواهیم بود. زیرا بررسی نظام حقوقی خانواده در کشور مصر به عنوان مرجعیت قانون گذاری کشورهای عربی اسلامی، همراه با بررسی دیدگاه نوین نظام حقوقی خانواده در کشور لبنان تحت عنوان ازدواج مدنی، کمک شایانی دراین باره خواهد کرد. از این رو رسالت این رساله عبارت از شناسایی و بهره گرفتن از ازدواج مدنی است که فارغ از هر مذهبی منعقد می شود و با مفروض دانستن دین و مذهب به مانند تابعیت، می توان نکاح غیرهمتا را شناسایی نمود و همان گونه که در اختلاف تابعیت، قانون حاکم بر نکاح، تابع قانون دولت متبوعه هر یک از طرفین است، به تبع آن قانون حاکم بر نکاح غیرهمتا نیز تابع قواعد و احکام مسلمه متداوله در دین و یا مذهب هر یک از طرفین نکاح می باشد. زیرا اعتبار همتایی یک امر نسبی است و ترجیح احکام یک مذهب بر دیگری، ترجیح صحیحی نمی باشد و از آنجایی که امروزه شاهد تغییر جایگاه زن در خانواده هستیم که با تغییر مفهومِ سلطه و اقتدار بازخوانی می شود، پس می توان با اتکال به ظرفیت های فقهی قاعده لاحرج و باز شناسی کفرِ منبعث از جهل که همراه با اصول مصلحت و عدالت است و با بهره گیری از رویه جوامع پیشرفته، بستر مناسبی برای رفع خلاهای قانونی نظام حقوقی ایران در حقوق خانواده و پذیرش ازدواج مدنی فراهم نمود.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه ۱ اهمیت و ضرورت تحقیق ۲ سوالات تحقیق ۴ الف)_ سوالات اصلی ۴ ب)_ سوالات فرعی ۴ فرضیه های تحقیق ۴ پیشینه تحقیق ۵
_پیشینه بخش داخلی ۶ الف _کتب ۶ ب_ پایان نامه و رساله ۷ ج_ مقاله ها ۹ پیشینه بخش تطبیقی ۱۵ الف_ کتب ۱۵ ب_ پایان نامه و رساله ۱۶ ج_ مقاله ها ۱۷ اهداف و کاربردهای تحقیق ۱۸ روش تحقیق و پژوهش ۱۹ سازماندهی تحقیق ۱۹ بخش نخست_نفوذ اسلام در احوال شخصیه و تبعیت نکاح از آن
فصل نخست_ احوال شخصیه و نکاح در ایران، مصر و لبنان
مبحث نخست_ نکاح مصداقی از احوال شخصیه ۲۱ گفتار نخست_ احوال شخصیه ۲۲ بند نخست_ شناخت احوال شخصیه و قانون حاکم بر آن در حقوق ایران
بند دوم_ شناخت احوال شخصیه و قانون حاکم بر آن در حقوق مصر و لبنان
۱_ احوال شخصیه در حقوق مصر
۲_ احوال شخصیه در حقوق لبنان
مبحث دوم_ نکاح و انواع آن
گفتارنخست_ شناخت نکاح و انواع آن در حقوق ایران
بند نخست_ نکاح دایم و موقت ۳۹ گفتار دوم_ شناخت نکاح و انواع آن در حقوق مصر و لبنان ۴۱ بند نخست_ ازدواج دایم و معروف یا ازدواج قانونی ۴۳ بند دوم_ ازدواج عرفی ۴۴ بند سوم_ ازدواج متعه یا مسیار
بند چهارم_ ازدواج با نیت طلاق ۴۹ بند پنجم_ ازدواج مدنی ۵۲ بند ششم_ازدواج مذهبی
بند هفتم_ ازدواج مختلط
فصل دوم_ همتایی در نکاح
مبحث نخست_ ضرورت یکسانی دین و مذهب
گفتار نخست_ نقش همتایی در حقوق ایران
گفتار دوم_ نقش همتایی در حقوق مصر
گفتار سوم_ نقش همتایی در حقوق لبنان
مبحث دوم_ همتایی در فقه اسلامی
گفتار نخست_ دیدگاه امامیه در کفایت
گفتار دوم_ دیدگاه اهل سنت در کفایت
مبحث سوم_ اعتبار غیرهمتایی مذهب و دین در فقه و حقوق
گفتار نخست_ مستندات فقهی نکاح غیرهمتا
بند نخست_ اعتبار نکاح غیرهمتا در تاریخ اسلام
بند دوم_ قاعده الزام
مبحث سوم_ اهل کتاب
گفتار نخست_احوال شخصیه پیروان ادیان و مذاهب در حاکمیت اسلامی
گفتار دوم_ مستندات حقوقی نکاح غیرهمتا
بند نخست_ بیگانه و نکاح غیرهمتا ۷۷ بند دوم_ عنصر تابعیت و نقش آن در نکاح غیرهمتا
فصل سوم_ ادله منع نکاح غیرهمتا ۸۱ مبحث نخست_ آیات ۸۱ مبحث دوم_ روایات ۸۷ گفتار نخست_ روایات وارده بر ادله قرآنی
گفتار دوم_ روایات وارده بر مفروعات
مبحث سوم_ قاعده نفی سبیل
گفتار نخست_ تبیین قاعده نفی سبیل
گفتار دوم_ قلمرو قاعده نفی سبیل ۱۰۱ گفتار سوم_ اثر عملی قاعده نفی سبیل بر نکاح غیرهمتا
مبحث چهارم_ آیه الرجال قوامون علی النساء
فصل چهارم_ آراء فقهای اسلام بر نکاح غیرهمتا
مبحث نخست_ فقهای امامیه
گفتار نخست_ دیدگاه فقهای متقدم ۱۱۳ گفتار دوم_ دیدگاه فقهای متاخر ۱۱۸ بند نخست_ متاخرین ۱۱۸ بند دوم_ متاخری المتاخرین
بند سوم_ دیدگاه فقهای معاصر
مبحث دوم_ فقهای اهل سنت
بخش دوم_ باز اندیشی نظریه مشهور در نکاح غیرهمتا و قانون حاکم بر آن
فصل نخست _ صحت نکاح غیرهمتا و ادله اثبات آن
مبحث نخست_ نکاح امری مدنی و غیرعبادی ۱۴۵ مبحث دوم_ بازشناسی کفر و رابطه آن با جهل ۱۴۸ گفتار نخست_ کفر منبعث از جهل
گفتار دوم_ جهل و جاهل در فقه اسلامی
بند نخست_ ماهیت جهل در فقه امامیه
بند دوم_ ماهیت جهل در فقه اهل سنت ۱۵۲ گفتار سوم_ جهل رافع احکام ۱۵۴ گفتار چهارم_ نقش جهل در قانون
مبحث سوم_ قاعده نفی عسر و حرج
مبحث چهارم_ بازاندیشی سلطه در آیه الرجال قوامون علی النساء ۱۷۴ مبحث پنجم_ اصالت صحت
مبحث ششم_ بنای عقلا و اوفوا بالعقود
مبحث هفتم_ فقه عرف و فقه مصلحت
مبحث هشتم_ اصل عدالت و کرامت بشری
فصل دوم_ ضمانت اجرای انعقاد نکاح غیرهمتا و قانون حاکم بر آن
مبحث نخست_ بطلان یا عدم نفود نکاح غیرهمتا در حقوق ایران
مبحث دوم_ بطلان یا عدم نفوذ نکاح غیرهمتا در حقوق مصر و لبنان
فصل سوم_ قانون حاکم بر نکاح غیرهمتا ۱۹۸ مبحث نخست_ قانون حاکم بر نکاح غیرهمتا در حقوق ایران ۱۹۹ گفتار نخست_ قانون حاکم بر مقدمات نکاح غیرهمتا ۲۰۰ گفتار دوم_ قانون حاکم بر انعقاد نکاح غیرهمتا
مبحث دوم_ قانون حاکم بر نکاح غیرهمتا در حقوق مصر و لبنان ۲۱۰ گفتار نخست_ قانون حاکم بر مقدمات نکاح غیرهمتا ۲۱۰ گفتار دوم_ قانون حاکم بر انعقاد نکاح غیرهمتا ۲۱۳ فصل سوم_ تبیین قانون حاکم بر آثار نکاح غیرهمتا و عوامل تاثیر گذار بر آن
مبحث نخست_ قانون حاکم بر آثار نکاح غیرهمتا
گفتار نخست_ قانون حاکم بر آثار نکاح غیرهمتا در حقوق ایران ۲۲۰ بند نخست_ قانون حاکم بر روابط شخصی زوجین غیرهمتا
بند دوم_ قانون حاکم بر روابط مالی زوجین غیرهمتا ۲۲۲ گفتار دوم_ قانون حاکم بر آثار نکاح غیرهمتا در حقوق مصر و لبنان
مبحث دوم_ قانون حاکم بر آثار نکاح غیرهمتا با تغییر مذهب در خلال ازدواج ۲۳۲ گفتار نخست_ تغییر مذهب در خلال ازدواج و قانون حاکم بر آن در حقوق ایران ۲۳۲ گفتار دوم_ تغییر مذهب در خلال ازدواج و قانون حاکم بر آن در حقوق مصر و لبنان ۲۳۶ مبحث سوم_ قانون حاکم بر نکاح غیرهمتا و آثار آن در کشور بیگانه
گفتار نخست – نقش کشور بیگانه در انعقاد نکاح غیرهمتا و آثار آن در حقوق ایران
گفتار دوم – نقش کشور بیگانه در انعقادنکاح غیرهمتا و آثار آن در حقوق مصر و لبنان
فصل چهارم_ خاتمه نکاح غیرهمتا و قانون حاکم بر آن و اعمال محدودیت
مبحث نخست_ قانون حاکم بر انحلال نکاح غیرهمتا
گفتار نخست_ انحلال نکاح غیرهمتا در حقوق ایران
بند نخست_ قانون حاکم بر انحلال مقدمات نکاح غیرهمتا
بند دوم_ قانون حاکم بر انحلال نکاح غیرهمتا
گفتار دوم_ انحلال نکاح غیرهمتا در حقوق مصر و لبنان ۲۵۶ بند نخست_ قانون حاکم بر انحلال مقدمات نکاح غیرهمتا
بند دوم_ قانون حاکم بر انحلال نکاح غیرهمتا
مبحث دوم_ محدودیت بر نکاح غیرهمتا
گفتار نخست_ محدودیت های قانونی بر نکاح در حقوق ایران ۲۶۵ بند نخست_ نظم عمومی و اثر آن بر نکاح غیرهمتا ۲۶۶ بند دوم_ تقلب نسبت به قانون و اثر آن بر نکاح غیرهمتا
گفتار دوم_ محدودیت های قانونی بر نکاح در حقوق مصر و لبنان
بند نخست_ نظم عمومی و اثر آن بر نکاح غیرهمتا
بند دوم_ تقلب نسبت به قانون و اثر آن بر نکاح غیرهمتا
نتیجه و پیشنهادها
نتیجه
پیشنهادها
منابع ۲۸۷ ۱_فارسی ۲۸۷ ۱–۱–کتاب ها ۲۸۷ ۱_۲_مقاله ها ۲۹۱ ۱_۳_ تحقیق های دانشگاهی ۲۹۳ ۱_۴_ آراء ۲۹۳ ۲_ عربی ۲۹۳ ۲–۱_ کتاب ها ۲۹۳ ۲_۲_ مقاله ها ۳۰۲ ۳_ انگلیسی ۳۰۲ ۴_ اینترنتی ۳۰۳ ۵– قوانین ۳۰۷ ۵–۱–ایران ۳۰۷ ۵–۲–مصر ۳۰۷ ۵–۳–لبنان ۳۰۸
کلیدواژه ها
- مذهب
- نکاح همتا
- نکاح غیرهمتا
- احوال شخصیه
- اهل کتاب
- نفی سبیل
- ازدواج مدنی