اعتبار شهادت در امور مدنی با مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی
 | |
| عنوان | اعتبار شهادت در امور مدنی با مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | رضا نجفلو |
| استاد راهنما | غفور خویینی |
| استاد مشاور | ابوالحسن مجتهد سلیمانی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۵ |
| دانشگاه | دانشگاه خوارزمی |
اعتبار شهادت در امور مدنی با مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی عنوان رساله ای است که توسط رضا نجفلو، با راهنمایی غفور خویینی و با مشاوره ابوالحسن مجتهد سلیمانی در سال ۱۳۹۵ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.
چکیده
در قوانین کشور ایران مفهوم و ماهیت حقوقی شهادت تعریف نشده است و برای یافتن مفهوم مناسب از شهادت به ناچار باید به نظریات فقهی و دکترین حقوقی تمسک جست. تحقیق حاضر ماحصل مطالعه کتابخانه ای تطبیقی فقهی توام با تلحیظ رویه عملی محاکم بوده، لیکن شایان ذکر است اصل اعتبار شهادت و حجیت آن در احکام و موضوعات خارجی و باب ترافعات و تنازعات مستفاد از آیات متعدد قرانی و روایت متواتر منقوله از معصومین و تاکید و تصریح فقهای امامیه و عامه محل بحث نیست، لیکن برخی عقیده دارند که شهادت در عرف منجر به وثوق می شود و توقع حصول علم و قطع از آن نیست، اغلب فقها اعتبار شهادت را به عنوان یک اماره که حداکثر افاده ظن می کند منسوب به شارع می دانند چه آن هایی که معتقدند به اعتبار مجعول از قبل شارع هستند و یا آن را عقلایی قلمداد می نمایند که به امضاء و تایید شارع رسیده است. میرزای قمی در غنایم الایام اعتبار بینه را تعبد محض می داند و می فرماید که اعتبار بینه به حصول ظن نیست بلکه تعبد محض است.صاحب ریاض اعتبار بینه را به لحاظ حصول ظن و ایجاد وثوق ندانسته و تصریح کرده که مناط عمل در بینه خصوصیت آن است نه مفید ظن بودنش؛ محقق نراقی در عواید الایام وجوب قبول شهادت عدلین از سوی قاضی و در نتیجه صدور حکم را به اکثر فقهای امامیه نسبت داده و می فرماید به جز قاضی ابن براج و برخی از متاخرین بقیه قایل به وجوب هستند. در عصر کنونی نیز شهادت بعنوان یکی از ادله مثبته دعوی محسوب گردیده لیکن بنابر دلایل ضعف اعتقادی و عوامل روانشناختی در برخی موارد اعتماد سابق به شهادت شهود به عنوان دلیل قاطع قابل توجیه نبوده و پیشنهاد تعیین سقف معین و محدود در اثبات دعاوی مالی با شهادت شهود با حقوق روز و مدرن انطباق بیشتری دارد از طرفی بهره گیری از علوم روز در استماع شهادت از جمله مباحثی است که به نظر می رسد جهت تسهیل و تسریع و تعدیل روند استماع شهادت، دستگاه قضایی کشور ناگزیر از پذیرش این سبک استماع شهادت بوده که با هماهنگی و تهیه ریز ساختهای آن می توان امیدوار به عملی شدن واقعی این مقوله در آینده ای نه چندان دور بود. کلمات کلیدی: شهادت شهود، فقه اسلامی، آیین استماع شهادت، دادرسی الکترونیک، آراء محاکم قضایی.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مطالبصفحه عنوانمقدمه ۲بخش اول: جایگاه شهادت در امور مدنی ۱۰فصل اول: تعاریف و کلیات ۱۱مبحث اول: ضرورت و اهمیت اثبات دعاوی مدنی و کیفری ۱۱گفتار اول: تبیین امور مدنی ۱۱بند اول: تعریف حقوقی امور مدنی ۱۳بند دوم: تمایز بنیادین حقوق مدنی و کیفری ۱۴گفتار دوم: ضرورت و اهمیت اثبات دعوی ۱۷گفتار سوم: محدوده امور مدنی و تمیز آن با امور کیفری ۱۹مبحث دوم: ادله اثبات دعوی در امور مدنی ۲۳گفتار اول: سیر تحول در نظام ادله اثبات ۲۵بند اول: شهادت در ایران باستان ۲۸بند دوم: شهادت در قوانین ایران و سیر تحول آن ۳۱بند سوم: شهادت در دین یهود و حقوق رم ۳۳گفتار دوم: اقسام ادله اثبات ۳۴بند اول: ادله احرازی ۳۴بند دوم: ادله اخباری ۳۵گفتار سوم: تعریف شهادت ۳۶بند اول: تعریف لغوی شهادت ۳۸بند دوم: تعریف اصطلاحی شهادت ۴۰گفتار چهارم: ادله شهادت شهود از منظر آیات و روایات ۴۲بند اول: تحلیل آیات الاحکام شهادت ۴۳بند دوم: شهادت در لسان روایت ۴۹بند سوم: حجیت شهادت در سیره ی عقلاء ۵۳گفتار پنجم: شهادت حق یا تکلیف مدنی ۵۶بند اول: تشریح حق و تکلیف ۵۶بند دوم: حق یا تکلیف بودن شهادت از منظر فقها ۵۸گفتار ششم: تاثیر عامل جنسیت در شهادت ۶۰بند اول: شهادت مردان در اثبات دعوا ۶۹بند دوم: اعتبار شهادت زنان در فقه ۷۲بند سوم: توجیه تفاوت شهادت زنان و مردان در حقوق اسلامی ۷۴الف– نقصان عدالت و ضعف پرهیزگاری ۷۵ب: نقصان عقل و ضعف ادراک ۷۶ج: برتری احساسات ۷۷فصل دوم: شرایط شاهد و شهادت در فقه و حقوق موضوعه ۷۸مبحث اول: شرایط شاهد ۷۸گفتار اول: شرایط عمومی ۷۸گفتار دوم: شرایط فیزیولوژیکی شاهد ۸۳بند اول: قدرت ثبت حافظه ۸۳بند دوم: دور بینی، نزدیک بینی، پیر چشمی ۸۷بند سوم: انطباق با نور (روشنایی و تاریکی) ۸۸بند چهارم: دید رنگ و کوری رنگ ۸۹بند پنجم: فاصله شاهد تا مشهود علیه ۸۹بند ششم: احساسات چهره ۹۰گفتار سوم: شرایط روانی ۹۱بند اول: تقسیم بندی شخصیت شاهد بر مبنای وضع هوش ۹۱بند دوم: تقسیم بندی شهود بر مبنای واکنش به تحقیق ۹۲گفتار چهارم: حقوق و تکالیف شاهد ۹۴بند اول: الزام به شهادت ۹۴بند دوم: تعهد به صداقت و راستگویی ۹۵بند سوم: جبران خسارت شاهد ۹۶بند چهارم: مصونیت شاهد ۹۷مبحث دوم: شرایط شهادت ۹۸گفتار اول: شرایط تحمل ادای شهادت ۹۸بند اول: ضرورت قطع و یقین ۹۹بند دوم: تطابق و توارد و تناسب شهادت با دعوی ۱۰۲بند سوم: تطابق و توارد و اتحاد شهادت شهود با یکدیگر ۱۰۳بند چهارم: ضرورت احساس شخصی در شهادت، نه در ادراک نوعی ۱۰۴بند پنجم: رعایت شرایط شکلی حضور ۱۰۵گفتار دوم: انواع شهادت ۱۰۶بند اول: شهادت شفاهی ۱۰۶بند دوم: شهادت کتبی ۱۰۷بند سوم: شهادت بر مسموعات ۱۰۸گفتار سوم: تفاوت شهادت با ادله مشابه ۱۱۱بند اول: تفاوت شهادت با گواهی ۱۱۱بند دوم: تفاوت شهادت با اقرار ۱۱۲بند سوم: تفاوت شهادت با کارشناسی ۱۱۳بند چهارم: تفاوت شهادت با سند ۱۱۴بخش دوم: آیین استماع شهود و توان اثباتی شهادت ۱۱۶فصل اول: آیین استماع شهود ۱۱۷مبحث اول: احضار شاهد ۱۱۷گفتار اول: احضار شاهد در امور مدنی ۱۱۷گفتار دوم: احضار شاهد در امور کیفری ۱۱۸مبحث دوم: تشریفات استماع شهادت ۱۱۹گفتار اول: صدور قرار استماع شهادت و ابلاغ آن به طرف ۱۲۰گفتار دوم: استماع توسط قاضی ۱۲۰گفتار سوم: استماع در حضور منشی ۱۲۱گفتار چهارم: استماع شهادت از طریق نیابت ۱۲۱گفتار پنجم: اتیان سوگند توسط شاهد ۱۲۲گفتار ششم: تنظیم صورت جلسه و ارزیابی مفاد شهادت ۱۲۴گفتار هفتم: موضوعی بودن شهادت شاهد ۱۲۴گفتار هشتم: ضمانت عدم رعایت تشریفات شهادت ۱۲۵مبحث سوم: جایگاه شهادت در دادرسی الکترونیک ۱۲۶گفتار اول: ملزومات استماع الکترونیکی شهادت ۱۲۹گفتار دوم: شیوه های استماع شهادت مجازی ۱۳۰بند اول: شهادت از طریق صفحه نمایشگر (ویدیو کنفرانس) ۱۳۰بند دوم: شهادت از طریق کنفرانس تلفنی در شبکه های اجتماعی ۱۳۰بند سوم: شهادت از طریق نوار ویدیویی ۱۳۲گفتار سوم: معایب شهادت مجازی ۱۳۲بند اول: تعارض با اصول دادرسی ۱۳۳بند دوم: ایرادات فنی ۱۳۴گفتار چهارم: فواید استماع شهادت مجازی ۱۳۵بند اول: تسریع روند رسیدگی ۱۳۵بند دوم: ارزش اقتصادی ۱۳۵بند سوم: جلوگیری از اتلاف وقت دستگاه قضایی ۱۳۶بند چهارم: نگهداری طولانی مدت و حمل آسان ۱۳۶بند پنجم: حمایت از شهود ضعیف و ناتوان ۱۳۷فصل دوم: توان اثباتی و مودای شهادت ۱۳۸مبحث اول: قلمرو اعتبار شهادت ۱۴۴گفتار اول: شهادت در موضوعات ۱۴۴گفتار دوم: شهادت در امور غیر محسوس ۱۴۶گفتار سوم: شهادت در غیر محکمه قضایی ۱۴۷گفتار چهارم: رجوع از شهادت ۱۴۸بند اول: دعاوی مالی ۱۴۸الف– رجوع از شهادت قبل از صدور حکم ۱۴۹ب– رجوع از شهادت پس از صدور حکم ۱۵۰ج– ضمان شهود ۱۵۴بند دوم: در عاوی کیفری ۱۵۵بند سوم: در دعاوی خانوادگی (مدنی خاص) ۱۶۱مبحث دوم: تعارض شهادت با سایر ادله ۱۶۲گفتار اول: تعارض شهادت با سند ۱۶۴گفتار دوم: تعارض شهادت با اماره قضایی ۱۶۶گفتار سوم: تعارض شهادت با اقرار ۱۶۸گفتار چهارم: تعارض شهادت با شهادت ۱۷۰گفتار پنجم: تعارض شهادت با سوگند ۱۷۱نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۷۳فهرست منابع: ۱۸۱الف: کتب فارسی ۱۸۱ب: کتب عربی ۱۸۹ج: مقالات، جزوات و سایت های اینترنتی ۱۹۴Abstract ۱۹۷
کلیدواژه ها
- فقه اسلامی
- آیین استماع شهادت
- دادرسی الکترونیک
- آراء محاکم قضایی