اعتبار قول امین از دیدگاه اثباتی در فقه اسلامی و حقوق موضوعه

عنوان	اعتبار قول امین از دیدگاه اثباتی در فقه اسلامی و حقوق موضوعه
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	محمد نصیری
استاد راهنما	محسن اسماعیلی
استاد مشاور	حسن محسنی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۵
دانشگاه	دانشگاه تهران

اعتبار قول امین از دیدگاه اثباتی در فقه اسلامی و حقوق موضوعه عنوان پایان نامه ای است که توسط محمد نصیری، با راهنمایی محسن اسماعیلی و با مشاوره حسن محسنی در سال ۱۳۹۵ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران دفاع گردید.

چکیده

در صورتی که دعوایی بین مالک یا نماینده یا قایم مقام او و امین مطرح گردد و امین در جایگاه مدعی باشد و برای اثبات ادعای خود دلیلی اقامه نکند، در رابطه با پذیرش قول او اختلاف نظر وجود دارد. قانون در این رابطه حکم خاصی ندارد. فقهای اسلام در برخی از دعاوی مانند ادعای تلف امانت، ادعای حصول سود در مضاربه توسط عامل، اظهار عدم تعدی و تفریط، تادیه نفیه مولیعلیه، مقدار نفقه تادیه شده به مولیعلیه، انجام متعلق وکالت و ادعای مستودع در رد مال، قول امین را پذیرفتهاند. برخی از فقها نیز از قاعدهای تحت عنوان تصدیق امین یا قبول قول امین در ادعای تلف و رد یاد کردهاند. در صورتی که چنین قاعدهای در حقوق اسلامی معتبر شناخته شود، این قاعده تخصیصی بر قاعده تحمل بار دلیل بر دوش مدعی خواهد بود و به حکم اصل ۵۶۱ قانون اساسی اجرای آن در دادرسی و در مقام اثبات ادعا معتبر خواهد بود و قاضی مکلف است بر اساس آن رای صادر کند. در فقه اسلامی ادلهی قبول قول امین عبارتند از: قاعده احسان، پارهای از روایات، اجماع، سیره متشرعه، قاعده لایعلم إلا من قبله ، قاعده لاضرر ، قاعده نفی عسر و حرج ، دلیل ملازمه، دلیل اولویت، قاعده من ملک ، اصل برایت، منکر بودن امین و تقدم ظاهر بر اصل. بعد از بررسی ادله مذکور این نتیجه حاصل میشود که همه ادله مذکور قابل ایراد است. به نظر میرسد شهرت اطلاق قاعده مزبور یا معافیت امین از تحمل بار اثبات، به دلیل غلبه مواردی است که اختلاف بر سر اموری است که به مهارت و مواظبت او سپرده شده و مالک ادعا دارد که امین تعدی و تفریط کرده است. ولی، نسبت به امور معینی که از امین خواسته شده یا به طور کلی در مواردی که او در جایگاه مدعی قرار دارد، مانند زمانی که امین ادعا میکند مال مورد امانت تلف شده یا وکیلی ادعا میکند که مورد وکالت را انجام داده، اعتباری ندارد و اصل عدم امین را مکلف به اقامه دلیل میکند. با فرض اعتبار قاعده در رابطه با آیین رسیدگی به آن می– توان گفت: در مواردی که امین در جایگاه خوانده قرار دارد و پاسخ او صرفا رد دعوای خواهان است، مانند ادعای تلف در برابر دعوای الزام او به رد مال مورد امانت، پاسخ او از نوع دفاع به معنی اخص است. در مواردی که اظهار و ادعای امین به نحوی است که علاوه بر دفاع و رد دعوا، امین میخواهد که دادگاه در مورد دیگری هم تصمیم بگیرد با اجتماع شرایط دعوای تقابل، امین باید دعوای تقابل مطرح کند. در فقه اسلامی در رابطه با لزوم سوگند امین سه نظر مطرح است. به نظر میرسد که لزوم سوگند قویتر و از میان اقسام سوگند قضایی، از نوع سوگند بتی است.

کلیدواژه ها

• امانت
• مدعی
• منکر
• قول امین