اموال بدون مالک

به اموالی که فاقد مالک خاص باشند، ملک بلامالک گویند. مطابق قانون مدنی، استفاده از اموالی که مالک خاص ندارد مطابق قوانین مربوطه به آن‌ها خواهد بود. منظور از عبارت «مالک خاص ندارد»، مالکیت اشخاص خصوصی است نه اشخاص عمومی و دولت. در حقوق عرفی، تفاوتی بین اموال بدون مالک و مجهول المالک وجود نداشته و همه اموال مزبور، به دولت تعلق دارد. برخی معتقدند هر مال بدون مالک را نمی‌توان مجهول المالک دانست، و اموال مجهول المالک، به امام تعلق دارد.

هر چند اموال مجهول المالک را نباید در دسته اموالی که مالک خاص ندارند، به‌شمار آورد؛ لیکن این گونه اموال، در حکم اموال بلامالک بوده و با اذن حاکم به مصرف فقرا می‌رسد.

مواد مرتبط

• ماده ۲۳ قانون مدنی

در حقوق تطبیقی

• در حقوق بلژیک، اشیایی مانند حیوانات غیراهلی که هرگز مالک نداشته‌اند و اشیایی که مالک از آنها، اعراض نموده‌است، اموال بلامالک هستند.

• در حقوق اتیوپی، مالی که به موجب مرور زمان، از ملکیت شخص خارج گردد، در زمره مباحات بوده و بلامالک محسوب می‌شود.

در فقه

• اراضی مفتوح العنوه و منافع آن باید برای مصالح عمومی مسلمین هزینه گردد.

• زمین‌های ساحلی را باید در دسته انفال به‌شمار آورد.
• در زمان غیبت امام، تصرف در انفال، مباح است.

در رویه قضایی

• نظریه شماره 7/1401/144 مورخ 1401/03/25 اداره کل حقوقی قوه قضاییه در مورد مالکیت اراضی موات در صورت احیاء
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره وضعیت فرجام خواهی در فرض عدم ارایه وکالتنامه معتبر

مصادیق

• اموال عمومی و مباحاتی که هنوز تملک نشده‌اند، اموال فاقد مالک خاص به‌شمار می‌آیند.

• اموالی که توسط مالک، مورد اباحه تملک واقع گردیده، نظیر سکه‌هایی که شب عروسی، بر سر زوجین ریخته می‌شود؛ اشیایی مانند حیوانات غیراهلی که هرگز مالک نداشته‌اند و اشیایی که مالک از آنها، اعراض نموده‌است، و دفینه در دسته اموال بلامالک قرار دارد، ولی مال گم شده را نمی‌توان در زمره اموال بلامالک محسوب نمود.

جستارهای وابسته

• مال
• اموال عمومی
• اموال مجهول المالک
• مباحات