انتخاب شیوه جبران خسارت ناشی از نقض قرارداد؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران کامن لا و اسناد تجاری بین المللی

عنوان	انتخاب شیوه جبران خسارت ناشی از نقض قرارداد؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران کامن لا و اسناد تجاری بین المللی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	ایمان دهقانی دهج
استاد راهنما	اسماعیل نعمت اللهی
استاد مشاور	ابراهیم عبدی پور فرد
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه قم

انتخاب شیوه جبران خسارت ناشی از نقض قرارداد؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران کامن لا و اسناد تجاری بین المللی عنوان رساله ای است که توسط ایمان دهقانی دهج، با راهنمایی اسماعیل نعمت اللهی و با مشاوره ابراهیم عبدی پور فرد در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

بعد از نقض قرارداد شیوه های جبرانی متعددی پیش روی زیان دیده خواهد بود. در مفهوم انتخاب شیوه می توان گفت انتخاب شیوه جبران نقض قرارداد، به معنای برگزیدن از بین دو یا چند شیوه جبرانی است که در آنِ واحد برای خواهان (زیان دیده از نقض قرارداد) فراهم می باشد. انتخاب ابتدایا امری باطنی و درونی است، اما برای اثر گذاری باید به نحوی اعلام و اجرا شود. انتخاب نیازی به قصد انشاء نخواهد داشت اما باید با علم و اراده کامل صورت گیرد. بنابراین در حالتی که انتخاب از روی اشتباه بوده و یا انتخاب کننده به دلایلی مانند اکراه، فاقد رضا و به دلیل اجبار، فاقد قصد بوده باشد، انتخابی صورت نمی گیرد. به لحاظ ماهیت، انتخاب شیوه جبرانی یک حق محسوب شده و در زمره وقایع حقوقی قرار می گیرد. نحوه انتخاب می تواند بدون اقامه دعوا باشد یا آن که خواهان اقامه دعوا کرده و همراه با تقدیم دادخواست باشد. اجرای حق انتخاب، به لحاظ زمانی با محدودیت هایی روبه رو خواهد بود. هم از منظر حقوق ایران و هم حقوق کامن لا و اسناد بین المللی می توان بین برخی از شیوه های جبران نقض قرارداد، سلسله مراتب (ترتیب) را مشاهده نمود که می توان از آن به ترتیب طولی و عرضی یاد نمود. جمع شیوه های جبران با دو شرط ممکن خواهد بود. ناسازگار نبودن شیوه های جبرانی و فقدان جبران مضاعف. این مبنا با لحاظ برخی تفاوت ها در نظام حقوقی ایران، کامن لا و اسناد بین المللی وجود دارد.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه

۱. بیان مساله

۲. سابقه تحقیق

۳. ضرورت و اهمیت تحقیق

۴. سوال های تحقیق

۴–۱. سوال اصلی

۴–۲. سوالات فرعی

۵. فرضیات تحقیق

۵–۱. فرضیه اصلی

۵–۲. فرضیات فرعی

۶. اهداف تحقیق

۷. جنبه جدید بودن تحقیق

۸. روش تحقیق و هدف آن

۹. سازماندهی تحقیق

فصل اول) مفاهیم و مبانی

۱–۱. تاریخچه

۱–۱–۱. تاریخچه از منظر حقوق ایران

۱–۱–۲. تاریخچه از منظر نظام کامنلا

۱–۲. مفاهیم تحقیق

۱–۲–۱. مفهوم نقض قرارداد و انواع آن

۱–۲–۱–۱. مفهوم نقض قرارداد

۱–۲–۱–۱–۲. در اصطلاح حقوقی

۱–۲–۱–۲. انواع نقض قرارداد

۱–۲–۱–۲–۱. نقض اساسی و غیر اساسی

۱–۲–۱–۲–۱–۱. مفهوم

۱–۲–۱–۲–۱–۲.آثار

۱–۲–۱–۲–۲. نقض عمدی و غیرعمدی قرارداد

۱–۲–۱–۲–۲–۱. مفهوم

۱–۲–۱–۲–۲–۲. آثار

۱–۲–۱–۲–۳. نقض پس از سررسید زمان اجرا و پیش از آن

۱–۲–۱–۲–۳–۱. مفهوم

۱–۲–۱–۲–۳–۲. آثار

۱–۲–۲. مقایسه نقض قرارداد و عدم اجرای قرارداد

۱–۲–۳. مفهوم خسارت و انواع آن

۱–۲–۳–۱. مفهوم خسارت

۱–۲–۳–۱–۲. در اصطلاح حقوقی

۱–۲–۳–۲. انواع خسارت

۱–۲–۳–۲–۱. خسارت مادی (مالی)

۱–۲–۳–۲–۲.خسارت معنوی (غیر مالی)

۱–۲–۴. مفهوم شیوههای جبران نقض قرارداد

۱–۲–۵. انواع شیوههای جبران نقض قرارداد

۱–۲–۵–۱. حقوق ایران

۱–۲–۵–۱–۱. الزام به اجرای عین تعهد

۱–۲–۵–۱–۲. فسخ قرارداد

۱–۲–۵–۱–۳. مطالبه خسارت

۱–۲–۵–۱–۴.تعمیر

۱–۲–۵–۱–۵.تعویض

۱–۲–۵–۱–۶. ارش

۱–۲–۵–۲. نظام کامنلا

۱–۲–۵–۲–۱. شیوههای کامنلایی

۱–۲–۵–۲–۱–۱. جبران خسارت

۱–۲–۵–۲–۱–۲. فسخ قرارداد

۱–۲–۵–۲–۲. شیوه های مبتنی بر انصاف

۱–۲–۵–۲–۲–۱. اجرای عین تعهد

۱–۲–۵–۲–۲–۲. منع از انجام عمل

۱–۲–۵–۳. اسناد بین المللی

۱–۲–۵–۳–۱. کنوانسیون بیع بینالمللی

۱–۲–۵–۳–۱–۱.اجرای عین تعهد

۱–۲–۵–۳–۱–۲. فسخ قرارداد

۱–۲–۵–۳–۱–۳. مطالبه خسارت

۱–۲–۵–۳–۱–۴. تعمیر (اصلاح مبیع)

۱–۲–۵–۳–۱–۵. تعویض (کالای جانشین)

۱–۲–۵–۳–۱–۶.تقلیل ثمن

۱–۲–۵–۳–۲. اصول قراردادهای تجاری بینالمللی

۱–۲–۵–۳–۲–۱. اجرای عین تعهد

۱–۲–۵–۳–۲–۲. فسخ قرارداد

۱–۲–۵–۳–۲–۳.مطالبه خسارت

۱–۲–۵–۳–۲–۴.تعمیر

۱–۲–۵–۳–۲–۵. تعویض

۱–۲–۵–۳–۲–۶. جریمه قضایی

۱–۲–۵–۳–۳. اصول حقوق قراردادهای اروپایی

۱–۲–۵–۳–۳–۱. اجرای عین تعهد

۱–۲–۵–۳–۳–۲. خاتمه قرارداد (فسخ)

۱–۲–۵–۳–۳–۳.مطالبه خسارت

۱–۲–۵–۳–۳–۴. تعمیر

۱–۲–۵–۳–۳–۵. تقلیل ثمن

۱–۲–۵–۳–۴. مقررات نمونه حقوق مدنی اروپا

۱–۲–۵–۳–۴–۱. اجرای عین تعهد

۱–۲–۵–۳–۴–۲. خاتمه (فسخ) قرارداد

۱–۲–۵–۳–۴–۳. مطالبه خسارت

۱–۲–۵–۳–۴–۵. تقلیل ثمن

۱–۳. مبانی تحقیق

۱–۳–۱. اصل حسن نیت

۱–۳–۲. اصل جبران کامل خسارت

۱–۳–۳.اصل قابلیت تغییر شیوه های جبران خسارت

۱–۳–۴. اصل قابلیت جمع شیوههای جبران خسارت

فصل دوم) ماهیت، چگونگی و آثار انتخاب شیوه جبران نقض قرارداد

۲–۱. ماهیت انتخاب شیوه جبران نقض قرارداد

۲–۱–۱. حق، حکم یا اختیار بودن انتخاب

۲–۱–۱–۱. حق

۲–۱–۱–۲. حکم

۲–۱–۱–۳. اختیار

۲–۱–۱–۴. مقایسه حق و حکم

۲–۱–۱–۴–۱. اسقاطپذیری

۲–۱–۱–۴–۲. انتقالپذیری

۲–۱–۱–۵. مقایسه حق و اختیار

۲–۱–۱–۶. مقایسه حکم و اختیار

۲–۱–۲. عمل یا واقعه حقوقی بودن انتخاب

۲–۲. چگونگی انتخاب شیوه جبران نقضقرارداد

۲–۲–۱.حقوق ایران

۲–۲–۱–۱. تشریفات انتخاب

۲–۲–۱–۱–۱. بدون اقامه دعوا (اعلام اراده)

۲–۲–۱–۱–۲.در قالب اقامه دعوا

۲–۲–۱–۲. مهلت انتخاب

۲–۲–۱–۳. دارنده حق انتخاب

۲–۲–۱–۳–۱. اشخاص دارای حق انتخاب

۲–۲–۱–۳–۲. بررسی امکان انتخاب توسط دادگاه

۲–۲–۱–۳–۳. شرایط دارنده حق انتخاب

۲–۲–۲.نظام کامنلا

۲–۲–۲–۱. تشریفات انتخاب

۲–۲–۲–۱–۱. انتخاب بدون اقامه دعوا

۲–۲–۲–۱–۲. انتخاب در قالب اقامه دعوا

۲–۲–۲–۲. مهلت انتخاب

۲–۲–۲–۳. دارنده حق انتخاب

۲–۲–۲–۳–۱. اشخاص دارای حق انتخاب

۲–۲–۲–۳–۲. بررسی امکان انتخاب توسط دادگاه

۲–۲–۳. اسناد بینالمللی

۲–۲–۳–۱. کنوانسیون بیع بینالمللی (۱۹۸۰ وین)

۲–۲–۳–۲. اصول قراردادهای تجاری بینالمللی

۲–۲–۳–۳. مقررات نمونه حقوق مدنی اروپا

۲–۲–۳–۴. اصول حقوق قراردادهای اروپایی

۲–۳. آثار انتخاب شیوه جبران نقض قرارداد

۲–۳–۱.حقوق ایران

۲–۳–۱–۱. تعین شیوه انتخابی

۲–۳–۱–۲. زوال برخی شیوههای جبرانی

۲–۳–۱–۳. اعاده مالکیت در عقود تملیکی

۲–۳–۱–۴. امکان تغییر شیوه جبرانی

۲–۳–۱–۴–۱. اصل قابلیت تغییر شیوه های جبران نقض قرارداد

بند اول) بدون اقامه دعوا

بند دوم) اقامه دعوا

۲–۳–۱–۴–۲. استثنایات اصل قابلیت تغییر شیوه جبران نقض قرارداد

بند دوم) محدودیت های زمانی مقرر در قانون دادرسی مدنی

بند سوم) منع اقامه دعوای ایذایی

بند چهارم) قاعده اعتبار امر مختوم

۲–۳–۱–۴–۳. نقش اشتباه در انتخاب شیوه جبران

۲–۳–۲. نظام کامنلا

۲–۳–۲–۱. تعین شیوه انتخابی

۲–۳–۲–۲. زوال برخی شیوه های جبرانی

۲–۳–۲–۳. امکان تغییر شیوه جبران

۲–۳–۲–۳–۱. اصل قابلیت تغییر شیوه های جبران نقض قرارداد

۲–۳–۲–۳–۱–۱. استرداد دادخواست

۲–۳–۲–۳–۱–۲. استرداد دعوا

۲–۳–۲–۳–۱–۳. اصلاح دادخواست

۲–۳–۲–۳–۲. استثنایات اصل قابلیت تغییر شیوههای جبران نقض قرارداد

۲–۳–۲–۳–۲–۱.دکترین استاپل

۲–۳–۲–۳–۲–۲. دکترین اعتبار امر قضاوت شده

۲–۳–۲–۳–۲–۳.دکترین اهمال در مطالبه حق

۲–۳–۲–۳–۲–۴.دکترین اعراض از حق (اسقاط حق)

۲–۳–۲–۳–۲–۵. دکترین انتخاب شیوه جبران نقض قرارداد

۲–۳–۲–۳–۲–۶. منع دعوای ایذایی

۲–۳–۲–۳–۳. بررسی نقش اشتباه در انتخاب شیوه جبران

۲–۳–۳. اسناد بین الملل

۲–۳–۳–۱. زوال برخی شیوههای جبرانی

۲–۳–۳–۲. ممنوعیت اعطای مهلت اضافی

۲–۳–۳–۳. امکان تغییر شیوه جبران

فصل سوم) ترتیب انتخاب شیوههای جبران نقض قرارداد

۳–۱. حقوق ایران

۳–۱–۱. ترتیب طولی

۳–۱–۱–۱. اجرای عین تعهد و حق فسخ

۳–۱–۱–۱–۱. دیدگاه طولی بودن حق اجرا و فسخ

۳–۱–۱–۱–۱–۱. از منظر فقه امامیه

۳–۱–۱–۱–۱–۲. از منظر حقوق

۳–۱–۱–۱–۲. دیدگاه هم عرض بودن حق اجرا و فسخ

۳–۱–۱–۱–۲–۱. از منظر فقه امامیه

۳–۱–۱–۱–۲–۲. از منظر حقوق

۳–۱–۱–۱–۳. دیدگاه برگزیده

۳–۱–۱–۲. تعمیر و فسخ

۳–۱–۱–۳. تعمیر و ارش

۳–۱–۱–۴. تعمیر و تعویض

۳–۱–۱–۵. تعویض و فسخ

۳–۱–۱–۶. ارش و فسخ

۳–۱–۲. ترتیب عرضی

۳–۱–۲–۱. خیار تاخیرثمن

۳–۱–۲–۲. شرط دادن ضامن

۳–۱–۲–۳. تخلف از شرایط عقد اجاره

۳–۱–۲–۴. خودداری مالک از تسلیم زمین

۳–۱–۲–۵.عدم تحویل واحد پیش فروش شده

۳–۱–۲–۶. عدم پرداخت اجاره بها

۳–۱–۲–۷. خیار عیب

۳–۱–۲–۸. خیار تبعض صفقه

۳–۱–۲–۹. اتلاف مبیع قبل از قبض

۳–۱–۲–۱۰– تعویض و مطالبه خسارت

۳–۲. نظام کامنلا

۳–۲–۱. ترتیب طولی شیوههای جبران نقض قرارداد

۳–۲–۱–۱. خسارت و اجرای عین تعهد (مثبت)

۳–۲–۱–۱–۱. اصل: تقدم طولی خسارت بر اجرای عین تعهد

۳–۲–۱–۱–۲. استثنایات

۳–۲–۱–۱–۲–۱. عدم کفایت پرداخت خسارت

۳–۲–۱–۱–۲–۲. دشوار بودن تعیین دقیق خسارت

۳–۲–۱–۱–۲–۳. خسارت اسمی

۱– ایجاد مشقت برای خوانده

۳–۲–۱–۱–۳–۲. قراردادهای ناعادلانه

۳–۲–۱–۱–۳–۳. ماهیت خاص برخی قراردادها

۳–۲–۱–۱–۴. اجرای عین تعهد از منظر تحلیل اقتصادی حقوق

۳–۲–۱–۱–۴–۱. ایرادات تقدم فسخ بر الزام به اجرا

۳–۲–۱–۱–۴–۲. ایرادات تقدم اجرا بر فسخ

۳–۲–۱–۲. خسارت و قرار منع از انجام عمل

۳–۲–۱–۳. خسارت و فسخ

۳–۳. اسناد بینالمللی

۳–۳–۱. کنوانسیون بیع بین المللی

۳–۳–۱–۱.ترتیب طولی شیوههای جبران نقض قرارداد

۳–۳–۱–۱–۱. اجرای عین تعهد و فسخ

۳–۳–۱–۱–۲. تعمیر (اصلاح) و فسخ

۳–۳–۱–۱–۳. تعمیر و تقلیل ثمن

۳–۳–۱–۲. ترتیب عرضی شیوه های جبران نقض قرارداد

۳–۳–۱–۲–۱. تعویض (کالای جانشین) و فسخ

۳–۳–۱–۲–۲. تعمیر و تعویض

۳–۳–۱–۲–۳. تقلیل ثمن و فسخ

۳–۳–۲. اصول قراردادهای تجاری بین المللی

۳–۳–۲–۱. ترتیب طولی شیوههای جبران نقض قرارداد

۳–۳–۲–۱–۱. اجرای عین تعهد و فسخ

۳–۳–۲–۱–۲. تعمیر (اصلاح) و فسخ

۳–۳–۲–۱–۳. تعویض و فسخ

۳–۳–۲–۲. ترتیب عرضی شیوههای جبران نقض قرارداد

۳–۳–۳. اصول حقوق قراردادهای اروپایی

۳–۳–۳–۱. ترتیب طولی شیوههای جبران نقض قرارداد

۳–۳–۳–۱–۱. فسخ و اجرای عین تعهد

۳–۳–۳–۱–۲. فسخ و تعمیر

۳–۳–۳–۲. ترتیب عرضی شیوههای جبران نقض قرارداد

فصل چهارم) جمع انتخاب شیوههای جبران نقض قرارداد

۴–۱. حقوق ایران

۴–۱–۱. اجرای اجباری قرارداد و مطالبه خسارت

۴–۱–۱–۱. الزام و خسارت عدم انجام تعهد

۴–۱–۱–۲. الزام و خسارت تاخیر در انجام تعهد

۴–۱–۱–۲–۱. تعدد مطلوب

۴–۱–۱–۲–۲. وحدت مطلوب

۴–۱–۲. الزام به اجرای عین تعهد و فسخ

۴–۱–۳. تعمیر و مطالبه خسارت

۴–۱–۴. تعمیر و ارش

۴–۱–۵. تعمیر و فسخ

۴–۱–۶. تعویض و مطالبه خسارت

۴–۱–۷. تعویض و فسخ

۴–۱–۸. تعویض و تعمیر

۴–۱–۹. فسخ قرارداد و مطالبه خسارت

۴–۱–۱۰. فسخ و ارش

۴–۲.نظام کامنلا

۴–۲–۱. فسخ و اجرای عین تعهد

۴–۲–۲. فسخ و مطالبه خسارت

۴–۲–۳.اجرای عین تعهد و مطالبه خسارت

۴–۲–۴. خسارات سهگانه

۴–۲–۴–۱. امکان انتخاب بین خسارات سهگانه

۴–۲–۴–۲. جمع خسارات

۴–۳. اسناد بینالمللی

۴–۳–۱. کنوانسیون بیع بین المللی

۴–۳–۱–۱. فسخ و اجرای عین تعهد

۴–۳–۱–۲. فسخ و تعمیر

۴–۳–۱–۳. فسخ و مطالبه خسارت

۴–۳–۱–۴. فسخ و تقلیل ثمن

۴–۳–۱–۵. تقلیل ثمن و مطالبه خسارت

۴–۳–۱–۶. تقلیل ثمن و الزام به اجرای عین تعهد

۴–۳–۱–۶. الزام به اجرای عین تعهد و مطالبه خسارت

۴–۳–۱–۷. تعمیر و مطالبه خسارت

۴–۳–۲. اصول حقوق قراردادهای اروپایی

۴–۳–۲–۱. فسخ و اجرای عین تعهد

۴–۳–۲–۲. فسخ و تعمیر

۴–۳–۲–۳. فسخ و مطالبه خسارت

۴–۳–۲–۴. فسخ و تقلیل ثمن

۴–۳–۲–۵. تقلیل ثمن و مطالبه خسارت

۴–۳–۲–۶. الزام به اجرای عین تعهد و مطالبه خسارت

۴–۳–۳. اصول قراردادهای تجاری بین المللی

۴–۳–۳–۱. فسخ و اجرای عین تعهد

۴–۳–۳–۲. فسخ و تعمیر

۴–۳–۳–۳. فسخ و مطالبه خسارت

۴–۳–۳–۴. الزام به اجرای عین تعهد و مطالبه خسارت

۴–۳–۴. مقررات نمونه حقوق مدنی اروپا

۴–۳–۴–۱. فسخ و اجرای عین تعهد

۴–۳–۴–۲. فسخ و تعمیر

۴–۳–۴–۳. فسخ و مطالبه خسارت

۴–۳–۴–۴. فسخ و تقلیل ثمن

۴–۳–۴–۵.تقلیل ثمن و مطالبه خسارت

۴–۳–۴–۶. الزام به اجرای عین تعهد و مطالبه خسارت

نتیجه گیری:

پیشنهادات تحقیق

فهرست منابع:

کلیدواژه ها

• نقض قرارداد
• انتخاب
• شیوه های جبرانی
• شیوه های عرضی
• شیوه های طولی