بررسی تحلیلی قعده عسر و حرج در حقوق ایران و قواعد اسلامی

بررسی تحلیلی قعده عسر و حرج در حقوق ایران و قواعد اسلامی عنوان پایان نامه ای است که توسط هانی جلایر، با راهنمایی احمدرضا بهنیافر و با مشاوره علیرضا حسنی در سال ۱۳۹۷ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان دفاع گردید.

عنوان	بررسی تحلیلی قعده عسر و حرج در حقوق ایران و قواعد اسلامی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	هانی جلایر
استاد راهنما	احمدرضا بهنیافر
استاد مشاور	علیرضا حسنی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۷
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

چکیده

قواعد فقهی گزاره هایی هستند که در بابهای مختلف فقه کاربرد فراوان و در استنباط نهایی احکام تاثیر بسزایی دارند. مضافا اینکه این قواعد مبنا و پایه بسیاری از قوانین و مقررات موضوعه کشور عزیزمان می باشند. قاعده عسر و حرج از جمله این قواعد است که با استناد به آن، هر گاه امتثال حکمی برای مکلف سخت و یا با مشقت زیاد همراه باشد آن حکم مرتفع می گردد و امتثالش لازم نیست. حرج در مضامی مشابه عسر، یعنی ضیغ و سختی و تنگناست مستندات قاعده علاوه بر قرآن روایات متعددی از پیامبر (ص) و ایمه معصومین (ع) و همچنین حکم عقل می باشد. قاعده عسر و حرج یکی از قواعد کاربردی و پراهمیت فقهی است و دارای مصادیقی در طلاق، اجاره، تعهدات و عبادات می باشد. در واقع با ورود قاعده عسر و حرج و به وجود آمدن حالت حرجی در مصادیق ذکر شده برخلاف حکم کلی عمل می شود و تکلیف از فرد معصر ساقط می گردد به دیگر سخن این قاعده اطلاقات ادله احکام را محدود می سازد. بطور مثال در بحث طلاق برخلاف قاعده به زوجه ای که در حالت حرجی قرار گرفته است اجازه طلاق داده می شود و در شب اجاره اگر مستاجر در پایان مدت اجاره در تخلیه ملک مستاجر، دچار عسر و حرج گردد با استناد به این قاعده به وی مهلتی داده خواهد شد. در حقوق تعهدات نیز چنین است بطوری که هرگاه در اثر حوادث پیش بینی نشده در یک قرارداد تعادل قراردادی بر هم خورد با اعمال قاعده نفی عسر و حرج تعهد ساقط خواهد شد. اشکال مشابهی از اعمال این قاعده در سیستم های حقوقی و رویه قضایی برخی از کشورهای دیگر نظیر فرانسه، سوییس، آلمان، انگلستان، آمریکا دیده می شود که ذیل نظریه حوادث پیش بینی نشده به آن پرداخته شده است. حال در وجیره حاضر پس از بررسی دقیق فقهی قاعده عسر و حرج و مصادیق آن در قوانین موضوعه کشور با نگاهی به نظام های حقوقی سایر کشورها و مقایسه رویه قضایی آنها با رویه قضایه ایران برآنیم به تعریفی واحد در مورد این قاعده دست یابیم.

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده

مقدمه

بیان مسیله

پرسش های پژوهش

اهداف پژوهش

پیشینه پژوهش

روش پژوهش

فصل اول

کلیات

بخش اول: بررسی قاعده عسروحرج از منظر فقهی

مبحث اول: مفهوم عسروحرج

مبحث دوم: رابطه ی عسر و حرج

مبحث سوم: روایات

مبحث چهارم: اجماع

مبحث پنجم: دلیل عقل

بخش دوم: رابطه عسر و حرج با اضطرار اجبار و اکراه

بخش سوم: تعارض لاحرج با دیگر قواعد

مبحث اول: تعارض قاعده ی لاحرج با قاعده ی لاضرر

مبحث دوم: تعارض قاعده ی لاحرج با قاعده ی تسلیط

مبحث سوم: تعارض دو لاحرج

مبحث چهارم: آیا قاعده لاحرج شامل امور عدمی نیز می گردد؟

فصل دوم

مصادیق قاعده عسروحرج در حقوق موضوعه ایران

مبحث اول: عسر و حرج در طلاق

مبحث دوم: سیر تحولات قانون گذاری در طلاق

مبحث سوم: شرایط و محدوده اعمال ماده ۱۱۳۰

مبحث چهارم: مبانی تشخیص مصادیق عسر و حرج

مبحث پنجم: نقش رویه قضایی در تعیین مصادیق عسر و حرج

فصل سوم

عسروحرج در اجاره

بخش اول: نقد وبررسی ماده

قانون روابط موجر و مستاجر

بخش دوم: بررسی تبصره الحاقی به ماده

قانون روابط موجر و مستاجر

بخش سوم: ذکر چند مسیله

بخش چهارم: عسر و حرج در حقوق تعهدات

مقدمه

بخش پنجم: عسروحرج در تادیه دین

بخش ششم : مروری بر نحوه اجرای محکومیت های مالی در حقوق ایران

فصل چهارم

نمود قاعده ی عسر وحرج در مطالعه ی تطبیقی

مبحث اول: حقوق فرانسه

مبحث دوم: حقوق سوییس

مبحث سوم: حقوق آلمان

مبحث چهارم: حقوق انگلیس و اسکاتلند

مبحث پنجم: حقوق آمریکا

مبحث ششم: حقوق بین الملل

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع

کلیدواژه ها

• عسر
• حرج
• قاعده
• قواعد اسلامی