بررسی تطبیقی استثنایی بودن حق فسخ در فقه امامیه و حقوق انگلیس
 | |
| عنوان | بررسی تطبیقی استثنایی بودن حق فسخ در فقه امامیه و حقوق انگلیس |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | زینب کارگر |
| استاد راهنما | حبیب اله رحیمی |
| استاد مشاور | محمد مهدی حاجیان |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۰ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
بررسی تطبیقی استثنایی بودن حق فسخ در فقه امامیه و حقوق انگلیس عنوان پایان نامه ای است که توسط زینب کارگر، با راهنمایی حبیب اله رحیمی و با مشاوره محمد مهدی حاجیان در سال ۱۴۰۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
چکیده
امروزه فسخ قرارداد در نظام های حقوقی گوناگون از رایج ترین طرق انحلال قرارداد محسوب می شود و این شیوه نقش مهمی در پایان دادن به روابط قراردادی دارد. به همین دلیل استثنایی بودن یا استثنایی نبودن این نهاد می تواند تاثیر گسترده ای در ثبات اقتصادی و امنیت معاملات و یا متزلزل شدن روابط قراردادی داشته باشد. اغلب حقوق دانان به استناد اصل لزوم، خیارات را در فقه امامیه استثنایی می دانند. لیکن اعتقاد به استثنایی بودن حق فسخ در فقه امامیه و حقوق ایران که مبتنی بر فقه امامیه است؛ قابل خدشه است. زیرا علاوه بر بحث–هایی که در مورد استنباط معنای لزوم و غیرقابل فسخ بودن عقود از ادله حجیت اصل لزوم به چشم می خورد؛ خیارات متنوع و متعددی در فقه امامیه وجود دارد که برخی از آن ها حتی مشروط به متضرر شدن شخص نیستند و همچنین در برخی موارد با وجود این که تنها راه چاره برای شخص، فسخ و پایان دادن به حیات عقد نیست و امکان جبران خسارت یا جلوگیری از ایراد ضرر به طرق دیگر وجود دارد، حق فسخ هم به رسمیت شناخته شده است. تمام این خصوصیات نشان دهنده ی دامنه شمول بسیار گسترده ی خیارات در فقه امامیه و به تبع آن در حقوق ایران است که با استثنا دانستن خیارات کاملا منافات دارد. همچنین مبانی محکمی مانند لاضرر برای خیارات مطرح شده است که بیش از پیش اعتقاد به استثنایی بودن این نهاد را خدشه دار می کند. در عمل نیز حقوق دانان به این عقیده پایبند نبوده و تفاسیر موسعی از ابهامات قانون در خصوص خیارات ارایه می–دهند. اما در حقوق انگلیس حق فسخ به دلیل پذیرش اصل حفظ و بقای قرارداد، محدود به موارد خاص و محدودی است و به علت هر تخلف ناچیزی از تعهدات قراردادی، حق فسخ به رسمیت شناخته نمی شود و اصولا تنها در صورت نقض اساسی قرارداد یا نقض شروط اساسی و اصلی قرارداد به متعهدله حق فسخ اعطا می شود. به عبارت دیگر متعهدله نمی تواند به بهانه نقض تعهدات جزیی از سوی طرف مقابل، با فسخ قرارداد از زیر بار مسیولیت شانه خالی کند و به رابطه قراردادی پایان دهد بلکه در این موارد از طرق دیگر دفع ضرر می شود. بنابراین دامنه شمول محدود حق فسخ و مصادیق خاص آن در حقوق انگلیس به معنای استثنایی بودن حق فسخ در این نظام حقوقی است. این مسیله در نحوه تفسیر ابهامات نیز تا حدی که موجب تضییع حقوق اشخاص نشود، رعایت شده است.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب عنوان صفحه مقدمه
فصل اول: مبنای استثنایی بودن حق فسخ
مبحث اول: مبنای استثنایی بودن حق فسخ در فقه امامیه
گفتار اول: مفهوم اصل لزوم
بند اول: معانی اصل در اصاله الزوم
بند دوم: معنای لزوم در اصاله الزوم
گفتار دوم: ادله حجیت اصاله الزوم
بند اول: کتاب
الف) آیه ی اوفوا بالعقود
ب) آیه ی تجارت عن تراض
ج) آیه ی احل الله البیع و حرم الربوا
بند دوم: سنت
الف) روایت الناس مسلطون علی اموالهم
ب) روایت المومنون عند شروطهم
ج) روایت لا یحل مال امرء مسلم الا عن طیب نفسه
د) برخی اخبار مستفیضه
بند سوم: بنای عقلا
بند چهارم: اصل استصحاب
مبحث دوم: مبنای استثنایی بودن حق فسخ در حقوق انگلیس
گفتار اول: مفهوم، جایگاه و کاربرد اصل بقای قرارداد و بررسی آن از منظر تحلیل اقتصادی حقوق
بند اول: مفهوم و جایگاه اصل حفظ و بقای قرارداد
بند دوم: حمایت از قرارداد در تحلیل اقتصادی حقوق
الف) نگرش هزینه های معاملاتی بر قرارداد
ب) کارایی اقتصادی
بند سوم: کاربرد اصل بقای قرارداد
الف) شرایط شکلی تشکیل قرارداد
ب) ایجاب و قبول
ج) انعقاد قرارداد بدون تعیین قیمت
د) نقض قرارداد
ه) پیش بینی نقض قرارداد
و) تفسیر قرارداد
گفتار دوم: نظریه اصل ابقای عقود در حقوق ایران
بند اول: مفهوم، قلمرو و ادله نظریه اصل ابقای عقود
بند دوم: کاربرد و آثار اصل ابقای عقود
الف) اصل ابقای عقود در مرحله تراضی
ب) اصل ابقای عقود در شروط ضمن عقد
ج) اصل ابقای عقود در مرحله فسخ عقد
بند سوم: نقد و بررسی نظریه اصل ابقای عقود
فصل دوم: شرایط و اثر استثنایی بودن حق فسخ ۵۰ مبحث اول: شرایط استثنایی بودن حق فسخ
گفتار اول: گستره و دامنه ی حق فسخ
بند اول: گستره و دامنه حق فسخ در فقه امامیه
الف) انواع و تعداد خیارات
ب) وجود حق فسخ در کنار دیگر چاره های ممکن
اول: تقسیم خیارات از منظر تعادل ارزش اقتصادی عوضین
دوم: انحصار ارش به خیار عیب (نظر مشهور)
سوم: تسری ارش به سایر خیارات (نظر غیرمشهور)
بند دوم: گستره و دامنه حق فسخ در حقوق انگلیس
الف) شرایط عمومی تحقق حق فسخ
اول: نحوه اجرای قرارداد
دوم: نقض جدی و اساسی قرارداد
سوم: محدودیت های فسخ قرارداد در رویه قضایی
ب) موارد استثنایی احراز حق فسخ
اول: پیش بینی صریح حق فسخ در قرارداد
دوم: عدم کفایت غرامات پولی
سوم: شرط انجام کامل تعهد
گفتار دوم: مبانی حق فسخ
بند اول: مبنای حق فسخ در فقه امامیه
الف) قاعده لاضرر
ب) تراضی طرفین و تخلف از شرط صریح یا ضمنی
ج) قاعده نفی عسر و حرج
بند دوم: مبانی حق فسخ در حقوق انگلیس
الف) اصل حاکمیت اراده
اول: مفهوم و تاریخچه تحولات اصل حاکمیت اراده
دوم: حق فسخ بر مبنای حاکمیت اراده
ب) برقراری عدالت اجتماعی و دفع ضرر ناشی از نقض قرارداد
ج) هاردشیپ
د) کارایی اقتصادی و نقض کارآمد قرارداد
مبحث دوم: اثر استثنایی بودن حق فسخ
گفتار اول: نحوه تفسیر خیارات در فقه امامیه
بند اول: مجرای خیار تبعض صفقه
بند دوم: مجرای خیار تاخیر ثمن
بند سوم: اثر سکوت در خیار تدلیس
بند چهارم: رفع موانع فسخ در خیار عیب
بند پنجم: فوری بودن اعمال خیارات
گفتار دوم: نحوه تفسیر حق فسخ در حقوق انگلیس
بند اول: اثر سکوت در اظهار خلاف واقع
الف) مفهوم اظهار خلاف واقع
ب) اثر سکوت و عدم افشا
بند دوم: مهلت متعارف اعمال حق فسخ
بند سوم: فسخ به استناد پیش بینی نقض قرارداد
نتیجه گیری و پیشنهاد
فهرست منابع
منابع فارسی
منابع عربی
منابع انگلیسی
کلیدواژه ها
- حق فسخ
- استثنایی بودن خیارات
- اصل لزوم
- اصل بقای قرارداد
- مبنای فسخ