بررسی تطبیقی شرط مجهول در حقوق ایران و فقه عامه

عنوان	بررسی تطبیقی شرط مجهول در حقوق ایران و فقه عامه
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	مهدیه خواجه شریفی
استاد راهنما	غلامعلی سیفی زیناب
استاد مشاور	منصور امینی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

بررسی تطبیقی شرط مجهول در حقوق ایران و فقه عامه عنوان پایان نامه ای است که توسط مهدیه خواجه شریفی، با راهنمایی غلامعلی سیفی زیناب و با مشاوره منصور امینی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

چکیده

یکی از شروطی که فقهای امامیه برای صحت شرط ضمن عقد لازم و ضروری دانسته اند، معلوم بودن موضوع شرط می باشد. مقصود از معلوم بودن موضوع شرط این است که متعلق شرط در زمان انعقاد عقد از هر جهت معلوم و معین بوده و مجهول نباشد؛ به گونه ای که موجب جهل به عوضین یا غرر در معامله اصلی گردد. قانون مدنی نیز در بند دو ماده ۲۳۳ شرط مجهولی را که موجب جهل به عوضین گردد، باطل و مبطل عقد دانسته است، ولی حکم شرط مجهولی که به عوضین سرایت نکند در قانون مشخص نگردیده است. در موارد سکوت قانون باید به منابع فقهی رجوع کرد. که با بررسی نظر فقها مشخص می گردد که اصل این شرط را همه فقها پذیرفته اند؛ ولی درخصوص اطلاق و تقیید آن و نیز محدوده آن بین فقهای امامیه نیز اختلاف نظر وجود دارد.فقهای عامه درخصوص شرط ضمن عقد و شرط مجهول دیدگاه متفاوتی دارند. در این مذاهب نیز شروط به دو دسته صحیح و باطل و شروط باطل به دو دسته باطل مبطل و غیر مبطل تقسیم می گردند. ولی شرط مجهول به آن مفهومی که در فقه امامیه مطرح و مورد بحث قرار گرفته در مذاهب فقه عامه مطرح نشده، زیرا محدوده شروط صحیح نیز در این مذاهب علی الخصوص فقه حنفی بسیار محصور بوده و با سختگیری روبه رو شده است.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

تعریف موضوع ، اهمیت و ضرورت پرداختن به آن ۱

اهداف تحقیق ۳

سوالات تحقیق ۴

فرضیه های تحقیق ۴

پیشینه تحقیق ۵

روش تحقیق ۵

چارچوب نظری تحقیق و توجیه آن ۶

بخش نخست: مفهوم شرط مجهول و انواع آن ۷

۱–۱ مفهوم شرط و شرط مجهول ۸

۱–۱–۱ مفهوم شرط ۸

۱–۱–۱–۱ مفهوم لغوی شرط ۹

۱–۱–۱–۲ مفهوم اصطلاحی شرط ۹

۱–۱–۱–۳ مفهوم شرط از دیدگاه فقها ۱۰

۱–۱–۱–۴ مفهوم حقوقی شرط ۱۴

۱–۱–۲ مفهوم شرط مجهول ۱۷

۱–۱–۲–۱ مفهوم جهل و مجهول ۱۸

۱–۱–۲–۲ مفهوم شرط مجهول از دیدگاه فقها ۲۰

۱–۱–۲–۳ مفهوم شرط مجهول از دیدگاه حقوقدانان ۲۲

۱–۲ انواع شرط و شرط مجهول ۲۴

۱–۲–۱ انواع شرط ۲۴

۱–۲–۱–۱ انواع شرط به اعتبار ارتباط آن با عقد ۲۵

۱–۲–۱–۱–۱ شرط ابتدایی یا تعهدات مستقل ۲۵

۱–۲–۱–۱–۲ شرط غیر ابتدایی ۲۶

۱–۲–۱–۲ انواع شرط به اعتبار نحوه بیان اراده ۲۹

۱–۲–۱–۲–۱ شرط صریح ۲۹

۱–۲–۱–۲–۲ شرط ضمنی ۲۹

۱–۲–۱–۳ انواع شرط به اعتبار نفوذ ۳۰

۱–۲–۱–۳–۱ شرط صحیح ۳۰

۱–۲–۱–۳–۱–۱ شرایط صحت شرط ۳۱

۱–۲–۱–۳–۱–۲ شرایط عمومی ۳۱

۱–۲–۱–۳–۱–۳ شرایط اختصاصی ۳۴

۱–۲–۱–۳–۲ شرط باطل ۴۲

۱–۲–۱–۳–۲–۱ لزوم رعایت اصل صحت در شرط ۴۲

۱–۲–۱–۴ انواع شرط به اعتبار مشروط ۴۳

۱–۲–۱–۴–۱ شرط صفت ۴۴

۱–۲–۱–۴–۲ شرط فعل ۴۴

۱–۲–۱–۴–۳ شرط نتیجه ۴۴

۱–۲–۲ انواع شرط مجهول ۵۳

۱–۲–۲–۱ انواع شرط مجهول به اعتبار موضوع شرط ۵۴

۱–۲–۲–۱–۱ شرط مجهول در قالب شرط صفت ۵۴

۱–۲–۲–۱–۲ شرط مجهول در قالب شرط فعل ۵۵

۱–۲–۲–۱–۳ شرط مجهول در قالب شرط نتیجه ۵۵

۱–۲–۲–۲ انواع شرط مجهول به اعتبار تاثیر بر عوضین ۵۶

۱–۲–۲–۲–۱ عدم سرایت جهل به عوضین ۵۶

۱–۲–۲–۲–۲ سرایت جهل به عوضین ۵۷

بخش دوم: مبانی عدم پذیرش شرط مجهول و آثار آن ۶۰

۲–۱ مبانی عدم پذیرش شرط مجهول ۶۲

۲–۱–۱ لزوم رفع ابهام از مورد معامله ۶۲

۲–۱–۱–۱ لزوم معلوم بودن موضوع شرط ۶۳

۲–۱–۱–۲ عدم لزوم معلوم بودن موضوع شرط ۶۴

۲–۱–۱–۳ مستقل بودن شرط مجهول ۶۵

۲–۱–۲ لزوم نفی غرر ۶۷

۲–۱–۲–۱ مفهوم غرر ۶۸

۲–۱–۲–۲ مفهوم نهی در حدیث غرر ۷۱

۲–۱–۲–۳ رابطه شرط مجهول با غرر ۷۳

۲–۲ آثار شرط مجهول ۷۵

۲–۲–۱ ماهیت شرط مجهول ۷۵

۲–۲–۱–۱ ارتباط بین عقد و شرط ۷۶

۲–۲–۱–۱–۱ شرط قید یکی از عوضین است ۷۶

۲–۲–۱–۱–۲ شرط جزیی از عوضین است ۷۹

۲–۲–۱–۱–۳ تاثیر عقد معلق بر شرط است ۷۹

۲–۲–۱–۱–۴ شرط ظرف و عقد مظروف آن است ۸۰

۲–۲–۱–۲ حدود تبعیت شرط از عقد ۸۲

۲–۲–۱–۲–۱تبعیت شرط در صحت و بطلان ۸۲

۲–۲–۱–۲–۲ تبعیت شرط از حیث لزوم و جواز ۸۳

۲–۲–۲ اثر جهل بر وضعیت عقد ۸۴

۲–۲–۲–۱ اثر جهل در عقود مغابنه ۸۴

۲–۲–۲–۱–۱ قایلین به بطلان عقد ۸۵

۲–۲–۲–۱–۲ قایلین به عدم بطلان عقد ۸۹

۲–۲–۲–۲ اثر جهل در عقود مسامحه ۹۲

۲–۲–۳ اثر جهل بر وضعیت شرط ۹۳

۲–۲–۳–۱ قایلین به بطلان شرط ۹۴

۲–۲–۳–۲ قایلین به عدم بطلان شرط ۹۵

۲–۲–۳–۳ قایلین به تفکیک ۹۶

نتیجه گیری ۱۰۳

پیشنهادات ۱۰۶

منابع و مآخذ ۱۰۷

منابع فارسی ۱۰۸

الف)حقوق ایران ۱۰۸

ب– فقه امامیه ۱۰۸

ج– فقه عامه ۱۰۹

د– فرهنگ لغات ۱۱۱

کلیدواژه ها

• شرط
• شرط مجهول
• قرارداد
• شرط باطل و مبطل.
• شرط مجهول
• فقه
• مطالعه تطبیقی
• نظام حقوقی
• حقوق مدنی
• ایران