بررسی حقوق طبیعی از دیدگاه توماس هابز علامه طباطبایی و شهید مطهری

عنوان	بررسی حقوق طبیعی از دیدگاه توماس هابز علامه طباطبایی و شهید مطهری
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	علی محمد احمدی
استاد راهنما	محمد حسین طالبی
استاد مشاور	ندارد ندارد
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	جامعه المصطفی العالمیه

بررسی حقوق طبیعی از دیدگاه توماس هابز علامه طباطبایی و شهید مطهری عنوان پایان نامه ای است که توسط علی محمد احمدی، با راهنمایی محمد حسین طالبی و با مشاوره ندارد ندارد در سال ۱۳۹۹ و در مقطع کارشناسی ارشد جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.

چکیده

یکی از مباحثی که امروزه در مجامع علمی و اکادمیک به صورت جدی مورد پرسش و پژوهش قرار می گیرد؛ حقوق طبیعی است. از این رو، ضرروی به نظر می رسید که این مهم به صورت یک پژوهش اکادمیک و اصولی، مورد تحقیق و پژوهش قرارگیرد. از سوی دیگر در میان فیلسوفان غرب، اولین کسی که حق طبیعی را به صورت جدی طرح نمود، توماس هابز است. و در میان متفکران مسلمان، تنها فرد یا افرادی که اندیشه های آنان تا حدودی با اندیشه های توماس هابز همخوانی دارد، علامه طباطبایی و شهید مطهری اند. از این رو، این جستار، حقوق طبیعی از دیدگاه توماس هابز، علامه طباطبایی و شهید مطهری را به صورت تطبیقی و روش تحلیلی – توصیفی و کتابخانه ای، مورد بررسی و تحقیق قرار داده است. از سوی سوم؛ با توجه به این نکته که واژه حق طبیعی بیانگر حقی است که برخاسته از طبیعت ذی حق است، این پرسش به صورت جدی خود نمایی می کند که مقصود و مراد از طبیعت انسان یا حیوان چیست؛ که می گوییم حق طبیعی دارد؟ در پاسخ به این پرسش، طیفی از مباحث نظری از قبیل: معرفت شناسی، انسان شناسی، هستی شناسی و... شکل می گیرد. از این رو، این پژوهش، در گام نخست؛ به مباحث معرفت شناسی، انسان شناسی و هستی شناسی این متفکران پرداخته است و در گام بعدی؛ به بررسی حقوق طبیعی از دیدگاه آنان همت گماشته است. در مباحث فلسفی – نظری، به این نتیجه رسیده است که گرچه در مواجه ی ابتدایی، مشابهت یا مشابهت هایی، میان دیدگاه توماس هابز و علامه طباطبایی وجود دارد؛ اما در تحلیل عمیق تر، معرفت شناسی و انسان شناسی علامه طباطبایی به مراتب پی چیده ترو عمیق تر از معرفت شناسی و انسان شناسی توماس هابز است. در مبحث حقوق طبیعی، دیدگاه توماس هابز و علامه طباطبایی، تقریبا هم سو و هم خوان به نظر می رسد؛ چرا که توماس هابز با توجه به ایده ی وضع طبیعی ؛ حقوق طبیعی را مطرح می کند و علامه طباطبایی با توجه به ایده ی استخدام ؛ از حقوق طبیعی سخن می گوید. اما در مقابل، شهید مطهری با توجه به اصل غاییت حقوق طبیعی را تیوریزه می کند.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب ا فصل اول: مبانی و کلیات

گفتار اول: مفهوم و معنای حقوق

۱ معنا و کاربردهای حقوق

۲ معنای لغوی حق

۳ معانی اصطلاحی حق

الف) تعریف حق از نظر اندیشمندان مغرب زمین

۱ تعریف حق بر اساس اراده ( نظریه انتخاب )

۲ تعریف حق براساس منفعت ( نظریه سود)

۳ تعریف حق بر اساس اراده و منفعت ( نظریه آمیخته )

۴ تعریف حق بر اساس تعلق و تسلط ( نظریه امتیاز )

ب) تعریف حق از نظر اندیشمندان مسلمان

الف) تعریف حق از دیدگاه فقیهان مسلمان

ب) تعریف حق از دیدگاه فیلسوفان مسلمان

۱– علامه طباطبایی ( ۱۲۸۱–۱۳۶۰ش)

۲– شهید مطهری (۱۲۹۹–۱۳۵۸ش)

۳– جوادی آملی (۱۳۱۲ش)

۴– مصباح یزدی (۱۳۱۳ش)

جمع بندی و اتخاذ تعریف برگزیده

گفتار دوم: حقوق طبیعی یا فطری و تفاوت آن با قانون طبیعی

بررسی واژه طبیعیت

بررسی قانون طبیعی

بررسی واژه فطرت

الف) حقوق طبیعی در لغت نامه های انگلیسی

ب) حقوق طبیعی در آثار دانشمندان حقوق و علوم سیاسی

ج) تفاوت حقوق طبیعی و قانون طبیعی

گفتارسوم: تاریخچه حقوق طبیعی

اول) حقوق طبیعی در دوران کلاسیک

۱ مارکوس تولیوس سیسرون (۱۰۶–۴۳) ق م)

الف) قانون طبیعی و نظم امور

ب) قانون طبیعی و برابری افراد

ج) قانون طبیعی و دولت

د) قانون طبیعی و جهان وطنی

ه) قانون طبیعی و حقوق طبیعی

۲ سن توماس آکوییناس(۱۲۲۵–۱۲۷۴م )

الف) معنی و ویژگی های قانون

ب) اقسام قانون

دوم) حقوق طبیعی در دوران مدرن

۱ توماس هابز( ۱۵۸۸–۱۶۷۹م )

۲ جان لاک(۱۶۳۲–۱۷۰۴م ) ۵۰ وضع طبیعی و قانون طبیعی

وضع طبیعی و حق طبیعی

۳ توماس پین(۱۷۳۷–۱۸۰۹)

سوم) حقوق طبیعی در قرن بیستم

۱ لان فولر ( ۱۹۰۲–۱۹۷۸)

۲ جان فینیس(۱۹۴۰)

۳ استاملر(۱۸۵۶–۱۹۳۸)

۴ وردروس(۱۹۱۷–۱۹۹۲)

جمع بندی و نتیجه گیری

فصل دوم: حقوق طبیعی از دیدگاه توماس هابز

گفتار اول: مبانی فلسفی توماس هابز در زمینه حقوق طبیعی

۱ مبانی معرفت شناختی

الف) منابع معرفت از دیدگاه هابز

۲ تصور(خیال) ۷۲

۷۳ ۴ شهود

۵ وحی و دین

ب) ماهیت معرفت از دیدگاه هابز

ج) نقد و بررسی دیدگاه هابز

۲ مبانی انسان شناختی

سرشت انسان

۱ نگاه ماده انگارانه به انسان

۲ نگاه مکانیکی به انسان

۳ مبانی هستی شناسی

۱ حرکت از دیدگاه توماس هابز

۲ جهان از دیدگاه توماس هابز

۳ نسبیت ارزشهای اخلاقی

۴ دین و دولت از دیگاه توماس هابز

گفتار دوم: نظریه توماس هابز در زمینه حقوق طبیعی

۱ وضع طبیعی

الف) برابری انسان ها در وضع طبیعی؛

ب) برابری در امید و انتظار؛

ج) رقابت متقابل باعث ترس می شود؛

د) جنگ از ترس ناشی می شود؛

ه) از وضع طبیعی حق طبیعی ناشی می شود؛

و) عقل انسان حکم به قرارداد اجتماعی می کند؛

۲ حق طبیعی

۳ قانون طبیعی

الف) صلح طلبی یا جنگ طلبی

ب) چشم پوشی از حق

ج) وفای به عهد و پیمان

د) سپاسگزاری یا شکرِ منعِم

ه–)کنار آمدن و تساهل بادیگران

و) عفو و بخشش

ز) اصلاح متخلف

ح) احترام متقابل

ط) برابری و مساوات

ی) فروتنی و تواضع

گفتارسوم: برایند و نتایج این نظریه

الف) نقد مبانی نظری و فلسفی هابز

ب) نقد دیدگاه حقوق طبیعی و قانون طبیعی هابز

جمع بندی و نتیجه گیری

فصل سوم: حقوق طبیعی از دیدگاه علامه طباطبایی

گفتار اول: مبانی نظری علام طباطبایی در زمینه حقوق طبیعی

الف) مبانی معرفت شناختی علامه طباطبایی

۱ تقسیم مفاهیم به حقیقی و اعتباری

۲ چیستی اعتبار

۳ ضرورت اعتباریات

۴ فرایند پدید آمدن اعتباریات

۵ اقسام اعتباریات

۱ ۵ تبیین اعتباریات پیش از اجتماع

۱ ۱ ۵ اعتبار اصل وجوب

۲ ۱ ۵ اعتبار حسن و قبح (خوبی و بدی)

۲ ۱ ۵ اعتبار اخف و اسهل

۳ ۱ ۵ اعتبار استخدام ، اجتماع و عدالت اجتماعی

۴ ۱ ۵ اعتبار متابعت از علم و ظن اطمینانی

۵ ۱ ۵ اعتبار اختصاص، اعتبارفایده و اعتبار غایت در عمل

۲ ۵ تبیین اعتباریات پس از اجتماع

۱ ۲ ۵ اصل ملکیت

۲ ۲ ۵ اعتبار کلام و سخن

۳ ۲ ۵ اعتبار ریاست و مریوسیت و لوازم آنها

۴ ۲ ۵ اعتبارات در موارد تساوی طرفین

۶ ویژگی های اعتباریات

۱ ۶ نداشتن مطابق خارجی

۲ ۶ آثار واقعی و خارجی داشتن اعتباریات

۳ ۶ استوار بودن اعتباریات برحقایق

۴ ۶ نداشتن ارتباط تولیدی با علوم و ادراکات حقیقی

ب) مبانی انسان شناسی و جامعه شناسی علامه طباطبایی

۱ مبانی انسان شناسی

۲ مبانی جامعه شناسی

گفتار دوم: نظریه ی علامه طباطبایی در زمینه ی حقوق طبیعی

۱ تقسیم حق به حق اعتباری و حق تکوینی و تعیین مصداق حق طبیعی

۲ ثبوت حق طبیعی برای موجودات

گفتار سوم: برایند و نتایج این نظریه

جمع بندی و نتیجه گیری

فصل چهارم: حقوق طبیعی از دیدگاه شهید مطهری

گفتار اول: مبانی نظری شهید مطهری

الف) مباحث مقدماتی

۱ مفهوم و معنی حق

۲ مفهوم و معنی حقوق طبیعی

ب) مباحث اصلی(مبانی نظری حقوق طبیعی)

۱ اصل غاییت یا علیت غایی

۲ اصل هماهنگی نظام تکوین (طبیعت) و نظام تشریع (شریعت)

۳ اصل علیت فاعلی و کار

۴ هدف مندی جهان خلقت

خلاصه و جمع بندی

گفتار دوم: نظریه شهید مطهری در زمینه حقوق طبیعی

۱ تبیین حقوق طبیعی در پر تو اصل علیت فاعلی یا رابطه فاعل و فعل(مبنای کار)

۲ تبیین حقوق طبیعی در پرتو اصل علیت غایی یا رابطه فعل و غایت

گفتار سوم: بر آیند و نتایج این نظریه

فصل پنجم: بررسی و مقایسه آرا

گفتار اول: مقایسه دیدگاه علامه طباطبایی و توماس هابز در زمینه حقوق طبیعی

گفتار دوم: بررسی و مقایسه دیدگاه شهید مطهری با هابز و علامه طباطبایی

گفتار سوم: جمع بندی و نتیجه گیری

فهرست منابع

الف) عربی

ب) منابع فارسی

ج) منابع لاتین

کلیدواژه ها

• حقوق طبیعی،
• توماس هابز
• علامه طباطبایی
• شهید مطهری