بررسی روش ها و چارچوب های قانون نویسی در حقوق ایران

عنوان	بررسی روش ها و چارچوب های قانون نویسی در حقوق ایران
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	امیر جاویدی
استاد راهنما	سید جواد خاتمی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۷
دانشگاه	موسسه آموزش عالی حکیم نظامی

بررسی روش ها و چارچوب های قانون نویسی در حقوق ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط امیر جاویدی، با راهنمایی سید جواد خاتمی در سال ۱۳۹۷ و در مقطع کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی حکیم نظامی دفاع گردید.

چکیده

قانون نویسی یکی از مراحل مهم جریان قانون گذاری است که مقدم بر تصویب قانون در مجالس قانونگذاری می باشد و طی این مقدمه برای وضع هر قانون ضروری است. دامنه قانون نویسی در مبحث قانون گذاری به اندازه ای پر اهمیت و گسترده است که نویسندگان به جای به کار بردن قانون نویسی در مکان خود از واژه ی قانونگذاری استفاده می کنند. این اهمیت و گستردگی قانون نویسی مانع از این است که رابطه ی منطقی قانون نویسی و قانون گذاری را عموم خصوص مطلق بدانیم. قانون نویسی مانند هر کار و دانش و دیگر ادبیات و فن ویژه ای دارد کاروزی و مهارت و آشنایی قانونگذار در گزینش ادبیات و زبان حقوقی در مقام تدوین قانون نشانگر استعداد هنر لیاقت او خواهد بود. میزان فهم عرف و عامه مردم از قوانین بسیار پایین بود که این امر خود موجب عدم آشنایی و آگاهی از قوانین و بروز ساختار شکنی و قانون گریزی می شد. در مجموع می توان گفت عملکرد قانون گذاری و قانون نویسی رویکرد روی به بهبودی را پیش گرفته است. اصالحاتی که در پی تصویب قوانین به ویژه قانون تجارت شاهد آن هستیم این برآیند را نشان می دهد. اما قوانین بی شمار دیگری وجود دارد که هنوز نیازمند اصالح و پیرایش است. این پیرایش هم جنبه های شکلی و زبانی و هم جنبه های محتوایی را مشمول می شود.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مقدمه ۱۸ بیان مسیله و تبیین موضوع ۲۰ ضرورت و اهمیت انجام تحقیق ۲۰ اهداف اصلی پژوهش ۲۱ سواالت و فرضیات اصلی تحقیق ۲۱ کاربردهای تحقیق ۲۱ روش پژوهش ۲۱ فصل اول ۲۲ قانون و قانون نویسی ۲۲ ۲۳ )Loi(قانون ۱–۱ ۲۳ قانون پیدایش ۲–۱ ۱–۲–۱ قوانین در خاور نزدیک ۲۴ ۲۵ یهود قوانین ۲–۲–۱ ۲۶ مسیحی قوانین ۳–۲–۱ ۲۶ اسالمی قوانین ۴–۲–۱ ۲۷ معاصر قوانین ۱–۲–۵ ۱–۳ قانون گذاری و قانون گذار ۲۹ ۱–۴ فلسفه قانون نویسی ۳۰ ۱–۵ اهمیت و ضرورت قانون نویسی ۳۱ ۱–۶ پیشینه قانون نویسی ۳۲ ۱–۶–۱ قانون نویسی در ایران پیش از زرتشت و پس از او ۳۲ ۱–۶–۲ حقوق بشر در ایران باستان ۳۳ ۱–۶–۳ حقوق الهی در ایران باستان ۳۳ ۱–۶–۴ قانون نویسی در زمان عیالمیان ۳۴ ۱–۶–۵ قانون نویسی در زمان هخامنشیان ۳۴ فصل دوم ۳۵ قانون نویسی و سایر دانش ها ۳۵ ۲–۱ ارتباط قانون نویسی با تاریخ حقوق ۳۶ ۲–۲ ارتباط قانون نویسی با مطالعات خارجی و حقوق تطبیقی ۳۷ ۲–۳ ارتباط قانون نویسی با زبان و ادبیات ۳۸ ۲–۴ ارتباط قانون نویسی با جامعه شناسی حقوق ۳۹ ۲–۵ ارتباط قانون نویسی با دانش حقوق ۳۹ ۲–۶ ارتباط قانون نویسی با جهانی شدن ۴۰ ۲–۷ ارتباط قانون نویسی با یکسان سازی مقررات حقوقی ۴۱ ۴۱ ملی سطح در ۱–۷–۲ ۲–۷–۲ در سطح بین الملل ۴۲ ۴۳ مقررات داوطلبانه پذیرش ۳–۷–۲ ۲–۷–۴ موسسه بین المللی یکسان سازی حقوق خصوصی رم ۴۳ ۲–۸ ارتباط قانون نویسی با روان شناسی ۴۴ ۲–۹ ارتباط قانون نویسی با اصول فقه ۴۶ ۴۷ حقیقت اصالت ۱–۹–۲ ۴۸ عموم اصالت ۲–۹–۲ ۴۹ اطالق اصالت ۳–۹–۲ ۵۱ تقدیر عدم اصالت ۴–۹–۲ ۵۱ نقل عدم اصالت ۵–۹–۲ ۵۲ اشتراک عدم اصالت ۶–۹–۲ ۵۳ ظهور اصالت ۷–۹–۲ ۲–۱۰ ارتباط قانون نویسی با هرمنوتیک ۵۳ ۵۴ حقوقی هرمنوتیک ۱–۱۰–۲ فصل سوم ۵۷ زبان و قانون نویسی ۵۷ ۳–۱ لزوم رعایت زبان علم در قانون نویسی ۵۸ ۳–۲ زبان شناسی حقوقی ۵۹ ۳–۳ کاربردهای زبان شناسی ۶۰ ۳–۴ ابزارهای کار زبان شناس حقوقی ۶۱ ۳–۵ سره گرایی زبانی ۶۳ ۳–۵–۱ ریشه های سره گرایی ۶۳ ۳–۵–۲ عوامل تشدید سره گرایی در دوره ی معاصر ۶۵ ۶۵ گرایی ملی ۱–۲–۵–۳ ۶۶ افراطی ستیزی عرب ۲–۲–۵–۳ ۳–۵–۲–۳ عالقه ی افراطی به زبان فارسی ۶۷ ۳–۵–۳ ویژه گی های زبان پارسی سره ۶۸ ۳–۵–۴ دالیل موافقان سره گرایی ۶۸ ۳–۵–۵ دالیل مخالفان سره گرایی ۷۰ ۳–۵–۵–۱ سره گرایی در نگاه تاریخی ۷۰ ۷۱ زبان کنایی ساختار ۲–۵–۵–۳ ۷۲ اندیشه بر زبان تقدم ۳–۵–۵–۳ ۷۲ گرایی سره و ترجمه ۴–۵–۵–۳ ۷۲ گرایی سره و عرف ۵–۵–۵–۳ ۷۳ زبان بودن آهنگین ۶–۵–۵–۳ ۷۳ معنایی های حفره ۷–۵–۵–۳ ۳–۵–۵–۸ معیار درست واژگان خودی و بیگانه ۷۴ ۷۵ کجا تا گرایی سره ۹–۵–۵–۳ ۷۵ نهایی راهکار ۱۰–۵–۵–۳ ۳–۶ سره گرایی حقوقی در آثار حقوقدانان ۷۷ ۳–۷ گزیده ای از واژگان حقوقی پارسی ۷۸ فصل چهارم ۸۱ نارسایی ها و کژی های قانونی ۸۱ نارسایی ها و کژی های نگارشی قانونی ۸۲ ۴–۱ کژی های ساختاری و محتوایی قانون ۸۲ ۴–۱–۱ استفاده از قرینه ی فعلی ناهمگون یا حذف بدون قرینه ۸۲ ۴–۱–۲ استفاده از صنعت ایهام و ابهام در نگارش قانون ۸۳ ۴–۱–۳ عواملی که موجب ابهام و اجمال مواد قانونی پس از انقالب شده است ۸۴ ۴–۱–۴ کسره های پی در پی ۸۴ ۴–۱–۵ به کارگیری نادرست حرف اضافه ۸۵ ۴–۱–۶ به کارگیری جمله خبری به جای جمله انشایی ۸۵ ۴–۱–۷ عدم توجه به فروض مهمتر ۸۶ ۴–۱–۸ استفاده نابجا از واژه ها ۸۸ ۹۰ اکثر تخصیص ۹–۱–۴ ۴–۱–۱۰ بی توجهی به کلیت و جزییت موضوعات حقوقی ۹۰ ۴–۱–۱۱ توجه نکردن به ترتیب عقالنی و منطقی فصول و بخش ها و ماده های قانونی ۹۲ ۴–۱–۱۲ واژه پردازی های بی مورد ۹۴ ۴–۱–۱۳ استفاده از واژه های نادرست و مبهم ۹۴ ۴–۱–۱۴ ماده پردازی های نابجا ۹۶ ۴–۱–۱۵ به کارگیری واژگان نامانوس و غیر عرفی ۹۸ ۴–۱–۱۶ پیچیده نویسی در نگارش قانون

۴–۱–۱۷ تعارض و تناقض قوانین

۴–۱–۱۸ عدم التفات به اصول تفسیری و استنباطی

فصل پنجم

روش قانون نویسی

۵–۱ تحلیل نیاز قانون

۵–۱–۱ شیوه های تشخیص مسایل مورد نیاز قانونگذاری

۵–۱–۲ سودمندی های تحلیل نیاز

۵–۱–۳ مراحل تحلیل نیاز قانون

۵–۲ ایجاد سامانه مناسب برای تدوین و گردآوری علمی قوانین

۵–۳ مبتنی کردن قوانین بر پژوهش و تحقیق

۵–۴ جمع سپاری قانون نویسی

۵–۵ روش قانونگذاری در حقوق ایران

۵–۵–۱ مرحلە اول: اعالم وصول و ارجاع به کمیسیون تخصصی مجلس

۵–۵–۲ مرحلە دوم: رسیدگی به کلیات در کمیسیون تخصصی

۵–۵–۳ مرحلە سوم: رسیدگی و تصویب کلیات در جلسە علنی )شور اول(

۵–۵–۴ مرحلە چهارم: رسیدگی به مواد در کمیسیون تخصصی

۵–۵–۵ مرحلە پنجم: رسیدگی و تصویب مواد در جلسە علنی )شور دوم (

۱۱۲ طرح بودن فوریتی ۶–۵–۵ ۵–۵–۷ پیشنهاد مسکوت ماندن طرح یا الیحه

۵–۵–۸ اخطار راجع به طرح ها و لوایح

۵–۵–۹ اختالف بین مجلس شورای نگهبان و مجلس شورای اسالمی

۱۱۳ جمهور رییس امضاء ۱۰–۵–۵ ۵–۵–۱۱ انتشار در روزنامه رسمی

۵–۵–۱۲ مراجع و نهادهای موازی قانونگذاری

۵–۵–۱۳ شیوه های جلوگیری از وضع قوانین متعارض و اصالح و بازنگری قوانین

۵–۶ روش قانون نویسی در نظام های حقوقی جهان

۵–۶–۱ نظام حقوق نوشته یا رومی–ژرمنی

۱۱۵ رم حقوق۱–۱–۶–۵ ۵–۶–۱–۲ قرون وسطی و توسعه حقوق

۱۱۷ بازرگانی حقوق ۳–۱–۶–۵

رنسانس دوره ۴–۱–۶–۵

قانون تدوین جنبش ۵–۱–۶–۵ ۵–۶–۲ نظام حقوق نانوشته یا کامن ال

۱۱۹ ال کامن تشکیل ۱–۲–۶–۵

انصاف دادگاههای تشکیل ۲–۲–۶–۵ ۵–۶–۲–۳ قوانین موضوعه درنظام حقوقی نانوشته

۵–۶–۲–۴ تدوین قانون در حقوق آمریکا

فصل ششم

چارچوب های قانون نویسی

۶–۱–۱ باید های قانون نویسی

۱۲۸ حقوقی انسجام اصل ۱–۱–۱–۶

قانون رسایی اصل ۲–۱–۱–۶

قانون صراحت اصل ۳–۱–۱–۶ ۶–۱–۱–۴ رعایت قواعد دستوری و نوشتاری

۱۳۰ گزینی واژه به توجه ۶–۱–۱–۵

ساختاری نظم رعایت ۶–۱–۱–۶

ای منطقه گذاری قانون ۷–۱–۱–۶

محتوایی اصول ۱–۲–۶ ۶–۲–۱–۱ اصل نسبیت در زندگی اجتماعی

۶–۲–۱–۲ اصل نسبیت و دانش حقوق

۶–۲–۱–۳ اصل نسبیت در قانون نویسی

۱۳۵ حقوقی استناد و توجیه ۴–۱–۲–۶ ۶–۲–۱–۵ اصل سودمندی و کارآمدی قانون

۱۳۶ قانون بودن کارآمد ارزیابی ۶–۱–۲–۶

قانون بودن محور موضوع ۷–۱–۲–۶ ۶–۲–۱–۸ قانون باید قابلیت اجرایی داشته باشد

۶–۲–۱–۹ قانون باید موافق نظام حقوقی کشور باشد

۱۳۷ اجتماعی همگرایی تقویت ۱۰–۱–۲–۶ ۶–۲–۱–۱۱ عدم تعارض با قوانین یا سیاستهای کلی قبلی

۱۳۸ سوءاستفاده زمینه ایجاد عدم ۱۲–۱–۲–۶ ۶–۲–۱–۱۳ رعایت مرز میان امر عمومی و امر خصوصی

۶–۳ نبایدهای قانون نویسی

۶–۳–۱ عدم تدوین اصول و قواعد کلی

۶–۳–۲ نگنجاندن چند مضمون در یک ماده

۶–۳–۳ عدم تعریف اصطالحات و نهادها

۱۴۱ گویی کلی عدم ۴–۳–۶

ضروری غیر تفصیل ۵–۳–۶ ۶–۳–۶ استفاده نکردن از مفاهیم و اصطالحات نامانوس

۶–۳–۷ اجتناب از بیان فلسفه ی قانون

۱۴۲ گویی مهمل عدم ۸–۳–۶

ساختاری

کلیدواژه ها

• قانون نویسی
• زبان شناسی حقوقی
• واژه گزینی حقوقی
• دانش زبان در حقوق