بررسی فقهی و حقوقی رابطه حقوق انسان بر اعضای بدن

عنوان	بررسی فقهی و حقوقی رابطه حقوق انسان بر اعضای بدن
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	جواد وارسته شاکری
استاد راهنما	امیر حسین آبادی
استاد مشاور	منصور امینی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۸
دانشگاه	دانشگاه پیام نور استان تهران

بررسی فقهی و حقوقی رابطه حقوق انسان بر اعضای بدن عنوان پایان نامه ای است که توسط جواد وارسته شاکری، با راهنمایی امیر حسین آبادی و با مشاوره منصور امینی در سال ۱۳۸۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور استان تهران دفاع گردید.

چکیده

پیشرفت دانش پزشکی در ابعاد مختلف، زندگی بشر را با تحولات گسترده ای رو به رو ساخته است. پیشرفتهای این دانش در شیوه های نوین جداسازی و پیوند اعضای بدن انسان، گسترده هایی را فراهم آورده است تا از نظر پزشکی ، مشکل بیماران ونقص عضوی و معیوب حل شود؛ اما به موازات این توانایی، مسا یل پیچیدهْ و جدید دیگری در رشته های علوم انسانی همچون روان شناسی ، جامعه شناسی، فلسفه، فقه و حقوق نسبت به وضعیت حقوقی اعضا و همچنین رابطهْ انسان با اعضای بدن خویش مطرح می شود که ضرورت دارد تا دانشهای مزبور به آنها بپردازند و آثار استفاده از این روشها را بر پایهْ مبانی خود مطالعه و ارزیابی کنند وراهکارهای متناسب با آنها را ارایه دهند. با توجه به استدلالهای انجام گرفته برپایه مبانی نظامهای حقوق ایران و فقه امامیه می توان چنین نتیجه گرفت که منشا حقوق انسان نسبت به اعضای بدن خود یک واقعه حقوقی بنام تولد است. رابطه حقوقی انسان با اعضای بدن خویش داخل در گستره مالکیت ذاتی است. اعضای بدن انسان، با توجه به امکان جداسازی و تاثیری که بر سلامت دهنده عضو دارند به دو گروه اصلی و فرعی تقسیم می شوند. اعضای اصلی به دلیل تاثیری که بر سلامت فرد دارند، در زمان حیات غیر قابل انتقال است لکن اعضای فرعی به دلیل تاثیر جزیی بر سلامت دهنده آن وبا توجه به قاعده ضرورت و بحث اهم و مهم در زمان حیات قابل انتقال است. انتقال اعضای بدن میت و مبتلایان به مرگ مغزی نیز با توجه به قواعد مذکور جایز است. هر چند قانون پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنان مسلم است قسمتی از ابهامات موجود را برطرف کرده است، لکن عدم پیش بینی انتقال اعضای فرعی انسان زنده ولو با مضیق کردن دایره شمول این اعضا و از طرفی خرید و فروش بدون ضابطه آن در جامعه، مشکلاتی را ایجاد کرده که رفع آن نیازمند مداخله قانونگذار است.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

۱ اهمیت موضوع ۱

۲ انگیزه انتخاب موضوع ۴

۳ روش تحقیق ۴

۴ پرسشها ۵

۵ فرضیات ۷

۶ معرفی مباحث ۷

فصل اول: مفاهیم و تقسیمات ۹

۱–۱– وقایع، اعمال و روابط حقوقی ۱۰

۱–۱–۱– وقایع حقوقی ۱۱

الف) مفهوم وقایع حقوقی ۱۱

ب) اقسام ۱۲

۱ ارادی ۱۳

۲ طبیعی یا غیر ارادی ۱۳

۱– ۱–۲– اعمال حقوقی ۱۴

الف– مفهوم ۱۴

ب– اقسام اعمال حقوقی ۱۵

۱ عقود ۱۵

۲ ایقاعات ۱۵

۱–۱–۳– روابط حقوقی ۱۶

الف– مفهوم ۱۶

ب– اقسام روابط حقوقی ۱۶

۱ روابط حقوقی حقی ۱۷

۲ روابط حقوقی تکلیفی ۱۷

۱–۲– انسان ومفهوم آن ۱۸

۱–۲–۱– مفهوم ۱۸

۱–۲–۲ تقسیم بندیها ۲۰

۱ انسان و شخصیت ۲۱

۲ انسان و ممیزات ۲۳

۳ انسان و اهلیت ۲۴

۱–۳– منابع تامین عضو برای پیوند ۲۷

۱–۳–۱–تامین عضو از جسد ۲۷

۱–۳–۲ تامین عضو از شخص زنده ۲۸

۱–۳–۳ تامین عضو ازمبتلایان به مرگ مغزی ۲۹

۱–۴ تاثیر پیوند اعضا بر سلامتی دهنده عضو ۳۲

۱–۴–۱ اعضای رییسی (اصلی) ۳۲

۱–۴–۲ اعضای غیر رییسی (فرعی) ۳۳

فصل دوم: وضعیت حقوقی اعضا و رابطه حقوقی انسان با آنها ۳۵

۲–۱– وضعیت حقوقی اعضا ۳۶

۲–۱–۱– قابلیت موضوع حق مالی بودن اعضا ۳۷

الف– مفهوم ۳۷

ب– ادله مالیت ۳۹

۱ مفید بودن ۴۰

۲ قابلیت اختصاص یافتن به شخص معین ۴۱

۳ ارزش اقتصادی ۴۳

۲–۱–۲– قابلیت موضوع حق غیر مالی بودن اعضا ۴۶

الف– مفهوم ۴۶

ب– ادله غیر مالی ۴۷

۲–۲– رابطه حقوقی انسان با اعضای بدن ۴۸

۲–۲–۱– مالکیت اعضا ۵۰

الف اقسام و مراتب مالکیت ۵۰

۱ مالکیت حقیقی ۵۰

۲ مالکیت اعتباری ۵۱

۳ مالکیت ذاتی ۵۹

۲–۲–۲– حق انتفاع اعضا ۶۲

الف– مفهوم ۶۳

ب– اسباب و علل حق انتفاع اعضا ۶۳

۱ عقد ۶۴

۲ اذن ۶۵

۲– ۲– ۳– حق ارتفاق اعضا ۶۶

فصل سوم : نقل و انتقال اعضا ۶۸

۳–۱– انتقال اعضا در زمان حیات ۷۰

۳–۱–۱– انتقال اعضای رییسی (اصلی) ۷۰

۳–۱–۲– انتقال اعضای غیر رییسی (فرعی) ۷۳

بررسی حالت ضرورت ۷۴

الف– مفهوم ۸۴

ب– حالت ضرورت در قانون مجازات اسلامی ۷۵

ج– اضطرار در حقوق اسلام ۷۵

د– حیطه نفوذ حالت ضرورت ۷۷

ه– – حالت ضرورت در امور پزشکی ۷۸

و – اعتبار حالت ضرورت در توجیه جراحی پیوند اعضا ۷۸

۱–قاعده اهم و مهم و شرایط حالت ضرورت ۷۹

۲–نظرات حقوقدانان ۸۰

۳– فتاوی مراجع معاصر در مورد تاثیر حالت ضرورت در اباحه پیوند اعضا ۸۲

۳–۲– انتقال اعضا پس از مرگ ۸۳

۳–۲–۱– جواز یا عدم جواز انتقال اعضا پس از مرگ ۸۳

الف – انتقال اعضای میت ۸۳

ب – انتقال اعضای مبتلایان به مرگ مغزی ۸۵

نظر موافقین ۸۵

نظر مخالفین ۸۶

استفتایات در خصوص برداشتن اعضای مبتلایان به مرگ مغزی ۸۸

۳–۲–۲– حالات انتقال اعضا پس از مرگ ۹۰

الف – وصیت نسبت به اعضای بدن ۹۰

مفهوم ۹۰

ماهیت ۹۱

شرایط صحت و نفوذ وصیت نسبت به اعضای بدن ۹۳

ب– انتقال اعضای بدن فرد فوت شده یا مبتلا به مرگ مغزی توسط وراث ۹۳

فصل چهارم : بررسی و تحلیل قانون پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنان مسلم است ۹۶

۴–۱– چکیده نظرات نمایندگان موافق ۹۷

۴–۲– چکیده نظرات نمایندگان مخالف ۹۸

۴–۳ تحلیل قانون ۹۹

نتیجه گیری ۱۰۳

مراجع ۱۰۷

پیوست ها ۱۱۴

کلیدواژه ها

• وضعیت حقوقی
• رابطه حقوقی
• مالکیت
• حق انتفاع
• مرگ مغزی
• فقه جعفری
• فقه
• حقوق مدنی
• نظام حقوقی
• مسیولیت(حقوقی)
• پیوند عضو
• حقوق مالکیت