بررسی فقهی و حقوقی ماهیت ایفای دین و آثار آن
 | |
| عنوان | بررسی فقهی و حقوقی ماهیت ایفای دین و آثار آن |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | احسان آشوب |
| استاد راهنما | سیداحمدعلی هاشمی |
| استاد مشاور | غلامرضا عبدلی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۳ |
| دانشگاه | دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود |
بررسی فقهی و حقوقی ماهیت ایفای دین و آثار آن عنوان پایان نامه ای است که توسط احسان آشوب، با راهنمایی سیداحمدعلی هاشمی و با مشاوره غلامرضا عبدلی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود دفاع گردید.
چکیده
حقوق دانان در ماهیت حقوقی وفای به عهد اختلاف نظر دارند. در مورد ماهیت ایفای دین چندین نظریه مطرح شده، نظریه عمل حقوقی، ایفاء را عملی می داند که اراده ایفاء کننده باید به آن تعلق گرفته باشد. اعمال حقوقی می توانند بر دو نوع یک جانبه (ایقاع) و یا دو جانبه (قرارداد) باشند. طرفداران نظریه عمل حقوقی بودن ایفاء در مقام توجیه ماهیت آن دو دسته شده اند، برخی از اساتید ایفای تعهد را یک عمل حقوقی یک طرفه می دانند که برای تحقق آن اراده انشایی تادیه کننده لازم است اما اراده متعهدله به هیچ وجه در تحقق وفای به عهد موثر نیست، برخی از فقها در مورد ماهیت وفای به عهد چنین اظهار نظر کرده اند که وفای به عهد ایقاع لازم است و در تحقق آن اراده انشایی ایفاء کننده الزام به پرداخت نفقه زمان عده و پرداخت دین طبیعی نمام برد. برخی نیز ایفای دین را عملی حقوقی و نیازمند قصد انشاء دو طرف می دانند یعنی ایفای دین را دارای ماهیت قراردادی می دانند. تعهد فروش یا قولنامه و حواله از مصادیق عقد بودن ایفاء دین است. نظریه دیگر نظریه عمل مادی است. نظریه عمل مادی بر خلاف نظریه عمل حقوقی ایفای دین را عملی صرفا مادی می داند که در آن اراده ایفا کننده شرط نیست و همین که عملی در جهان مادی انجام شود که مصداق متعهد است، ایفای دین بدون توجه به نیت و قصد متعهد از انجام آن عمل محقق شده است. برخی فقها نیز معتقدند ایفاء نه ایقاع است نه عقد بلکه عملی است که مدیون طبق شرع باید آن را انجام دهد و ایفاء کننده شرعا مکلف است این عمل را انجام دهد و در نتیجه نیازی به قصد انشاء او نیست. زیرا ویژگی اعمال واجب آن است که اگر مکلف از انجام آن سر باز زند قهرا وادار به انجام آن می شود.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب
چکیده ۱
مقدمه ۲
بخش اول – کلیات ۳
فصل اول – تعاریف ۴
گفتار اول – تعریف دین و تعهد ۴
بند اول : تعریف دین ۴
الف) تعریف لغوی دین ۴
ب) تعریف دین در اصطلاح حقوقدانان و فقها ۵
بند دوم : تعریف تعهد ۵
الف) معنی و تعریف تعهد و التزام در لغت ۵
ب) تعریف تعهد در اصطلاح حقوقدانان و فقها ۷
بند سوم : دین و تعهد ۷
الف) رابطه دین و تعهد ۷
ب) تعهد به نتیجه و تعهد به وسیله ۸
گفتار دوم – تعریف اعمال حقوقی ۹
بند اول : تعریف عقد ۹
الف) تعریف تحلیلی عقد ۱۰
۱– تعریف عقد در معنی مصدری ۱۰
۲– تعریف عقد در معنی اسم مفعولی ۱۱
ب) تعریف عقد از حیث دایره شمول ۱۱
بند دوم – تعریف قرارداد و معامله ۱۲
الف) معنی و تعریف قرارداد ۱۲
ج) آثار قرارداد: ۱۲
ج) معنی و تعریف معامله ۱۳
بند سوم : ایقاع ۱۳
الف) تعریف ۱۳
۱) تمیز ایقاع از عقد ۱۴
۲– آیا ایقاع را میتوان از اسباب ایجاد تعهد شمرد؟ ۱۴
ب) اهمیت ایقاع ۱۵
۱– حقوق عینی: ۱۵
۲– حقوق دینی: ۱۵
۳– حقوق خانوادگی: ۱۵
گفتار سوم – اسباب سقوط دین ۱۶
بند اول – ابراء ۱۶
الف) تعریف ابراء: ۱۶
۱– ابراء و بخشیدن طلب به مدیون : ۱۷
۲– شرایط موضوع ابراء : ۱۸
ب) اثبات ابراء : ۱۹
بند دوم : تبدیل تعهد ۱۹
الف) ماهیت تبدیل تعهد و ارتباط آن با انتقال دین و انتقال طلب ۱۹
ب) شرایط تبدیل تعهد ۲۰
۱– شرایط عمومی: ۲۰
۲– شرایط اختصاصی : ۲۰
اول) وجود تعهد صحیح قبلی: ۲۰
دوم ) پیدایش تعهد جدید: ۲۰
سوم ) تفاوت دو تعهد در یکی از ارکان: ۲۰
بند سوم: اقاله ۲۱
الف) مفهوم اقاله و ماهیت آن : ۲۱
ب) موضوع اقاله: ۲۲
بند چهارم – تهاتر ۲۲
الف) مفهوم تهاتر ۲۲
ب) اقسام تهاتر ۲۳
۱– تهاتر قهری یا قانونی: ۲۳
۲– تهاتر قراردادی : ۲۳
۳– تهاتر قضایی : ۲۳
بند پنجم – مالکیت ما فی الذمه ۲۴
الف) اقسام مالکیت ما فیالذمه: ۲۴
ب) شرایط مالکیت ما فی الذمه ۲۴
۱– آزاد بودن : ۲۴
۲– قبول ترکه : ۲۴
۳– تادیه دیون مورث: ۲۵
فصل دوم – تحلیل مفاهیم و ماهیت ها ۲۵
گفتار اول – مفاهیم و مصادیق ۲۵
بند اول : تعهد ۲۵
الف) ماهیت تعهد ۲۵
ب) علت تعهد و علت معامله: ۲۵
بند دوم : طرف قرارداد و نمایندگی ۲۶
الف) طرف قرارداد ۲۶
ب) منتقل الیه حقوق و تعهدات طرف عقد، جانشین طرف عقد در حقوق و تعهدات ۲۶
۱– وراث : ۲۶
۲– منتقل الیه مال معین: ۲۷
۳– طلبکار: ۲۷
گفتار دوم – ایجاد تعهد ۲۸
بند اول : اسباب ایجاد تعهد ۲۸
بند دوم : ارکان تعهد ۲۹
الف) موضوع تعهد: ۲۹
۱– انجام دادن کار : ۳۰
۲– انجام ندادن کار: ۳۱
۳– انتقال مال : ۳۱
ب) اطراف تعهد : ۳۲
ج) رابطه حقوقی تعهد : ۳۲
۱– عناصر تعهد ۳۳
۲– مورد تعهد : ۳۴
اول) تعهد بر کار نامقدور: ۳۵
دوم) تعهد باید مشروع باشد : ۳۵
سوم) تعهد باید نفع عقلایی داشته باشد : ۳۵
بند سوم : طرفین عقد ۳۵
الف) متعهد ۳۵
۱– چه کسی باید دین را بپردازد: ۳۵
۲– شرایط پرداخت کننده : ۳۸
اول) جواز تصرف در مال: ۳۸
دوم ) اهلیت تصرف : ۳۹
ب) متعهدله ۴۱
۱– لزوم پرداخت دین به طلبکار: ۴۱
۲– اهلیت قبض کننده: ۴۳
اول) اثر ایفاء ناروا ۴۳
دوم) موضوع تادیه: (اقسام موضوع و شرط عمومی آنها) ۴۴
یک) تسلیم عین معین : ۴۴
دو) تسلیم عین کلی: ۴۶
سه) انتقال مال : ۴۷
گفتار سوم – اجرا ۴۸
بند اول : اجرای تعهد ۴۸
الف) اجرای تعهد به وسیله شخص متعهد : ۵۰
ب) اجرای تعهد به وسیله دیگری: ۵۱
۱– معنی شخص ثالث و قایم مقام قانونی: ۵۱
۲– وضع حقوقی ثالثی که دین را می پردازد: ۵۲
۳– مقایسه ماده
قانون مدنی با عقود ضمان و حواله : ۵۳
ج) اجرای تعهد قراردادی نسبت به شخص متعهدله: ۵۴
بند دوم – اجرای مفاد عقد: ۵۴
الف – اجرای اختیاری یا اقدام مستقیم اجرایی: ۵۵
ب – اجرای اجباری یا یا فشارهای مالی و بدنی: ۵۵
بند سوم: تعهدی که موضوع آن تادیه پول است ۵۵
بخش دوم – ماهیت و مصادیق ایفاء دین ۵۷
فصل اول – ایفاء ۵۷
گفتار اول – ایفای دین ۵۷
بند اول: مفهوم ایفای دین (وفای به عهد) ۵۷
بند دوم: عناصر ایفای دین ۶۰
گفتار دوم– ماهیت حقوقی ۶۱
بند اول : ماهیت عمل حقوقی و واقعه حقوقی ۶۱
الف) تبرع در ادای دین ۶۲
ب) زمان سررسید دین ۶۲
بند دوم: ماهیت حقوقی ایفای دین ۶۴
الف) نظریه عمل حقوقی ۶۷
ب) نظریه عمل مادی ۶۹
ج) نظریات قایل به تفصیل ۷۱
۱ تفصیل بین ایفای مورد تعهد کلی مافی الذمه و مورد تعهد جزیی: ۷۱
۲ تفصیل بین ایفای دین سبب تملیک با انتقال حق و غیر آن : ۷۱
۳ نظریه ایفاء به عنوان سبب سقوط تعهد و ایفاء به عنوان وسیله اجرای تعهد : ۷۲
فصل دوم – بررسی مصادیق وفای بعهد با توجه به منبع تعهد وعمل حقوقی توام ۷۳
گفتار اول – مصادیق قراردادی بودن وفای بعهد ۷۳
بند اول : تعهد فروش (قولنامه) ۷۳
بند دوم : ادای دین بوسیله موضوعی غیر از موضوع تعهد اصلی ۷۳
الف) تملیک در مقام وفا بیع است ۷۴
ب) تملیک در مقام وفا تبدیل تعهد به اعتبار تغییر موضوع آن است ۷۵
ج) تملیک در مقام وفا، ترکیبی است از پرداخت و تبدیل تعهد و بیع و معاوضه ۷۵
بند سوم : ایفای تعهد توسط ثالث ۷۶
الف) ایفای تعهد توسط ثالث و با اذن متعهد: ۷۶
ب) ایقاء تعهد توسط شخص ثالث با اذن طلبکار : (قایم مقامی) ۷۶
ج) حواله بعنوان وسیله پرداخت (انتقال دین) ۷۶
گفتار دوم – مصادیق ایقاع بودن وفای بعهد ۷۷
بندل اول: الزام به پرداخت نفقه زمان عده ۷۷
الف) تعهد به انتخاب مصادیق مال کلی ۷۷
ب) پرداخت ثالث بدون اذن مدیون ۷۸
بند دوم : پرداخت دین طبیعی ۷۸
بندم سوم : امتناع داین از پذیرفتن موضوع تعهد ۷۹
بخش سوم– آثار واحک––ام ۸۰
فصل اول – آثار پرداخت ۸۰
گفتار اول – اثر پرداخت دین ۸۰
بند اول : رابطه دین و پرداخت ۸۰
الف) اثر پرداخت در سقوط دین : ۸۱
ب ) انتساب پرداخت به یکی از چند دین ۸۱
ج) اثر پرداخت در اثبات دین ۸۳
بند دوم : اثر پرداخت در تحقق دین طبیعی ۸۷
گفتار دوم – زمان و مکان و اثبات و هزینه تادیه : ۸۹
بند اول : زمان و مکان تادیه ۸۹
الف) زمان تادیه: ۸۹
ب) مکان تادیه: ۹۰
بند دوم : هزینه و اثبات تادیه ۹۲
الف) هزینه تادیه: ۹۲
ب) اثبات تادیه : ۹۳
فصل دوم – اثر عقد نسبت به دو طرف آن ۹۳
گفتار اول – قدرت اجبار کننده و لزوم عقد ۹۴
بند اول: قدرت اجبار کننده عقد ۹۴
الف) لوازم عرفی و قانونی عقد ۹۴
۱– قانون ۹۴
۲– عرف ۹۵
ب) اجبار متعهد ۹۵
ج) توقیف مدیون ۹۶
د) راههای الزام متعهد به انجام تعهد در فقه ۹۷
بند دوم: شرایط الزام متعهد به انجام تعهد ۹۷
الف) لزوم اجتماع شرایط ۹۷
۱ بقای قرارداد ۹۷
۲ امکان اجرای تعهد ۹۷
۳ عدم امکان اجرای موقت تعهد قراردادی ۹۸
ب – لزوم مطالبه دین ۹۹
۱– نظریه حوادث پیش بینی نشده ۹۹
۲– شرایط معاف شدن مدیون از دادن خسارت ۱۰۰
۳ – ضرر ناشی از تاخیر و ضرر عدم انجام تعهد ۱۰۰
گفتار دوم– نتایج شرط لزوم یکانگی موضوع تعهد و وفای به آن ۱۰۱
بند اول: عدم اجبار طلبکار به قبول مال دیگر ۱۰۲
بند دوم: عدم امکان تجزیه پرداخت ۱۰۳
نتیجه ۱۰۵
منابع ۱۰۵
الف) فارسی ۱۰۵
ب)عربی ۱۰۸
ج)فرهنگها ۱۰۹
Abstract ۱۱۰
کلیدواژه ها
- دین ایفاء عمل حقوقی واقعه حقوقی تعهد
- ایفای تعهد
- وفای به عهد
- معامله
- ایقاع
- ابراء (حقوق)
- اقاله
- نظام پایاپای
- نظام حقوقی