بررسی کاربردهای قاعده احسان در حقوق ایران و رویه محاکم در خصوص آن

عنوان	بررسی کاربردهای قاعده احسان در حقوق ایران و رویه محاکم در خصوص آن
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	جواد نجفی
استاد راهنما	محمدتقی طبرسا
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق

بررسی کاربردهای قاعده احسان در حقوق ایران و رویه محاکم در خصوص آن عنوان پایان نامه ای است که توسط جواد نجفی، با راهنمایی محمدتقی طبرسا در سال ۱۴۰۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق دفاع گردید.

چکیده

احسان که به عنوان یکی از مسقطات ضمان شمرده می شود هم در فقه و هم در حقوق موضوعه کارکردهای فراوانی دارد و بر پایه آیه ۹۱ سوره توبه و آیه ۶۰ سوره رحمن بنا نهاده شده است. گستره احسان از نظر حقوقدانان و تعاریفشان از این قاعده، به طور کامل بازتاب تعاریف فقهای متاخر و تفاسیر مضیق ایشان است. این در حالی است که از منظر فقهای متقدم، این قاعده قابلیت اثبات ضمان را داشته و قادر به اعطای امتیازات متعددی به محسن می باشد و خیلی از خدمات مالی، فکری، فرهنگی و عاطفی را در بر میگیرد، پس این قاعده با مسیولیت اشخاص اعم از کیفری و مسیولیت مدنی در عالم حقوق ارتباط دارد و مبنای تدوین برخی از قوانین قرار گرفته است اما در عین حال نواقص بسیاری در آن مشاهده می شود که در این تحقیق برآنیم که مفاد قاعده احسان، جایگاه آن در فقه و حقوق موضوعه را بررسی نماییم و کارکرد آن را در رویه قضایی بازنمایی کنیم.

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده

مقدمه

الف– بیان مسیله

ب– اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

ج– اهداف پژوهش

د– سوالات تحقیق

ه– فرضیات تحقیق

و– پیشینه تحقیق

فصل اول: مبانی تحقیق

۱–۱– مفهوم قاعده فقهی

۱–۱–۱– معنای لغوی قاعده

۱–۱–۲– معنای اصطلاحی قاعده

۱–۱–۳– معنای قاعده در فقه

۱–۲–ضمان و مسقطات آن

۱–۲–۱– مفهوم ضمان

۱–۲–۱–۱– معنای لغوی ضمان

۱–۲–۱–۲– معنای اصطلاحی ضمان

۱–۲–۲– اقسام ضمان

۱–۲–۳– مسقطات ضمان

۱–۲–۳–۱– قاعده استیمان

۱–۲–۳–۲– قاعده اذن

۱–۲–۳–۳– قاعده احسان

۱–۳– مفهوم قاعده احسان

۱–۴– مفاد و قلمرو قاعده احسان

۱–۴–۱– احسان قصدی

۱–۴–۲– احسان فعلی

۱–۴–۳– ملازمت احسان قصدی و فعلی

۱–۴–۴– نظر مختار

۱–۵– واقعیت فعل احسانی یا غیر عدوانی بودن فعل شرط لازم و کافی در تاثیر قاعده احسان

فصل دوم: مبانی فقهی و حقوقی قاعده احسان و تطبیقات آن

۲–۱– جایگاه قاعده احسان در فقه

۲–۲– ادله و مستندات فقهی قاعده احسان

۲–۲–۱– دلالت یا عدم دلالت قرآن بر اثبات قاعده احسان

۲–۲–۱–۱– آیه

سوره توبه

۲–۲–۱–۱–۱– چگونگی استناد به آیه

۲–۲–۱–۱–۲– نقد دلالت آیه بر اثبات قاعده احسان

۲–۲–۱–۱–۳– ضابطه تاثیر و عدم تاثیر شان نزول در مفاد نص و تحدید آن

۲–۲–۱–۱–۴– مبناشناسی تاثیر بیان شان نزول درتحدید مفاد نص

۲–۲–۱–۱–۵– بررسی تاریخی فهم قاعده احسان از آیه

۲–۲–۱–۱–۶– اشعار جمله والله غفور رحیم در انجام آیه به قاعده فقهی احسان

۲–۲–۱–۲– آیه

سوره رحمن

۲–۲–۱–۲–۱– چگونگی استناد به آیه

۲–۲–۱–۲–۲– نقد دلالت آیه بر اثبات قاعده احسان

۲–۲–۱–۳– آیات دیگر قرآن و قاعده احسان

۲–۲–۱–۳–۱– دلالت یا عدم دلالت آیه اول از آیات اخیر بر قاعده احسان

۲–۲–۱–۳–۲– دلالت یا عدم دلالت آیه دوم از آیات پیش گفته، بر قاعده احسان

۲–۲–۱–۳–۳– دلالت یا عدم دلالت آیه سوره هود و امثال آن(آیه سوم) بر قاعده احسان

۲–۲–۲– روایات

۲–۲–۳– عقل

۲–۲–۴– اجماع

۲–۳– ارتباط قاعده احسان با قواعد فقهی

۲–۴– قاعده احسان در حقوق

۲–۴–۱– جریان قاعده احسان در مواردی از قانون مدنی

۲–۴–۱–۱– عدم تعارض بین ماده

قانون مدنی و قاعده احسان

۲–۴–۱–۲– جریان قاعده احسان در ماده

قانون مدنی

۲–۱–۴–۳– نقش قاعده احسان در ماده

قانون مدنی

۲–۱–۴–۴– جایگاه قاعده احسان در ماده

قانون مدنی

۲–۴–۲– کاربردهای قاعده احسان در حقوق ایران

۲–۴–۲–۱– نظریه دفع ضرر و مصادیق آن

۲–۴–۲–۲– نظریه جلب منفعت و مصادیق آن

۲–۴–۲–۳– نظریه مورد قبول

۲–۴–۲–۴– دخالت فضولی

۲–۴–۳– احسان و مسیولیت مدنی و نظام حقوقی

۲–۴–۴– احسان و مسیولیت مدنی و اداره مال غیر

۲–۴–۵– احسان و عرف

۲–۴–۶– قاعده احسان در سقوط مسیولیت پزشک

فصل سوم: مصادیق احسان در رویه قضایی ایران

۳–۱– استناد به قاعده احسان در دعاوی در ایران

۳–۲– استناد به قاعده احسان در دعاوی مسیولیت پزشکی در ایران

نتیجه گیری و پیشنهادات

فهرست منابع

Abstract

کلیدواژه ها

• قاعده احسان
• مسقط ضمان
• اداره مال غیر
• قاعده فقهی
• رویه قضایی