تحلیل تطبیقی علل و منشاء بطلان قرارداد در قانون مدنی و قانون بیمه

عنوان	تحلیل تطبیقی علل و منشاء بطلان قرارداد در قانون مدنی و قانون بیمه
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	زهرا معظم جزی
استاد راهنما	مهدی شهابی
استاد مشاور	[[__ __]]
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه اصفهان

تحلیل تطبیقی علل و منشاء بطلان قرارداد در قانون مدنی و قانون بیمه عنوان پایان نامه ای است که توسط زهرا معظم جزی، با راهنمایی مهدی شهابی و با مشاوره [[__ __]] در سال ۱۴۰۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان دفاع گردید.

چکیده

بطلان یکی از احکام وضعی حاکم بر عقود است و در مقابل صحت قرار دارد. علل بطلان را می توان در فقدان شرایط عمومی یا اختصاصی صحت معامله و یا وجود موانع انعقاد عقد از جمله مغایرت قرارداد با نظم عمومی یا اخلاق حسنه و یا قانون آمره جستجو نمود. گاه نیز بطلان شرط منتهی به بطلان عقد می گردد. برخی از عقود علاوه بر علل عمومی مذکور، دارای علل اختصاصی بطلان نیز می باشند. از جمله این عقود، عقد بیمه است. برای مثال در ماده ۱۲ قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶، با بطلانِ ناشی از نقض اصل حسن نیت به طور عمد به هنگام انعقاد عقد بیمه، مواجه می شویم. در این پژوهش در پی آنیم که ابتدایا بررسی نماییم که آنچه سبب بطلان عقد بیمه می شود آیا به علل عمومی بطلان بازگشت دارد یا آنکه خود یک علت اختصاصی جهت بطلان عقد بیمه تلقی می شود؟ حال اگر برخی از علل بطلان عقد بیمه، اختصاصی تلقی می شوند، علت خروج آنها از علل عمومی بطلان چیست؟ علت چنین موضوعی را می توان در متفاوت بودن منشاء بطلان در قانون مدنی و قانون بیمه جستجو نمود. بدین معنا که متفاوت بودن منشاء یا همان مبنای بطلان در دو قانون مذکور، سبب تفاوت برخی از علل بطلان در آن دو قانون شده است. تشخیص مبنای بطلان در هر یک از دو قانون مذکور، بخش قابل توجهی از پژوهش پیش رو را در بر خواهد داشت و ما را النهایه در بررسی این موضوع یاری خواهد نمود که آیا قانون گذار در قانون بیمه منشاء جدیدی را علاوه بر منشاءهایی که در وضع علل بطلان در قانون مدنی دنبال نموده، در انتخاب یا ایجاد قواعد حقوقی بطلان در قانون بیمه برگزیده یا دنباله روی قانونگذار در قانون مدنی بوده است؟ با بررسی علل بطلان در دو قانون مذکور و دستیابی به منشاء بطلان از طریق علل مذکور و مقایسه آن ها با یکدیگر در دو قانون مدنی و قانون بیمه، این نتیجه حاصل می شود که گرچه گسترش قراردادهای ارشادی مانند بیمه نتیجه تمایل به پذیرفتن مفهوم اجتماعی قرارداد است، ولیکن قانونگذار در حقوق مدنی با انتخاب یا وضع قواعدی همچون قواعد مربوط به مبحث اشتباه در وصف یا ارزش مورد معامله، منفعت مشروع داشتن موضوع معامله و مشروعیت جهت معامله، گام در جهت اجتماعی شدن حقوق نهاده است و نمی توان تصویب قانون بیمه را نشانه ورود منشایی جدید به نظام حقوقی ایران دانست بلکه تنها می توان آن را نشانه تمایل بیشتر قانونگذار ایران به پذیرفتن رویکرد ضرورت اجتماعی و اجتماعی شدن حقوق دانست.

ساختار و فهرست پایان نامه

فصل اول طرح پژوهشی و مفاهیم بنیادین ۱–۱– طرح پژوهش

۱–۱–۱– شرح و بیان مساله پژوهشی

۱–۱–۲–پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق

۱–۱–۳–اهمیت و ارزش تحقیق

۱–۱–۴–اهداف تحقیق

۱–۱–۵– سوالات تحقیق

۱–۱–۶– روش تحقیق

۱–۱–۶–۱– نوع مطالعه– روش بررسی فرضیه ها یا پاسخگویی به سوالات

۱–۱–۶–۲–مراحل اجرایی تحقیق

۱–۱–۶–۳– ابزار گردآوری داده ها

۱–۱–۷–کاربرد نتایج تحقیق

۱–۲– مفاهیم بنیادین پژوهش

۱–۲–۱– قرارداد

۱–۲–۲– عقد بیمه

۱–۲–۲–۱– مفهوم بیمه

۱–۲–۲–۱–۱– مفهوم لغوی بیمه

۱–۲–۲–۱–۲– مفهوم اصطلاحی بیمه

۱–۲–۲–۲– انواع بیمه

۱–۲–۳– مفهوم ریسک

۱–۲–۳–۱– مفهوم لغوی ریسک

۱–۲–۳–۲ – مفهوم اصطلاحی ریسک

۱–۲–۴– حسن نیت

۱–۲–۵– بطلان

عنوان صفحه ۱–۲–۵–۱– انواع بطلان

۱–۲–۵–۲– علل بطلان

۱–۲–۵–۳– منشاء (مبنای) بطلان

۱–۲–۵–۴– تفاوت منشاء (مبنای) بطلان با منبع بطلان

۱–۲–۵–۵– مقایسه مفهوم بطلان با مفهوم فساد عقد

۱–۲–۶– مفهوم اجتماعی قرارداد

فصل دوم بررسی علل بطلان در قانون مدنی و قانون بیمه مصوب سال ۱۳۱۶ مقدمه:

۲–۱– علل اشتراکی بطلان در قانون مدنی و قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶

۲–۱–۱– بطلان ناشی از فقدان شرایط عمومی (اساسی) صحت معامله

۲–۱–۱–۱– قصد طرفین و رضای آنها

۲ –۱–۱–۲– اهلیت و اختیار

۲–۱–۱–۳– مورد معامله

۲–۱–۱–۴– مشروعیت جهت معامله

۲–۱–۲– بطلان ناشی از عدم رعایت شرایط شکلی انعقاد عقد

۲–۱–۳– بطلان ناشی از وجود موانع انعقاد عقد

۲–۱–۴– بطلان ناشی از شروط باطل و مبطل

۲–۱–۵– بطلان ناشی از عدم رعایت شرایط اختصاصی جهت انعقاد عقود

۲–۲– بررسی علل اختصاصی بطلان در قانون بیمه

۲–۲–۱– بطلان ناشی از فقدان شرط ثبوتی کتبی بودن قرارداد بیمه

۲–۲–۲– بطلان ناشی از رعایت نکردن مندرجات اجباری بیمه نامه

۲–۲–۳– بطلان ناشی از فقدان نفع بیمه ای

۲–۲–۴– بطلان ناشی از بیمه مضاعف

۲–۲–۵– بطلان ناشی از بیمه به قیمت بیش از ارزش حقیقی مورد بیمه

۲–۲–۶– سرایت بطلان بیمه نامه نسبت به یک موضوع به سایر موضوعات و بطلان کلی بیمه نامه

عنوان صفحه ۲–۲–۷– بطلان ناشی از بیمه نمودن خطری که قبل از عقد واقع شده است:

فصل سوم بررسی منشاء بطلان قرارداد و تحلیل رابطه آن با علل بطلان در قانون مدنی و قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶ مقدمه:

۳–۱– منشاء بطلان و تاثیر آن در شکل گیری علل بطلان در قانون مدنی

۳–۱–۱– تحلیل منشاء بطلان قرارداد

۳–۱–۱–۱– اراده گرایی شرعی

۳–۱–۱–۲– اراده گرایی دولتی

۳–۱–۱–۳– عقلانیت فطری

۳–۱–۱–۴– تعاون اجتماعی

۳–۱–۲– تحلیل تاثیر منشاء بطلان قرارداد در شکل گیری علل بطلان در قانون مدنی ایران

۳–۱–۲–۱– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از فقدان شرایط اساسی صحت قرارداد

۳–۱–۲–۱–۱– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از فقدان قصد یا رضا

۳–۱–۲–۱–۲– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از فقدان اهلیت

۳–۱–۲–۱–۳– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از معلوم یا معین نبودن مورد معامله

۳–۱–۲–۱–۴– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلانِ ناشی از عدم مشروعیت جهت معامله

۳–۱–۲–۲– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از شروط باطل و مبطل

۳–۱–۲–۲–۱– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از شرط خلاف مقتضای عقد

۳–۱–۲–۲–۲– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود

۳–۱–۲–۳– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از مخالفت عقد با موانع تشکیل آن

۳–۱–۲–۳–۱– تاثیر منشاء بطلان منشاء بطلان در شکل گیری بطلان ناشی از مخالفت عقد با قانون امری

عنوان صفحه ۳–۱–۲–۳–۲– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلانِ ناشی از مخالفت عقد با نظم عمومی

۳–۱–۲–۳–۳– تاثیر منشاء بطلان در شکل گیری بطلانِ ناشی از مخالفت عقد با اخلاق حسنه

۳–۲– بررسی منشاء بطلان قرارداد و تحلیل تاثیر آن در شکل گیری علل بطلان در قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶

۳–۲–۱– بررسی منشاء اصلی و منشاء های فرعی بطلان در قانون بیمه

۳–۲–۱–۱– بررسی تعاون اجتماعی به عنوان منشاء اصلی بطلان در قانون بیمه

۳–۲–۱–۲– بررسی منشاء های فرعی بطلان در قانون بیمه

۳–۲–۲– تحلیل تاثیر منشاء بطلان قرارداد در شکل گیری علل بطلان در قانون بیمه

۳–۲–۲–۱– بطلان ناشی از فقدان شرط ثبوتی کتبی بودن قرارداد بیمه (ماده

قانون بیمه) و بطلان ناشی از رعایت نکردن مندرجات اجباری بیمه نامه (ماده

قانون بیمه)

۳–۲–۲–۲– بطلان ناشی از بیمه مضاعف

۳–۲–۲–۳– بطلان ناشی از بیمه کردی خطری که قبل از عقد واقع شده است

۳–۲–۲–۴– بطلان ناشی از نقض اصل حسن نیت به طور عمد به هنگام انعقاد عقد بیمه:

۳–۲–۲–۵– بطلان ناشی از بیمه به قیمت بیش از ارزش حقیقی مورد بیمه

۳–۲–۲–۶– بطلان ناشی از فقدان نفع بیمه ای

۳–۲–۲–۷– بطلان ناشی از سرایت بطلان بیمه نامه نسبت به یک موضوع به سایر موضوعات و بطلان کلی بیمه نامه

۳–۳– تطبیق بطلان در قانون مدنی و قانون بیمه

فصل چهارم نتیجه گیری منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• قرارداد
• عقد بیمه
• منشاء بطلان
• حسن نیت
• تعاون اجتماعی
• اجتماعی شدن حقوق