تحلیل فقهی و حقوقی قاعده عدالت
 | |
| عنوان | تحلیل فقهی و حقوقی قاعده عدالت |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | سیدمحمدحسین تقوی اقدم |
| استاد راهنما | ابوالفضل احمدزاده |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۷ |
| دانشگاه | دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس |
تحلیل فقهی و حقوقی قاعده عدالت عنوان پایان نامه ای است که توسط سیدمحمدحسین تقوی اقدم، با راهنمایی ابوالفضل احمدزاده در سال ۱۳۹۷ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس دفاع گردید.
چکیده
در پیچ و خم مناسبات اجتماعی در روزگار حاضر، برای برپایی حکومتی اسلامی و بدست گرفتن مدیریت جامعه و دولت توسط فقه پویا، نیاز به یک مدل فقهی برای این مهم بسیار احساس می شود. امروزه تلاش های فقهی گسترده ای برای پر کردن خلاء موجود در فقه سنتی صورت گرفته است تا بتوان به فقهی کارآمد و پرتوان در عرصه حکومتداری رسید. فقهی که قواعد جدید آن می تواند در سیاست، اقتصاد و قضا کارگشا باشد. در سالهای اخیر، عدالت به عنوان یک قاعده فقهی فراگیر، دستمایه برخی پژوهشگران عرصه فقه شده است تا ضمن پویایی بخشیدن به فقه، چالش های فراروی اجرای احکام را برطرف نمایند. پژوهشگران عرصه فقه با نگاه جدید به عدالت و کاربرد آن در ابواب مختلف فقه، بر این هدف هستند که از عدالت قاعده ای فقهی بنا نموده و ضمن ساماندهی استنباط احکام شرعی براساس آن، این قاعده را در روش های کنونی اصول فقه نیز وارد نمایند. در تحقیق حاضر بدنبال پاسخ به این دو پرسش اصلی هستیم که آیا می توان عدالت را در فقه بعنوان یک قاعده فقهی به منظور شناخت حکم شرعی به شمار آورد؟ و اینکه آیا حقوقدان در موارد سکوت، نقص و تعارض قوانین می تواند به قاعده عدالت استناد کند؟ سوالات فرعی دیگر که ذیل دو پرسش اصلی فوق به آن پرداخته می شود عبارت است از اینکه در حقوق موضوعه ایران در چه مواردی به قاعده عدالت ارجاع شده است؟ ادله اعتبار قاعده عدالت چیست؟ ارتباط قاعده عدالت با قاعده عدل و انصاف کدام است؟ همچنین چه عواملی سبب می شود که یک حکم در زمانی عادلانه و در زمانی دیگر ظالمانه به شمار آید؟ به منظور پاسخ به پرسشهای مذکور، ضمن بررسی مفاهیم عدالت و قاعده در لغت و اصطلاح، قاعده عدالت را از منظر فقهی و با ادله قرآن، سنت، اجماع و عقل اثبات می کنیم. در ادامه نسبت قاعده عدالت با سایر قواعد فقهی نظیر قاعده لاضرر، قاعده عدل و انصاف، قاعده قرعه و قاعده غرور مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. در پایان نیز ضمن بررسی قاعده عدالت در نظام حقوقی ایران، به دیدگاههای حقوقدانان ایرانی در خصوص قاعده عدالت اشاره شده و موارد استفاده از قاعده عدالت در حقوق موضوعه ایران آورده می شود.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست شماره صفحه چکیده
مقدمه
طرح مسیله
اهمیت و ضرورت تحقیق
پیشینه تحقیق
سوالات اصلی تحقیق
فرضیه های تحقیق
روش شناسی تحقیق
ساختار تحقیق
فصل اول–مفاهیم و کلیات
مبحث اول–عدالت در لغت و اصطلاح
گفتار اول– لغت شناسی عدالت
گفتار دوم–اصطلاح شناسی عدالت
بند اول–عدالت در فقه اسلامی
الف– فقه امامیه
ب– فقه اهل سنت
بند دوم–عدالت در حقوق ایران
الف– دیدگاه های حقوقدانان معاصر
ب– دیدگاه و رویکرد قانونگذار ایرانی
مبحث دوم– قاعده در لغت و اصطلاح
گفتار اول–قاعده در لغت
گفتار دوم– قاعده در اصطلاح
بند اول–قاعده در فقه اسلامی
الف– فقه امامیه
ب– فقه اهل سنت
بند دوم–قاعده در حقوق ایران
فصل دوم–بررسی فقهی قاعده عدالت
مبحث اول–ادله اثبات قاعده عدالت
گفتار اول– قرآن
گفتار دوم– سنت
گفتار سوم– اجماع
گفتار چهارم– عقل
مبحث دوم– نسبت قاعده عدالت با قواعد فقهی دیگر
گفتار اول– قاعده لاضرر
گفتار دوم– قاعده عدل و انصاف
گفتار سوم– قاعده قرعه
گفتار چهارم– قاعده غرور
مبحث سوم– اشکالات وارده به قاعده عدالت
مبحث چهارم– موارد استفاده قاعده عدالت در متون فقهی و فتاوای فقها
فصل سوم–عدالت در نظام حقوقی ایران
مبحث اول– تاریخچه عدالت در حقوق
مبحث دوم– تفاوت عدالت و انصاف
مبحث سوم– قلمرو حقوق و عدالت
مبحث چهارم– جایگاه عدالت در نظام حقوقی ایران
گفتار اول– عدالت در قانون اساسی
گفتار دوم– عدالت در سایر قوانین موضوعه
مبحث پنجم– بررسی حقوقی عدالت
گفتار اول– عرف
گفتار دوم– رویه قضایی
گفتار سوم– دکترین
مبحث ششم– دیدگاههای حقوقدانان درخصوص قاعده عدالت و موارد استفاده از قاعده عدالت در حقوق موضوعه ایران
نتیجه
منابع و ماخذ
- منابع فارسی
- منابع عربی
- منابع اینترنتی
کلیدواژه ها
- عدالت
- تحلیل فقهی و حقوقی
- حقوق موضوعه
- قاعده عدالت