حقوق مالکیت معنوی و حریم خصوصی در فن آوری نانو

عنوان	حقوق مالکیت معنوی و حریم خصوصی در فن آوری نانو
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	علیرضا خیاط زاده
استاد راهنما	محمدعلی خورسندیان
استاد مشاور	علی اصغر حاتمی، سیروس حیدری
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۱
دانشگاه	دانشگاه شیراز

حقوق مالکیت معنوی و حریم خصوصی در فن آوری نانو عنوان پایان نامه ای است که توسط علیرضا خیاط زاده، با راهنمایی محمدعلی خورسندیان و با مشاوره علی اصغر حاتمی و سیروس حیدری در سال ۱۳۹۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز دفاع گردید.

چکیده

نانو تکنولوژی یا فن آوری نانو تحول و کشفی عمیق در بیشتر رشته های علمی از جمله پزشکی، فیزیک، شیمی، محیط زیست و... می باشد از این رو علمی میان رشته ای یا فرارشته ای خوانده می شود. علوم جدید مسایل جدید را ایجاد می کند که حل و فصل این مسایل خود شاخه های جدید تحقیق را ایجاب می کند. در حقوق مالکیت معنوی مرتبط با فن آوری نانو طبقه بندی اختراعات جدید، پذیرفتن ساخت اختراعات قبلی در مقیاس نانو به عنوان اختراع جدید یا رد آن به عنوان اینکه قبلا اختراع شده است، ساخت خودهمانند سازها و عدم پذیرش ثبت آن تحت عنوان طبیعی ساز بودن آنها در طبیعت مهم ترین چالش های موجود است و در حریم خصوصی می توان فرستنده و گیرنده های مقیاس نانو و در هم شکستن مرزهای حریم خصوصی اعم از واقعی یا مجازی و حریم خصوصی جسمانی را به عنوان مهم ترین مسایل فراوری فن آوری نانو تلقی نمود. بدین ملاحظات است که از خلال تحقیق حاضر برآنیم تا چارچوبی متقن را در خصوص مالکیت معنوی در فضای نانو و آگاه نمودن مخترعینی که مالک حقوق اختراعات گزینشی می باشند نسبت به حقوق و تکالیف خود در این فضا، همچنین آگاهی از نحوه ی نقض حریم خصوصی و راهکارهای مقابله با آن را یافته و بیان نماییم.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

فصل اول: ملاحظات نظری مرتبط با مفهوم شناختیِِ مالکیت معنوی، حریم خصوصی و نانوتکنولوژی

گفتار اول: مالکیت معنوی، تاریخچه، مبانی و جلوه ی مالکیت صنعتی آن ۷

بند اول: ریشه و پیشینه حقوقی مالکیت معنوی ۷

بند دوم: ابهام در مشروعیت مالکیت معنوی و نارسایی ترجمه ی واژگان ۱۱

بند سوم) مالکیت صنعتی ۱۴

گفتار دوم: مفهوم شناسی حریم خصوصی، ماهیت حق و حامیان آن ۱۹

بند اول: تبیین مفهوم حریم خصوصی ۱۹

بند دوم) ماهیت حق بر حریم خصوصی ۲۳

بند سوم) حامیان و ناظران حق بر حریم خصوصی ۲۵

گفتار سوم) نانو تکنولوژی ۲۷

بند اول) تاریخچه کشف و نظارت بر نانو ۲۷

بند دوم) تعاریف و مفاهیم ۳۶

بند سوم) نگاهی دوباره به مفهوم نانوتکنولوژی ۳۹

فصل دوم: مالکیت معنوی در ارتباط با فن آوری نانو

گفتار اول: چگونگی تحولات حمایت بین المللی از حقوق مالکیت معنوی (تاکید بر مالکیت صنعتی) ۴۵

بند اول) مبنای حمایت بین المللی از حقوق مالکیت معنوی (مالکیت صنعتی) ۴۷

بند دوم) تحولات موثر بر تشدید حمایت بین المللی و لزوم تغییر در مفاهیم حقوق مالکیت صنعتی ۴۹

بند سوم) حمایت از حقوق مالکیت معنوی در تجارت بین الملل ۵۵

بند چهارم) تاثیرحمایت حقوق مالکیت معنوی در توسعه فن آوری نانو ۵۸

گفتار دوم) جایگاه حقوقی نانو در معاهدات بین المللی و قوانین مربوط به مالکیت معنوی با توجه به پیشرفت سریع تجاری سازی نانوتکنولوژی ۶۷

بند اول) درآمدی بر موافقت نامه تریپس (TRIPS)، موافقت نامه ای مرتبط با جنبه های تجاری مالکیت معنوی ۶۸

بند دوم) تجاری سازی فن آوری نانو و توجه به تجارت جهانی ۷۴

بند سوم) جایگاه فن آوری نانو در معاهدات، سازمان های بین المللی و مقررات داخلی مربوط به مالکیت معنوی ۸۲

گفتار سوم: انواع حقوق مالکیت صنعتی، ارتباط، تاثیر و چالش های فراروی با فن آوری نانو ۹۰

بند اول) انواع حقوق مالکیت صنعتی در موافقت نامه تریپس و قوانین داخلی در ارتباط با فن آوری نانو ۹۰

بند دوم) فن آوری نانو چالش های جدید فراروی مقررات ثبت اختراع و مالکیت معنوی ۱۰۶

بند سوم) تاثیر متقابل مالکیت معنوی و فن آوری نانو ۱۲۱

فصل سوم: حریم خصوصی در فضای نانوتکنولوژی

گفتار اول) مبانی نظری حریم خصوصی در فن آوری نانو ۱۳۱

بند اول) مبانی عمومی نظریه حریم ناکافی و ضعیف در برابر فن آوری نانو ۱۳۱

بند دوم: مبانی فقهی و نظری حریم خصوصی، قابلیت استفاده و استناد در برابر نانوتکنولوژی ۱۳۶

گفتار دوم: حدود حق بر حریم خصوصی در محدوده فضای نانو ۱۴۱

بند اول) آزادی بیان و حریم خصوصی ۱۴۱

بند دوم) تزاحم حق بر حریم خصوصی با حق دسترسی به اطلاعات ۱۴۲

بند سوم) حق بر حریم خصوصی در برابر مصالح عمومی درفضای نانو ۱۴۳

گفتار سوم: مصادیق حق بر حریم خصوصی در مقایسه با فضای نانو تکنولوژی ۱۴۵

بند اول: حریم خصوصی ارضی (مکان) ۱۴۵

بند دوم: حریم خصوصی جسمانی ۱۴۸

بند سوم: نانوتکنولوژی، نقض یا حفاظت بیشتر حریم خصوصی ۱۵۰

بند چهارم) رویکردهای جوامع و سازمان های بین المللی به حریم خصوصی و فن آوری نانو ۱۶۰

فهرست تفصیلی مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ۱

الف) بیان مساله ۱

ب)ضرورت تحقیق پ) پیشینه ی پژوهش ۲

ت) سوالات تحقیق ۳

ج) فرضیه های تحقیق ۳

چ) اهداف تحقیق ۴

ح) روش تحقیق ۴

خ) نوآوری تحقیق ۵

د) ساماندهی تحقیق ۵

فصل اول: ملاحظات نظری مرتبط با مفهوم شناختی مالکیت معنوی، حریم خصوصی و نانوتکنولوژی

گفتار اول: مالکیت معنوی، تاریخچه، مبانی و جلوه ی مالکیت صنعتی آن ۷

بند اول: ریشه و پیشینه حقوقی مالکیت معنوی ۷

الف) تمدن چین ۷

ب) تمدن یونانی ۸

ج) تمدن رومی ۸

د) تمدن اروپایی ۸

ه) جهان اسلام ۹

و) ایران و حقوق مالکیت فکری ۱۰

بند دوم) ابهام در مشروعیت مالکیت معنوی و نارسایی ترجمه ی واژگان ۱۱

الف) ابهام در مشروعیت ۱۲

۱) فقدان ریشه شرعی ۱۲

۲) وجود یک حق طبیعی یا شناسایی به دلیل ضرورت های اجتماعی ۱۲

۳) لزوم وجود حکم حکومتی یا قرارداد الزام آور ۱۳

ب)ترجمه مناسب حقوق مالکیت های فکری ۱۳

بند سوم) مالکیت صنعتی ۱۴

الف) موافقت نامه تریپس (جنبه های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری) ۱۵

ب) حمایت از مالکیت صنعتی در زمینه حق اختراع ۱۶

۱_ علایم تجاری ۱۶

۱–۱– تعریف ۱۶

۱–۲– شرایط ثبت علامت تجاری ۱۷

۲– حق اختراع ۱۷

۲–۱– تعریف ۱۸

۲–۲– نوآوری های قابل ثبت ۱۸

گفتار دوم: مفهوم شناسی حریم خصوصی، ماهیت حق و حامیان آن ۱۹

بند اول: تبیین مفهوم حریم خصوصی ۱۹

الف) حریم ۱۹

ب) خصوصی ۲۱

ج) حریم خصوصی در حقوق ۲۲

بند دوم) ماهیت حق بر حریم خصوصی ۲۳

بند سوم) حامیان و ناظران حق بر حریم خصوصی ۲۵

الف) نهادهای ملی ۲۵

ب) نهادهای بین المللی ناظر بر حق حریم خصوصی ۲۵

گفتار سوم) پیشینه و مفهوم شناسی نانو تکنولوژی ۲۷

بند اول) تاریخچه کشف و نظارت بر نانو ۲۷

الف) فن آوری های نوین ۲۷

ب) پیشینه محصولات و علم نانو ۲۸

ج) تاریخچه مقررات ، نظارت و کنترل ۳۲

بند دوم) تعاریف و مفاهیم ۳۶

الف) نانو و تعریف واژه ۳۶

ب) نانو مواد ۳۶

ج) نانو تکنولوژی ۳۸

بند سوم) نگاهی دوباره به مفهوم نانوتکنولوژی ۳۹

فصل دوم: مالکیت معنوی در ارتباط با فن آوری نانو

گفتار اول: چگونگی تحولات حمایت بین المللی از حقوق مالکیت معنوی (تاکید بر مالکیت صنعتی) ۴۵

بند اول) مبنای حمایت بین المللی از حقوق مالکیت معنوی (مالکیت صنعتی) ۴۷

۱– کنگره وین سال ۱۸۷۳ میلادی ۴۷

۲– کنوانسیون ۱۸۸۳ پاریس ۴۸

بند دوم) تحولات موثر بر تشدید حمایت بین المللی و لزوم تغییر در مفاهیم حقوق مالکیت صنعتی ۴۹

الف) تغییر محتوای علمی کالاها و خدمات در کاربرد عنصر مالکیت معنوی ۴۹

ب) افزایش میزان تجارت بین الملل ۴۹

ج) تکوین فن آوری های نوظهور مانند مدارهای یکپارچه و نانوتکنولوژی ۵۰

۱– تاثیر فن آوری نانو در ایجاد مسایل پیچیده مالکیت فکری و چالش های ناشی از آن ۵۰

۱–۱– تصویر برداری مولکولی و تشخیص زودهنگام بیماری ۵۲

۱–۲– تصویربرداری درون سلول بدن موجود زنده ۵۲

۱–۳– نانو ابزار شناسایی و تصویربرداری مرگ برنامه ریزی شده سلول های سالم در معرض عوامل ضد سرطان ۵۳

۲– رویکردهای جدید اجرایی مالکیت معنوی در مواجهه با فن آوری نانو ۵۳

د) پدیده جهانی شدن ۵۴

۱– عامل پیش برنده جهانی شدن؛ فن آوری ۵۴

۲– تجاری شدن مالکیت فکری ۵۴

۳– انتقال فناوری ۵۵

بند سوم) حمایت از حقوق مالکیت معنوی در تجارت بین الملل ۵۵

۱– موافقتنامه جنبه های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت معنوی ۵۶

۲– طرفداران و مخالفان حمایت از حقوق مالکیت فکری در تجارت بین المللی ۵۶

بند چهارم) تاثیرحمایت حقوق مالکیت معنوی در توسعه فن آوری نانو ۵۸

الف) نظام بین المللی حقوق مالکیت معنوی و تجاری سازی فن آوری ها ۵۸

ب) تاثیر نظام داخلی حمایت از حقوق مالکیت معنوی از نظام بین المللی موجود ۶۰

ج) دعاوی مشهور در مسیر توسعه فن آوری های نوین عصر ما و نقش مالکیت معنوی در آن ۶۲

۱– فن آوری های نوین ۶۲

۱–۱– دعاوی شرکت Polaroid علیه شرکت Kodak ۶۲

۱–۲– دانشگاه کالیفرنیا علیه کمپانی Genetech و مایکروسافت علیه IBM و غیره ۶۳

۱–۳– دعاوی شرکت های نوکیا و اپل علیه یکدیگر ۶۳

۲– دعاوی مرتبط به فن آوری نانو ۶۴

۱–۲– دعاوی شرکت های "caliper" و "Alcara" علیه یکدیگر ۶۴

۲–۲– شرکت Nanogen علیه اقاقیا (Acacia) ۶۵

۲–۳– دعوای شراکت Zyvex علیه کارمند سابق و اخذ حکم بازداشت دایمی علیه وی ۶۵

گفتار دوم) جایگاه حقوقی نانو در معاهدات بین المللی و قوانین مربوط به مالکیت معنوی با توجه به پیشرفت سریع تجاری سازی نانوتکنولوژی ۶۷

بند اول) درآمدی بر موافقت نامه تریپس (TRIPS)، موافقت نامه ای مرتبط با جنبه های تجاری مالکیت معنوی ۶۸

الف) جایگاه تریپس در سازمان تجارت جهانی (WTO) ۶۸

۱– چشم انداز، اهداف، اصول و مبنای تعهدات در تریپس ۶۹

۱–۱– چشم انداز ۶۹

۲–۱– اهداف ۷۰

۳–۱– اصول ۷۰

۴–۱– مبنای تعهدات، استانداردهای حداقل ۷۰

۲– رعایت عدم تبعیض و اصول مرتبط با آن ۷۰

۱–۲– اصل رفتار ملی ۷۱

۲–۲– اصل دولت کامله الوداد ۷۱

ب) ارتباط موافقت نامه تریپس با سایر معاهدات و کنوانسیون های مربوط به مالکیت فکری ۷۱

۱– مالکیت های فکری، ادبی و هنری، صوتی و تصویری، کنوانسیون برن و کنوانسیون رم (۱۹۶۱) ۷۲

۲– مالکیت های صنعتی؛ کنوانسیون پاریس و معاهده واشنگتن (مدارهای یکپارچه) ۷۲

۳– ارتباط موافقت نامه تریپس با قانون ایران ۷۳

بند دوم) تجاری سازی فن آوری نانو و توجه به تجارت جهانی ۷۴

الف) تجاری سازی در اروپا و ایران ۷۵

۱– ایجاد شرکت های جدید ۷۶

۲– فعالیت ثبت پتنت ۷۷

۳– سرمایه گذاری صنعتی ۷۷

۴– سرمایه گذاری خطرپذیر و کارآفرینی ۷۸

۵– عرضه سرمایه در سرمایه گذاری خطرپذیر، نقش منابع دولتی و الگوی ایران در اختراعات نانومقیاس ۷۸

ب) چالش های تجاری سازی؛ ثبت اختراع یا پتنت (مالکیت صنعتی) ۷۹

۱– موارد نامناسب برای پتنت ۸۰

۲– فاقد ارزش بودن برای تجاری سازی ۸۰

۳– پاداش های تحقیقاتی ۸۱

ج) فن آوری نانو در صنعت ۸۱

۱– مقیاس تولید؛ تبدیل نمونه سازی به تولید انبوه ۸۱

۲– ریسک های بالقوه ایمنی و سلامت ۸۲

بند سوم) جایگاه فن آوری نانو در معاهدات، سازمان های بین المللی و مقررات داخلی مربوط به مالکیت معنوی ۸۲

الف) سازمان ها، اسناد و معاهدات و استانداردهای بین المللی ۸۳

۱– استانداردهای بین المللی در فن آوری نانو ۸۳

۲– سازمان های بین المللی ۸۴

۱–۲– سازمان های مرتبط ۸۴

۲–۲– سازمان تجارت جهانی (WTO) ۸۴

ب) جنبه های مرتبط تجاری حقوق مالکیت معنوی (TRIPS)؛ ماده ۲۷ ۸۵

ج) مقررات داخلی مربوط به فن آوری نانو در ثبت اختراع ۸۷

۱– قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری ۸۷

۲– تمایز بین اختراع و اکتشاف ۹۹

گفتار سوم: انواع حقوق مالکیت صنعتی، ارتباط، تاثیر و چالش های فراروی با فن آوری نانو ۹۰

بند اول) انواع حقوق مالکیت صنعتی در موافقت نامه تریپس و قوانین داخلی در ارتباط با فن آوری نانو ۹۰

الف) علایم تجاری در موافقت نامه تریپس و قانون ثبت اختراعات، علایم تجاری و طرح های صنعتی مصوب ۱۳۸۶ ایران ۹۱

– فن آوری نانو و علامت تجاری و خدماتی

ب) نشانه های جغرافیایی در موافقت نامه تریپس و مقررات ایران ۹۳

۱– قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی مصوب ۱۳۸۳ ۹۴

۲– فن آوری نانو در نشانه های جغرافیایی ۹۵

ج) طرح های صنعتی (industrial _ desigh) در موافقت نامه تریپس و قوانین داخلی ایران ۹۵

۱– تعریف طرح صنعتی ۹۵

۲– نظام حقوقی ایران، قابلیت حمایت در چارچوب حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری به صورت همزمان از طرح های صنعتی ۹۶

۳– طرح های صنعتی در فن آوری نانو ۹۷

د) اختراعات در موافقت نامه تریپس و در قانون جدید ثبت اختراعات ۹۸

۱– پتنت یا ثبت اختراع ۹۹

۲– موارد غیر قابل ثبت ۱۰۱

۱–۲– موارد خلاف نظم عمومی و اخلاق ۱۰۱

۲–۲– روش های تشخیص، درمان و جراحی برای درمان انسان یا حیوان ۱۰۱

۳–۲– گیاهان و حیوانات به غیر از میکروارگانیسم ها فرآیندهای اساسا بیولوژیک برای تولید گیاهان یا حیوانات به استثنای فرآیندهای غیربیولوژیک ۱۰۲

ه) اسرار تجاری ۱۰۲

۱– در موافقت نامه تریپس ۱۰۳

۲– حفاظت از اطلاعات افشاء نشده یا اسرار تجاری در حقوق داخلی ۱۰۴

۳– اسرار تجاری در فن آوری نانو ۱۰۵

بند دوم) فن آوری نانو چالش های جدید فراروی مقررات ثبت اختراع و مالکیت معنوی ۱۰۶

الف) عملیات ثبت اختراع ۱۰۷

۱– تعریف ادارات ثبت اختراع از فن آوری نانو ۱۰۷

۲– عوامل خاص بودن فن آوری نانو ۱۰۸

۳– ثبت اختراعات نانومقیاس ۱۱۰

۱–۳– محصولات طبیعی ساز ۱۱۰

۲–۳– اظهار اختراع به عنوان دستگاه یا ماده جدید در فن آوری نانو ۱۱۲

۳–۳– ثبت اختراعات گزینشی یا معرفی اختراعات قبلی برای ایجاد اثراتی متمایز در مقیاس نانو و ثبت جدید برای آن ۱۱۳

ب) چالش عدم توازن بین آزادی در نوآوری و اختراع و محدودیت های ناشی از حمایت مالکیت فکری ۱۱۴

۱– افزایش پتنت های دانشگاهی نانومقیاس، تحت تاثیر آزادی نوآوری ۱۱۵

۲– نگرشی جدید به دارایی فکری، سرمایه داری اختراعی یا سرمایه گذاری فکری ۱۱۶

ج) انتشار علمی پیش از موعد به معنی افشای زودهنگام اختراعات ۱۱۸

د) روش های انتقال فن آوری نانو ۱۱۹

ه) سیستم های طبقه بندی متفاوت کشورها در فن آوری نانو ۱۲۰

و) اسرار تجاری ۱۲۰

بند سوم) تاثیر متقابل مالکیت معنوی و فن آوری نانو ۱۲۱

الف) تاثیر مالکیت معنوی بر فن آوری نانو ۱۲۱

۱_ روندهای موجود در دارایی معنوی فن آوری نانو ۱۲۲

۲– دورنمای پتنت ها ۱۲۳

۳– فعالیت ثبت پتنت در بخش های مختلف فن آوری نانو ۱۲۴

ب) تاثیر فن آوری نانو بر مالکیت معنوی ۱۲۵

۱– ادارات ثبت پتنت، لزوم همکاری با گسترش تقاضا ۱۲۵

۲– نیاز به همکاری برای تکامل قوانین مالکیت معنوی ۱۲۶

۳– بین المللی سازی همکاری در حوزه پتنت های فن آوری نانو ۱۲۷

فصل سوم: حریم خصوصی در فضای نانوتکنولوژی

گفتار اول) مبانی نظری حریم خصوصی در فن آوری نانو ۱۳۱

بند اول) مبانی عمومی نظریه حریم ناکافی و ضعیف در برابر فن آوری نانو ۱۳۱

الف) حق بر حریم خصوصی در نیاز بشر به روابط شخصی نهفته است ۱۳۳

ب) نظریه تصمیم گیری اخلاقی آزادانه (خود مختار) کانت مبنای حریم خصوصی ۱۳۴

ج) حریم خصوصی پیش شرط شخصیت انسان ۱۳۵

بند دوم: مبانی فقهی و نظری حریم خصوصی، قابلیت استفاده و استناد در برابر نانوتکنولوژی ۱۳۶

الف) مبانی و مصادیق متجلی در زمینه ی ممنوعیت نقض حریم خصوصی در اسلام ۱۳۷

۱ ممنوعیت تجسس و تفتیش در اسلام ۱۳۷

۲ ممنوعیت سوء ظن ۱۳۸

۳ ممنوعیت ورود به منازل بدون استیذان ۱۳۸

۴ حرام بودن و ممنوعیت استراق سمعی و بصری ۱۳۹

ب) حفظ حریم خصوصی در برابر فن آوری نانو در اسلام ۱۳۹

گفتار دوم: حدود حق بر حریم خصوصی در محدوده فضای نانو ۱۴۱

بند اول) آزادی بیان و حریم خصوصی ۱۴۱

بند دوم) تزاحم حق بر حریم خصوصی با حق دسترسی به اطلاعات ۱۴۲

بند سوم) حق بر حریم خصوصی در برابر مصالح عمومی درفضای نانو ۱۴۳

گفتار سوم: مصادیق حق بر حریم خصوصی در مقایسه با فضای نانو تکنولوژی حریم بی دفاع ۱۴۵

بند اول: حریم خصوصی ارضی (مکان) ۱۴۵

الف: در فضای واقعی ۱۴۵

ب: در فضای سایبر ۱۴۶

ج: در فضای نانو ۱۴۷

بند دوم: حریم خصوصی جسمانی ۱۴۸

الف: ابعاد واقعی ۱۴۸

ب: فضای سایبر ۱۴۸

ج: در معرض نانو ۱۴۸

بند سوم: نانوتکنولوژی، نقض یا حفاظت بیشتر حریم خصوصی ۱۵۰

الف) تهدیدها ۱۵۱

دعوای حقوقی Kyllo علیه ایالت متحده در خصوص نقض حریم خصوصی ۱۵۷

ب) منابع و فرصتها، حمایت بیشتر از حریم خصوصی ۱۵۸

بند چهارم) رویکردهای جوامع و سازمان های بین المللی به حریم خصوصی و فن آوری نانو ۱۶۰

منابع ۱۶۶

کلیدواژه ها

• حریم شخصی
• مالکیت صنعتی
• حق اختراع
• حقوق خصوصی
• اکتشاف علمی
• حقوق مالکیت معنوی
• نانوفناوری
• ثبت اختراع و اختراع
• حقوق مالکیت معنوی