حقوق معنوی کودک متولد شده از باروری مصنوعی در حقوق ایران و اسناد بین المللی

عنوان	حقوق معنوی کودک متولد شده از باروری مصنوعی در حقوق ایران و اسناد بین المللی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	ندا نصر
استاد راهنما	عباداله رستمی
استاد مشاور	اکبر ایمان پور
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۱
دانشگاه	دانشگاه گیلان

حقوق معنوی کودک متولد شده از باروری مصنوعی در حقوق ایران و اسناد بین المللی عنوان پایان نامه ای است که توسط ندا نصر، با راهنمایی عباداله رستمی و با مشاوره اکبر ایمان پور در سال ۱۳۹۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان دفاع گردید.

چکیده

ناباروری به عنوان یکی از مشکلات اساسی برخی از زوجین در طول تاریخ بوده است اما پیشرفتهای علمی چند دهه ی اخیردرعرصه ی بین المللی امید های فراوانی را به روی این دسته از زوجین گشوده و روش های متفاوتی را برای درمان ناباروری آنان کشف و در اختیار شان گذاشته است. یکی از این روش ها تلقیح مصنوعی و مبحث جنین آزمایشگاهی است که در سایه پیشرفتهای علمی صورت گرفته در کشورمان از حدود یک دهه ی پیش رواج یافته است. با این وجود، نظرات موافق و مخالف فقهای معاصر در خصوص وضعیت شرعی استفاده از این روش ها مردم و پزشکان را با تردید مواجه ساخته و هم چنین مباحث حقوقی پردامنه ای را در عرصه ی حقوق خصوصی پدید آورده است. از جمله این مباحث، حقوق معنوی کودکان متولد شده می باشد . از آنجایی که حقوق کودک بخشی از موضوعات حقوق بشر بوده که نیاز به حمایت جدی از سوی جامعه بین المللی دارد و با توجه به ضرورت بررسی مباحث حقوق کودک در سطح جامعه و علی الخصوص موضوع کودک آزمایشگاهی، نوشتار حاضر پس از بیان شیوه های مختلف تلقیح مصنوعی و انتقال جنین آزمایشگاهی به بررسی نکاتی پیرامون حقوق معنوی این کودکان در عرصه ی حقوق داخلی و هم چنین اسناد بین المللی از جمله کنوانسیون حقوق کودک، می پردازد. فلذا پس از تبیین نظرات مختلف و تامل در آراء گوناگون فقهی و حقوقی و بررسی قوانین موجود از جمله قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور، نسب کودک آزمایشگاهی را صاحبان تخمک و اسپرم معرفی کرده و بر آن اساس راهکارهایی را پیرامون آثار ناشی از این نسب در بحث حضانت، ولایت،ثبت ولادت و نامگذاری ارایه داده و نتیجه گرفتیم علی رغم اصرار بر پنهانی بودن اهدای جنین در کشورمان حق دسترسی به سوابق ژنتیکی این کودکان باید توسط دولت تضمین گردد.

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده

مقدمه ۱

بیان مسیله و ضرورت تحقیق ۱

فصل اول – مفاهیم ، مبانی و پیشینه تاریخی

۱– مفاهیم ، مبانی و پیشینه تاریخی ۶

۱–۱ مفهوم حق ۶

۱–۲ مفهوم کودک ۶

۱–۲–۱ مفهوم کودک در حقوق ایران ۷

۱–۲–۱–۱ شروع دوران کودکی ۷

۱–۲–۱–۲ پایان دوران کودکی ۷

۱–۲–۲ مفهوم کودک در اسناد بین المللی ۸

۱–۳ اصول حاکم برحقوق کودک درکنوانسیون حقوق کودک ۹

۱–۴ مفهوم والدین ۱۰

۱–۴–۱ مفهوم والدین در قوانین داخلی ۱۰

۱–۴–۲ مفهوم والدین در اسناد بین المللی ۱۱

۱–۵ تلقیح ۱۱

۱–۶ ناباروری ۱۲

۱–۷ مفهوم جنین از دیدگاه عرف، پزشکی و قانون نحوه ی اهدای جنین ۱۲

۱–۸ تاریخچه پیدایش لقاح مصنوعی ۱۳

۱–۹ سیر تاریخی قانون گذاری در خصوص تلقیح مصنوعی ۱۵

۱–۱۰ بررسی مقررات موجود درخصوص اهدای جنین ۱۶

۱–۱۰–۱ بررسی قوانین مربوط به اهدای جنین در حقوق ایران ۱۶

۱–۱۰–۱–۱ قوانین مدنی ۱۷

۱–۱۰–۱–۲ قوانین جزایی ۱۸

۱–۱۰–۱–۳ قانون اهدای جنین به زوجین نابارور ۱۹

۱–۱۰–۲ بررسی قوانین مربوط به اهدای جنین در حقوق خارجی ۱۹

۱–۱۰–۲–۱ حقوق انگلیس ۲۰

۱–۱۰–۲–۲ حقوق فرانسه ۲۱

۱ –۱۰–۲–۲–۱ قوانین مدنی ۲۱

۱–۱۰–۲–۲–۲ قوانین جزایی ۲۲

فصل دوم – بررسی وضعیت شرعی و قانونی صور مختلف باروری مصنوعی

۲– بررسی وضعیت شرعی و قانونی صور مختلف باروری مصنوعی ۲۵

۲–۱ لقاح آزمایشگاهی ۲۵

۲–۲ انواع روش های لقاح آزمایشگاهی ۲۶

۲–۲–۱ روش های لقاح داخل رحمی ۲۶

۲–۲–۱–۱ روش IUI (تزریق اسپرم به داخل رحم) ۲۶

۲–۲–۱–۲ روش GIFT (تزریق همزمان اسپرم و تخمک به داخل لوله رحم) ۲۷

۲–۲–۲ روش های لقاح خارج از رحم ۲۷

۲–۲–۲–۱ روش IVF (انتقال جنین به داخل لوله رحم) ۲۷

۲–۲–۲–۲ روش ZIFT (انتقال سلول جنسی بارور شده به داخل لوله رحم) ۲۸

۲–۲–۲–۳ روش ICSI (میکرو اینجکشن))تزریق داخل سیتو پلاسمی اسپرم( ۲۸

۲–۲–۲–۴ روش CLONING (شبیه سازی) ۲۹

۲–۳ صورت های مختلف تلقیح مصنوعی و وضعیت شرعی آن ۳۰

۲–۳–۱ اسپرم اهدایی ۳۰

۲–۳–۱–۱ جواز یا حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه ۳۰

۲–۳–۲ تخمک اهدایی ۳۲

۲–۳–۲–۱ جواز یا حرمت تلقیح مصنوعی با تخمک اهدایی ۳۳

۲–۳–۳ جنین اهدایی ۳۴

۲–۳–۳–۱ جواز یا حرمت اهدای جنین متعلق به بیگانگان غیر مزدوج ۳۵

۲–۳–۳–۲ جواز یا حرمت اهدای جنین متعلق به بیگانگان مزدوج ۳۶

۲–۳–۴ روش استفاده از رحم جانشین (جایگزین) ۳۶

۲–۳–۴–۱ جانشینی در بارداری ۳۷

۲–۳–۴–۱–۱ وضعیت شرعی مادر جانشین در جایگزینی کامل ۳۷

۲–۳–۴–۲ جانشینی سنتی رحم (جایگزینی نسبی یا جایگزینی با پیوند ژنتیک) ۳۸

۲–۳–۴–۲–۱ وضعیت شرعی مادر جانشین در جایگزینی نسبی ۳۸

۲–۳–۴–۳ جانشینی با استفاده از جنین اهدایی ۳۹

۲–۳–۴–۳–۱ وضعیت شرعی مادر جانشین در جنین اهدایی ۳۹

۲–۳–۴–۴ جانشینی با استفاده از تخمک اهدایی ۳۹

۲–۳–۴–۴–۱ وضعیت شرعی مادر جانشین در تخمک اهدایی ۳۹

۲–۳–۴–۵ انواع جانشینی (جایگزینی) ۴۰

۲–۳–۴–۵–۱ جانشینی تجاری ۴۰

۲–۳–۴–۵–۲ جانشینی غیر تجاری یا نوع دوستانه ۴۰

فصل سوم – مصادیق حقوق معنوی کودک ناشی از باروری مصنوعی

۳–۱ حق برخورداری از نسب ۴۳

۳–۱–۱ وضعیت حقوقی کودکان حاصل از روشهای کمک باروری ۴۳

۳–۱–۲ وضعیت نسب کودکان حاصل از فرایند اهداء ۴۳

۳–۱–۳ مفهوم و ماهیت نسب ۴۳

۳–۱–۴ شرایط تحقق نسب ۴۵

۳–۱–۴–۱ نسب مشروع ۴۵

۳–۱–۴–۲ نسب ناشی از شبهه ۴۶

۳–۱–۴–۳ نسب ناشی از زنا ۴۶

۳–۱–۵ نسب در اسناد بین المللی ۴۶

۳–۱–۶ ماهیت نسب در حقوق ایران ۴۷

۳–۱–۶–۱ نسب پدری کودک متولد شده از روشهای کمک باروری ۴۸

۳–۱–۶–۲ حقوق انگلیس ۴۹

۳–۱–۶–۳ نظر برگزیده ۵۰

۳–۱–۶–۴ نسب مادری کودک متولد شده از روشهای کمک باروری ۵۱

۳–۱–۶–۵ حقوق انگلیس ۵۳

۳–۱–۶–۶ نظر برگزیده ۵۳

۳–۲ حق برخورداری از نام و ثبت ولادت ۵۶

۳–۲–۱ حق ثبت ولادت ۵۶

۳–۲–۲ اعلام و ثبت ولادت در حقوق ایران ۵۶

۳–۲–۳ حق برخورداری از نام ۵۷

۳–۲–۴ نام و نام خانوادگی فرزندان ۵۷

۳–۲–۵ حقوق و تکالیف راجع به نام و نام خانوادگی ۵۹

۳–۲–۵–۱ استفاده فرزند مشروع از نام خانوادگی پدر ۵۹

۳–۲–۵–۲ استفاده فرزند نامشروع از نام خانوادگی پدر ۶۰

۳–۲–۵–۳ استفاده از نام خانوادگی آزاد ۶۰

۳–۲–۶ حق برخورداری از نام در اسناد بین المللی ۶۱

۳–۲–۷ اهمیت ثبت رسمی هویت فردی کودک در اسناد بین المللی ۶۳

۳–۲–۷–۱ زمان و چگونگی ثبت واقعه تولد ۶۳

۳–۲–۸ ثبت ولادت و نام گذاری کودک متولد شده از باروری مصنوعی در حقوق ایران ۶۵

۳–۲–۸–۱ اعلام ولادت کودک و اخذ شناسنامه در روش اهدای جنین ۶۵

۳–۲–۸–۲ اعلام ولادت کودک و اخذ شناسنامه در روش استفاده از رحم جایگزین ۶۵

۳–۲–۸–۲–۱ حالت جانشینی در بارداری ۶۶

۳–۲–۸–۲–۲ حالت جانشینی با باروری مصنوعی ۶۸

۳–۳ حق برخورداری از حضانت ۷۳

۳–۳–۱ مفهوم لغوی، فقهی و قانونی حضانت ۷۳

۳–۳–۱–۱ تعریف لغوی حضانت ۷۳

۳–۳–۱–۲ تعریف فقهی حضانت ۷۳

۳–۳–۱–۳ تعریف قانونی حضانت در حقوق ایران ۷۴

۳–۳–۲ ماهیت حقوقی حضانت ۷۵

۳–۳–۲–۱ تعریف حق و تکلیف ۷۵

۳–۳–۲–۲ حق یا تکلیف بودن حضانت ۷۵

۳–۳–۳ مبنای روابط ابوین و طفل در حضانت ۷۷

۳–۳–۳–۱ همبستگی خانوادگی ۷۷

۳–۳–۳–۲ حمایت از کودک ۷۷

۳–۳–۴ ارکان حضانت و شرایط آن ۷۷

۳–۳–۴–۱ شرایط حاضنین ۷۷

۳–۳–۴–۱–۱ عقل ۷۷

۳–۳–۴–۱–۲ شوهر نکردن مادر ۷۸

۳–۳–۴–۱–۳ شایستگی اخلاقی ۷۸

۳–۳–۴–۱–۴ اسلام ۷۸

۳–۳–۴–۱–۵ توانایی عملی ۷۸

۳–۳–۴–۲ شرایط محضون ۷۹

۳–۳–۵ اشکال مختلف حضانت ۸۰

۳–۳–۵–۱ حضانت کودک در صورت زندگی مشترک ۸۰

۳–۳–۵–۲ حضانت کودک در صورت جدایی والدین ۸۱

۳–۳–۵–۳ حضانت کودک در صورت فوت یکی از ابوین ۸۲

۳–۳–۵–۴ حضانت کودک در صورت فوت هر دو نفر از والدین ۸۳

۳–۳–۵–۵ حضانت کودک در صورت فوت پدر بزرگ (جد پدری) ۸۳

۳–۳–۶ ضمانت اجرای حضانت ۸۴

۳–۳–۶–۱ ضمانت اجرای مدنی حضانت ۸۴

۳–۳–۶–۱–۱ ضمانت اجرای عدم مواظبت طفل ۸۵

۳–۳–۶–۲ ضمانت اجرای کیفری حضانت ۸۵

۳–۳–۷ حضانت کودکان تولد یافته از طریق تلقیح مصنوعی ۸۶

۳–۳–۷–۱ حضانت کودکان ناشی از تلقیح مصنوعی بدون دخالت عامل بیگانه ۸۶

۳–۳–۷–۲ حضانت کودکان ناشی از تلقیح مصنوعی با دخالت عامل بیگانه ۸۶

۳–۳–۷–۳ حضانت کودکان تولد یافته از طریق اسپرم بیگانه ۸۷

۳–۳–۷–۴ حضانت کودک متولد شده از طریق اهدای جنین ۸۸

۳–۳–۷–۵ حضانت کودکان متولد شده از رحم اجاره ای (مادر جانشین) ۸۹

۳–۳–۷–۵–۱ حالت جانشینی در بارداری ۸۹

۳–۳–۷–۵–۱–۱ مادر حکمی، مادر قانونی طفل است ۸۹

۳–۳–۷–۵–۱–۲ مادر جانشین، مادر قانونی طفل است ۸۹

۳–۳–۷–۵–۱–۳ طفل دارای دو مادر قانونی است ۹۰

۳–۳–۷–۵–۲ حالت جانشینی با باروری مصنوعی ۹۱

۳–۳–۸ حضانت در اسناد بین المللی ۹۱

۳–۴ حق برخورداری از ولایت ۹۴

۳–۴–۱ مفهوم ولایت ۹۴

۳–۴–۱–۱ ولایت عام ۹۴

۳–۴–۱–۲ ولایت خاص ۹۵

۳–۴–۲ ولایت قهری ۹۵

۳–۴–۲–۱ اشخاصی که تحت ولایت قهری هستند ۹۵

۳–۴–۲–۲ اشخاصی که عهده دار ولایت قهری هستند ۹۵

۳–۴–۳ قیمومت ۹۷

۳–۴–۴ ولایت و قیمومت ۹۸

۳–۴–۵ قیمومت و ارتباط آن با خانواده ۹۸

۳–۴–۶ تعیین قیم با وجود ولی قهری ۹۹

۳–۴–۷ ولایت و سرپرستی کودک در اسناد بین المللی ۹۹

۳–۴–۸ ولی کودک متولد شده از طریق باروری مصنوعی ۱۰۱

۳–۵ حق بر هویت ۱۰۳

۳–۵–۱ مفهوم هویت ۱۰۳

۳–۵–۱–۱ مفهوم لغوی ۱۰۳

۳–۵–۱–۲ مفهوم اصطلاحی ۱۰۴

۳–۵–۲ منابع هویت ۱۰۴

۳–۵–۳ شناسایی حق کودک بر هویت در غرب ۱۰۴

۳–۵–۴ حق دسترسی به اطلاعات در اهدای گامت و جنین ۱۰۵

۳–۵–۴–۱ کسب اطلاعات ۱۰۵

۳–۵–۴–۲ محرمانه بودن اطلاعات ۱۰۶

۳–۵–۵ اهدای پنهان ۱۰۸

۳–۵–۵–۱ دلایل طرفداران اهدای پنهان یا ناشناخته ۱۰۸

۳–۵–۵–۱–۱ دلایل ناشناخته ماندن اهداکنندگان ۱۰۸

۳–۵–۱–۵–۲ دلایل عدم افشای حقیقت به کودک ۱۰۹

۳–۵–۱–۵–۳ دلایل عدم افشای حقیقت به اشخاص ثالث ۱۰۹

۳–۵–۶ اهدای آشکار یا شناخته شده ۱۱۰

۳–۵–۶–۱ دلایل آشکار شدن هویت اهداء کننده و لزوم شناسایی نامبرده ۱۱۰

۳–۵–۶–۲ دلایل موافقان افشای حقیقت به کودک ۱۱۱

۳–۵–۶–۳ لزوم افشای راز اهدای جنین به اشخاص ثالث ۱۱۱

۳–۵–۷ حق کودک بر هویت در اسناد بین المللی ۱۱۲

۳–۵–۷–۱ کنوانسیون حقوق کودک ۱۱۲

۳–۵–۷–۲ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و آزادی های اساسی ۱۱۳

۳–۵–۷–۳ میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۱۱۳

۳–۵–۷–۴ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ۱۱۴

۳–۵–۷–۵ اعلامیه اسلامی حقوق بشر ۱۱۴

۳–۵–۸ راهکارهای اسلام در حفظ حق کودک بر هویت ۱۱۴

۳–۵–۹ حق بر هویت کودک آزمایشگاهی در حقوق ایران ۱۱۵

نتیجه گیری ۱۱۸

پیشنهادات ۱۲۱

کتب ۱۲۲

منابع فارسی ۱۲۲

منابع عربی ۱۲۳

منابع انگلیسی ۱۲۴

منابع فرانسه ۱۲۵

مجلات و مقاله ها ۱۲۵

قوانین ۱۲۷

اسناد ۱۲۸

پیوست ها

کلیدواژه ها

• حقوق کودکان
• بارورسازی
• در آزمایشگاه
• نیاکان
• قانون بین المللی
• نظام حقوقی
• ایران
• حقوق مالکیت معنوی
• باروری مصنوعی