حمایت از ایده در حقوق مالکیت فکری؛ چالشها و ضرورت‌‌ها
حمایت از ایده در حقوق مالکیت فکری؛ چالشها و ضرورت‌‌ها نام مقاله ای از محمد هادی میرشمسی و حسام جلاییان دهقانی بوده که در شماره دهم دوره پنجم (مهر 1403) فصلنامه حقوق فناوری های نوین منتشر شده است.
چکیده
ایده و طرح اولیه علاوه‌بر این‌که خود نتیجه و زاییدۀ ذهن و قوۀ خلاّقۀ بشر است، در شکل‌گیری آفرینش‌های فکری در هر دو حوزۀ ادبی و هنری و صنعتی نقشی سازنده دارد. با این‌که در یک نظام حقوقی توسعه‌یافته و عادلانه، حمایت از ایده ضروری به نظر می‌رسد، اما حمایت از آن در چهارچوب حقوق مالکیت فکری با چالش‌های نظری جدی روبه‌روست. ایده نه‌تنها از گسترۀ حمایتی مقررات ملی و بین‌المللی مالکیت فکری خارج است، بلکه از لحاظ نظری نیز حمایت از آن و اعطای انحصار مالکانه به ایده‌پردازان توجیه‌پذیر و بدون چالش نیست. در این پژوهش، از یک‌سو ضمن بررسی سیر تاریخی اهمیت و جایگاه ایده در شکل‌گیری و رونق صنعت فیلم‌سازی و سینمای ایالات متحده ضرورت حمایت از ایده‌پردازان در راستای تشویق و گسترش فعالیت‌های خلاقانه تبیین شده و از دیگرسو، امکان‌نداشتن حمایت از ایده از حقوق مالکیت فکری در چهارچوب و رویکرد سه نظریۀ حقوق طبیعی، نظریۀ ابزارگرایانۀ حقوق مالکیت فکری و نظریۀ تحلیل اقتصادی تحلیل می‌شود. برآیند آن ضرورت و این چالش، شکل‌گیری نظام حقوقی ایده با رویۀ قضایی امریکاست که از ایده‌پردازان در قالبی متفاوت و جدای از حقوق مالکیت فکری و بدون اعطای انحصار مالکانه حمایت می‌کند. درک مبانی این ضرورت‌‌ها و چالشها و آشنایی با نظام حقوق ایده و اهداف آن می‌تواند سرآغازی برای حمایت از ایده‌پردازان در کشور ایران و براساس ظرفیت‌های این حوزه از حقوق باشد.
کلیدواژه ها
- ایده
- حقوق مالکیت فکری
- نظریۀ حقوق فطری
- نظریۀ تحلیل اقتصادی
- حقوق ایده