خرید و فروش دین با تاکید بر نظام بانکی ایران

از ویکی حقوق
پرش به ناوبری پرش به جستجو
خرید و فروش دین با تاکید بر نظام بانکی ایران
عنوانخرید و فروش دین با تاکید بر نظام بانکی ایران
رشتهحقوق خصوصی
دانشجوفاطمه فلاح نژاد
استاد راهنماسیدمرتضی قاسم زاده
استاد مشاورعباسعلی داررویی
مقطعدکتری
سال دفاع۱۳۹۸
دانشگاهدانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری



خرید و فروش دین با تاکید بر نظام بانکی ایران عنوان رساله ای است که توسط فاطمه فلاح نژاد، با راهنمایی سیدمرتضی قاسم زاده و با مشاوره عباسعلی داررویی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دفاع گردید.

چکیده

عقد خرید دین که در تمامی کتب فقهی از آن با عنوان( بیع الدین )بحث شده است ، عقدی است که بموجب آن دین مدت دار بدهکار به کمتر از مبلغ آن توسط مدیون یا شخص ثالث خریداری می شود و در نتیجه ی این انتقال ، طلب با همه ی اوصاف و ویژگیهای خود به وی منتقل می گردد و برغم اختلاف نظرات متعددی که در خصوص وضعیت حقوقی آن وجود دارد و برخی آن را بطور مطلق و بعضی در فروض خاصی باطل می دانند ، نظر مشهور صحت آن در اکثر موارد و اقسام آن است . لیکن قایلین به صحت عقد مزبور نیز در خصوص ماهیت آن ، نظرات متفاوتی مطرح نموده اند. برخی آن را از مصادیق بیع و برخی مصداق عقود نامعین و در قلمرو ماده ی ۱۰ قانون مدنی قرار داده اند.لیکن به نظر می رسد با توجه به ماده ی ۹۸ قانون برنامه ی پنجم توسعه و دستور العمل اجرایی عقد مذکور ، می توان عقد مزبور را در زمره ی عقود معین قرار داد. زیرا بموجب ماده ی ۱ دستورالعمل اجرایی، خرید دین قراردادی است که بموجب آن شخص ثالثی دین مدت دار بدهکار را به کمتر از مبلغ اسمی آن به صورت نقدی از داین خریداری می کند و در مواد بعدی آن به بیان شرایط صحت آن از قبیل حقیقی بودن دین ، نقدشوندگی دین ، معتبر بودن متعهد و ....و پاره ای از شروط ضمن عقد از قبیل تضمین دین ، بیمه نمودن و ..... پرداخته است و دیگر نیازی به تحلیل ماهیت عقد مزبور در سایر قالبهای حقوقی نیست و امروزه بعنوان یکی از ابزارهای مالی و منابع تامین اعتبار در حقوق بانکی کاربرد های فراوانی دارد . زیرا با تصریح به جواز آن ، مشکل بسیاری از معاملات بانکی که بیم ربوی بودن ، مانع انعقاد آنها می گشت رفع شده و می توان عقود مزبور را در قالب عقد خرید دین منعقد نمود که برخی از آنها عبارتند از : قراردادهای اعتباری ، سپرده ها و وامهای بانکی ، قرارداد کارت های اعتباری، تنزیل اعتبارات اسنادی و معامله ی اوراق قرضه.

ساختار و فهرست رساله

چکیده ت مقدمه ‏۱‏ بخش اول : مفهوم وماهیت عقد خرید دین ‏۶‏ فصل اول : مفهوم و ماهیت دین ‏۶‏ مبحث اول : مفهوم دین ‏۶‏ گفتار اول : دیدگاه مکاتب مختلف نسبت به دین ‏۹‏ بند اول : دیدگاه مکتب حقوقی رم نسبت به دین ‏۱۰‏ بند دوم : دیدگاه مکتب مادی نسبت به دین ‏۱۰‏ بند سوم : دیدگاه مکتب فقهی اسلام به دین ‏۱۱‏ گفتار دوم : مفهوم لغوی دین ‏۱۱‏ گفتار سوم : مفهوم اصطلاحی دین ‏۱۲‏ مبحث دوم : مفاهیم مرتبط با دین ‏۱۳‏ گفتار اول : دین و قرض ‏۱۳‏ گفتار دوم : دین و التزام ‏۱۴‏ گفتار سوم : دین و تعهد ‏۱۵‏ گفتار چهارم : دین و ذمه‏ ‏۱۶‏ مبحث سوم : اوصاف و ویژگی های دین ‏۱۹‏ گفتار اول : عدم تعین قبل از قبض ‏۱۹‏ گفتار دوم : عدم قابلیت تقسیم ‏۱۹‏ گفتار سوم : اجل پذیری ‏۲۰‏ گفتار چهارم : قابلیت ابراء و تهاتر ‏۲۰‏ فصل دوم: ماهیت حقوقی عقد خرید دین و اعمال حقوقی مرتبط ‏۲۱‏ مبحث اول : عقد خرید دین و اعمال حقوقی مرتبط ‏۲۱‏ گفتار اول : تعریف عقد خرید دین ‏۲۱‏ گفتار دوم : عقد حواله ‏۲۱‏ گفتار سوم : بیع کلی فی الذمه ‏۲۳‏ گفتار چهارم : تنزیل ‏۲۵‏ مبحث دوم : شرایط دین مورد معامله ‏۴۲‏ گفتار اول : موجود و ثابت بودن دین بر ذمه ‏ ‏۴۲‏ گفتار دوم : معین بودن دین و مدت آن ‏۴۴‏ گفتار سوم : منفعت عقلایی دین ‏۴۴‏ گفتار چهارم : مشروع بودن دین ‏۴۴‏ مبحث سوم : ماهیت حقوقی عقد خرید دین ‏۴۵‏ گفتار اول : عقد بیع ‏۴۵‏ گفتار دوم : قرارداد خصوصی ‏۵۲‏ گفتار سوم : عقد معین ‏۵۲‏ بخش دوم : اقسام و اوصاف عقد خرید دین ‏۵۳‏ فصل اول : اقسام عقد خرید دین در فقه ‏ ‏۵۳‏ مبحث اول : تقسیم خرید دین بر مبنای موضوع ‏ ‏۵۸‏ گفتار اول : خرید دین در مقابل عین ‏۵۸‏ گفتار دوم : خرید دین در مقابل دین ‏۶۰‏ گفتار سوم : حکم بیع دین به دین در حقوق موضوعه ‏۶۵‏ بند اول : حقوق مدنی ‏۶۵‏ بند دوم : حقوق بانکی ‏۶۶‏ مبحث دوم : تقسیم خرید دین بر مبنای خریدار دین ‏۶۷‏ گفتار اول : خرید دین توسط مدیون ‏۶۷‏ بند اول : خرید دین در فقه عامه ‏۶۷‏ بند دوم : خرید دین در فقه امامیه ‏۶۸‏ گفتار دوم : خرید دین توسط شخص ثالث ‏۶۹‏ بند اول : خرید دین در فقه عامه ‏۶۹‏ الف: دیدگاه علمای حنبلی ‏۷۰‏ ب : دیدگاه علمای شافعی ‏۷۰‏ ج : دیدگاه علمای مالکی ‏۷۱‏ د : دیدگاه علمای حنفی ‏۷۲‏ بند دوم : خرید دین در فقه امامیه ‏۷۳‏ الف : نظر اقلیت مبنی بر بطلان ‏۷۳‏ ب : نظر اکثریت مبنی بر صحت ‏۷۴‏ مبحث سوم : سایر تقسیم های عقد خرید دین ‏۷۹‏ گفتار اول : خرید دین قبل از حلول اجل دین و بعد از حلول آن ‏۷۹‏ گفتار دوم : خرید دین به مقدار دین و کمتر از آن ‏۸۱‏ فصل دوم : اوصاف عقد خرید دین ‏۸۴‏ مبحث اول : تملیکی بودن ‏۸۴‏ مبحث دوم : معوض بودن ‏۸۴‏ مبحث سوم : لازم بودن ‏۸۵‏ بخش سوم : بررسی عقد خرید دین در نظام بانکی ‏۸۵‏ فصل اول : کاربرد عقد خرید دین در معاملات بانکی ‏۸۵‏ مبحث اول : مفهوم قراردادهای بانکی ‏۸۷‏ مبحث دوم : اقسام قراردادهای بانکی ‏۸۸‏ گفتار اول : قرادادهای بانکی موضوع عقود معین و موضوع عقود غیر معین ‏۸۸‏ گفتار دوم : قراردادهای بانکی مشارکتی و مبادله ای ‏۸۹‏ الف : عقود مشارکتی ‏۸۹‏ ب : عقود مبادله ای ‏۹۰‏ مبحث سوم : سیر تحول قانونی عقد خرید دین در نظام بانکی ‏ ‏۹۱‏ فصل دوم : تشکیل عقد خرید دین و انواع قالب های آن در نظام بانکی ‏۹۴‏ مبحث اول : شرایط ماهوی ‏۹۵‏ بند اول : قصد و رضای طرفین ‏۹۵‏ بند دوم : اهلیت طرفین ‏۹۵‏ بند سوم : موضوع معامله ‏۹۶‏ بند چهارم : مشروعیت جهت معامله ‏۹۶‏ بند پنجم: حقیقی بودن دین ‏۹۷‏ مبحث دوم : شرایط شکلی و تشریفاتی ‏۹۹‏ بند اول : نقد شوندگی دین و معتبر بودن متعهد ‏۹۹‏ بند دوم : مدت سررسید ‏۹۹‏ بند سوم : عدم لزوم تنظیم سند رسمی ‏ ‏۱۰۱‏ مبحث سوم : خرید دین مجدد ‏۱۰۲‏ گفتار اول : خرید دین مجدد توسط بانک مرکزی ‏۱۰۲‏ گفتار دوم : خرید دین مجدد توسط فروشنده ‏۱۰۳‏ مبحث چهارم : شروط ضمن عقد ‏۱۰۵‏ بند اول : تعهد فروشنده در صورت امتناع مدیون از پرداخت ‏۱۰۵‏ بند دوم : شرط دادن تضمین ‏۱۰۷‏ بند سوم : بیمه نمودن دین ‏۱۰۷‏ مبحث پنجم : انواع عقد خرید دین در نظام بانکی ‏۱۰۸‏ گفتار اول : قراردادهای اعتباری در قالب خرید دین ‏۱۰۸‏ بند اول : مفهوم قراردادهای اعتباری ‏۱۰۸‏ بند دوم : بطلان قراردادهای اعتباری به سبب صوری و ربوی بودن آن ها ‏۱۰۹‏ بند سوم : انعقاد قرارداد اعتباری در قالب عقد خرید دین ‏۱۱۰‏ گفتار دوم : سپرده ها و وام های بانکی در قالب خرید دین ‏۱۱۰‏ بند اول : مفهوم سپرده های بانکی و اقسام آن ‏۱۱۱‏ بند دوم : وام های بانکی ‏۱۱۲‏ بند سوم: تردید در صحت سپرده ها و وام های بانکی ‏۱۱۲‏ بند چهارم : صحت سپرده ها و وام های بانکی با استفاده از عقد خرید دین ‏۱۱۳‏ بند پنجم : مقایسه ی سود بانکی و کارمزد‏ ‏۱۱۴‏ گفتار سوم : صدور کارت های اعتباری و بانکی در قالب خرید دین ‏۱۱۶‏ بند اول : مفهوم کارت های اعتباری ‏۱۱۶‏ بند دوم : ذینفعان کارت های اعتباری ‏۱۱۷‏ بند سوم : ماهیت حقوقی کارت های اعتباری ‏۱۱۸‏ الف : عقد قرض و قرارداد کارت های اعتباری ‏۱۱۹‏ ب : عقد ضمان و قرارداد کارت های اعتباری ‏۱۱۹‏ ج : عقد وکالت و قرارداد کارت های اعتباری ‏۱۲۰‏ د : عقد حواله و قرارداد کارت های اعتباری ‏۱۲۰‏ ه : قرارداد اعتباری در قالب عقد نامعین ‏۱۲۱‏ ر : عقد خرید دین و قرارداد کارت های اعتباری ‏۱۲۲‏ گفتار چهارم : تنزیل اعتبارات اسنادی در قالب خرید دین ‏۱۲۳‏ بند اول : مفهوم تنزیل اعتبارات اسنادی ‏ ‏۱۲۳‏ بند دوم : تنزیل اعتبارات اسنادی و عقد خرید دین ‏۱۲۶‏ گفتار پنجم : معامله ی اوراق قرضه در قالب عقد خرید دین ‏۱۲۹‏ بند اول : مفهوم و ماهیت اوراق قرضه ‏۱۲۹‏ بند دوم : خرید و فروش اوراق قرضه در قالب عقد خرید دین ‏۱۳۱‏ گفتار ششم : معاملات صکوک در قالب خرید دین ‏۱۳۲‏ مبحث ششم : خرید دین در نظام بانکی سایر کشورهای اسلامی ‏۱۳۴‏ گفتار اول : خرید دین در نظام بانکی مالزی ‏۱۳۵‏ گفتار دوم : خرید دین در نظام بانکی پاکستان ‏۱۳۶‏ بخش چهارم : آثار و انحلال عقد خرید دین ‏۱۳۶‏ مبحث اول : آثار عقد خرید دین ‏۱۳۶‏ گفتار اول : آثار عقد خرید دین در رابطه با فروشنده و خریدار دین ‏۱۳۶‏ گفتار دوم : آثار عقد خرید دین در رابطه با خریدار و مدیون ‏۱۳۷‏ گفتار سوم : آثار عقد خرید دین در رابطه با فروشنده و مدیون ‏۱۳۸‏ مبحث دوم : اسباب انحلال عقد خرید دین ‏۱۳۸‏ گفتار اول : اقاله ی عقد خرید دین ‏۱۳۹‏ گفتار دوم : اعمال خیارات در عقد خرید دین ‏۱۴۱‏ گفتار سوم : انفساخ عقد خرید دین ‏۱۴۲‏ گفتار چهارم : پایان مدت عقد خرید دین ‏۱۴۲‏ گفتار پنجم : اثر اعسار ، ورشکستگی و فوت صادرکننده ی اسناد تجاری در عقد خرید دین ‏۱۴۳‏ بند اول : اعسار صادر کننده ‏۱۴۳‏ بند دوم : ورشکستگی صادر کننده ‏۱۴۳‏ بند سوم : فوت صادرکننده ‏۱۴۶‏ نتیجه گیری ‏۱۴۸‏ فهرست منابع و ماخذ ‏۱۵۱‏

کلیدواژه ها

  • خرید دین
  • حقوق بانکی
  • قرارداد اعتباری
  • کارت اعتباری
  • وام بانکی
  • تنزیل
  • اوراق قرضه